1.WOJNA OBRONNA POLSKI W 1939:

Począwszy od wiosny 1939 r. Hitler przygotowywał się do napaści na Polskę. 28 IV 1939 r. Niemcy wypowiedziały podpisany w 1932 r. niemiecko - polską deklarację o nieagresji. Hitler dążył do całkowitego zniszczenia Polski i narodu polskiego, a także do uzyskania "przestrzeni życiowej" dla Niemców. W stosunku do rządu Rzeczypospolitej wystosował zatem takie żądania, na które Polacy po prostu nie mogli się zgodzić. Domagał się on: przyłączenia Wolnego Miasta Gdańska do Rzeszy, budowy eksterytorialnego połączenia kolejowego i samochodowego Rzeszy z Prusami Wschodnimi (miało on przebiegać przez ziemie polskie) oraz przystąpienia do paktu antykominternowskiego. Władze polskie odrzuciły wszystkie żądania niemieckie. Wojna stawała się nieunikniona. Początkowy plan ataku na Polskę przewidywał jako datę inwazji dzień 26 VIII 1939 r. jednak wskutek polsko - angielskiego układu z 25 VIII 1939 r. oraz interwencji prezydenta USA i papieża oraz braku poparcia ze strony Włoch, Hitler zmuszony był wyznaczyć datę ataku na 1 IX 1939 r. tego dnia rozpoczęła się wojna Trzeciej Rzeszy z Polską. Już 3 i 4 IX polska obrona graniczna została złamana na wszystkich osiach ataku niemieckiego. Dywizje polskie zostały zmuszone do odwrotu. Oprócz ataku lądowego Niemcy bombardowali obiekty wojskowe a także miasta i wsie. Prowadzony był także atak ze strony morza. Oddziały specjalne, które posuwały się w ślad za oddziałami frontowymi, rozstrzeliwały cywilów, a nierzadko też wziętych do niewoli żołnierzy. Pomimo dramatycznej sytuacji na froncie społeczeństwo polskie stawiało zaciekły opór wrogowi. 3 IX 1939 r. Niemcom wypowiedziały wojnę Wielka Brytania i Francja, wypełniając w ten sposób swoje wcześniejsze zobowiązania wobec Polski. Jednak w ślad za deklaracjami wojennymi zabrakło jakichkolwiek działań, które mogłyby w jakikolwiek sposób pomóc Polsce w walce z wrogiem rozpoczęła się tzw. "dziwna wojna", która trwała do lata 1940 r.

2.BITWY KAMPANII WRZEŚNIOWEJ:

Obrona Westerplatte: 1 IX 1939 r. o godzinie 4.45 niemiecki pancernik szkoleniowy "Schleswik - Holstein" otworzył ogień na polską składnicę wojenną na terenie Wolnego Miasta Gdańska. Licząca 182 osoby załoga Westerplatte pod dowództwem majora Henryka Sucharskiego broniła się siedem dni. Skapitulowała dopiero w obliczu braku nadziei na pomoc oraz wyczerpania amunicji i lekarstw.

Obrona Poczty Polskiej w Gdańsku: 1 IX niemieckie oddziały szturmowe zaatakowały Pocztę Polską w Gdańsku. Bronili jej cywile - pracownicy pocztowi pod dowództwem Konrada Guderskiego. Obrońcy Poczty walczyli mimo podpalenia jej przez Niemców miotaczami ognia. Poddali się dopiero wieczorem, wobec braku amunicji i szans na odsiecz. Niemcy rozstrzelali 38 obrońców Poczty Polskiej.

Bitwa nad Bzurą: Była to największa bitwa zaczepno - odporna stoczona w czasie kampanii wrześniowej (9 -18 IX 1939 r.). Polskie armie "Poznań" i "Pomorze" pod dowództwem generała Tadeusza Kutrzeby dokonały przeciwuderzenia na skrzydło, maszerującej ku Warszawie 8 armii niemieckiej. Po początkowym sukcesie ataku polskiego, natarcie trzeba było przerwać. Bitwa zakończyła się wprawdzie klęską wojsk polskich, jednak zmusiła Niemców do zmiany planu działań, zahamowała impet niemieckiego uderzenia i opóźniła kapitulację Warszawy. Tylko części wojsk polskich (m. in. gen. Kutrzebie) udało się wyrwać z oblężenia i przebić do Warszawy i do Modlina. Reszta oddziałów dostała się do niewoli.

Modlin:Obroną twierdzy kierował gen. Wiktor Thomme, pod którego rozkazami walczyło 24 tys. oficerów i żołnierzy. Po przerwaniu komunikacji z Warszawą Modlin walczył samotnie. Po kapitulacji stolicy (28 IX 1939 r.) dowództwo obrońców Modlina zawarło z Niemcami honorową umowę o poddaniu twierdzy. Jednak Niemcy nie dotrzymali warunków umowy.

Warszawa: Już rankiem 1 IX na Warszawę spadły pierwsze bomby niemieckie. 3 IX rozpoczęto przygotowania do obrony miasta. Przez pierwszych sześć dni września myśliwska Brygada Pościgowa broniła stolicy przed nalotami niemieckimi. Niemcy zakładali, że uda się im zdobyć Warszawę z marszu. Podjęli próbę takiego ataku w dniu 8 IX, jednak próba nie powiodła się. obroną Warszawy kierował gen. Walerian Czuma. Na apel Stefana Starzyńskiego, prezydenta Warszawy, do obrony stolicy przystąpili mieszkańcy miasta. Z odsieczą przybyły jedynie resztki armii gen. T. Kutrzeby (pobite w Bitwie nad Bzurą). Stolicę opuścił prezydent, rząd oraz dyplomaci. Niemcy nasilili ataki i 27 o godzinie 14tej przerwano działania zbrojne, a 28 IX 1939 r. podpisano kapitulację Warszawy.

Obrona Wybrzeża: Już w początkach września 1939 r. obrońcy Wybrzeża zostali odcięci od reszty kraju. Walka skupiała się w dwóch punktach: obrona Gdyni i walki o Hel. Obroną Wybrzeża kierował pułkownik Stanisław Dąbek. Podjął on decyzję o wycofaniu się na Kępę Oksywską, gdzie walki trwały do 18 IX. Ranny płk. Dąbek, nie chcąc trafić do niemieckiej niewoli, popełnił samobójstwo. Po załamaniu się obrony Kępy Oksywskiej, nasiliły się niemieckie bombardowania Półwyspu Helskiego. Po zaciekłej obronie, prawie 3 tysiące obrońców pod dowództwem kontradmirała Józefa Unruga skapitulowało dopiero 2 X 1939 r.

Lwów: Dowództwo obrony Lwowa objął gen. Władysław Langner. Przygotowania do obrony miasta rozpoczęto 10 IX, a już dwa dni później kilka niemieckich czołgów przedostało się na przedmieścia Lwowa. Atak udało się odeprzeć. Obrona miasta, w której uczestniczyło ponad dwadzieścia polskich batalionów trwała 10 dni. Sytuacja stała się dramatyczna, gdy zmierzające na pomoc oddziały polskie zostały rozbite. W tej sytuacji dowódca obrony poddał miasto nadciągającym oddziałom Armii Czerwonej (22 IX 1939 r.) Jednak ta nie dotrzymała warunków honorowej kapitulacji.

3.AGERSJA RADZIECKA NA POLSKĘ:

Podpisany w Moskwie 23 VIII 1939 r. niemiecko - radziecki układ (tzw. pakt Ribbentrop - Mołotow) zawierał tajny protokół, w którym dokonano rozgraniczenia stref wpływów w Europie Wschodniej. Strefy te w przybliżeniu rozgraniczone zostały wzdłuż linii rzek Narwi, Wisły i Sanu. Tak więc na mocy układu część ziem polskich miała się znaleźć pod wpływami niemieckimi, a część pod radzieckimi. 17 IX 1939 r., a więc już po ataku Niemiec na Polskę, polskiemu ambasadorowi w Moskwie Wacławowi Grzybowskiemu wręczona została nota, stwierdzająca iż państwo polskie przestało istnieć, "dlatego też straciły ważność traktaty zawarte między Związkiem Radzieckim a Polską." Dalsza część noty zawierała informację o tym, że rząd radziecki nakazał Armii Czerwonej przekroczyć granice Polski i wziąć pod opiekę mieszkańców tzw. Wschodniej Ukrainy i Białorusi. Polski ambasador nie przyjął noty. Tego samego dnia wojska radzieckie wkroczyły na terytorium Rzeczypospolitej. Miały one na celu, jak najszybsze opanowanie wschodnie ziemie polskie aż po linię Narwi, Wisły i Sanu. Radziecka agresja nastąpiła bez wypowiedzenia wojny, a co więcej stanowiła złamanie zarówno międzynarodowych jak i dwustronnych układów (m. in. polsko - radzieckiego paktu o nieagresji z 1932 r.). na północnym odcinku granicy opór Armii Czerwonej stawiły jednostki Korpusu Ochrony Pogranicza. Jednak polskie oddziały zbrojne operujące na terytorium wschodniej Polski nie uzyskały od naczelnego dowództwa zdecydowanych rozkazów. Wiadomość o radzieckim ataku zastała władze polskie w Kołomyi (w pobliżu granicy z Rumunią). Naczelny Wódz, marszałek Rydz - Śmigły, wydał rozkaz o niepodejmowaniu walk z nadchodzącą Armią Czerwoną i ewakuację sprzętu oraz jednostek wojskowych do Rumunii lub na Węgry. W nocy 17/18 IX 1939 r. rząd polski przekroczył granicę rumuńską. Władze rumuńskie odmówiły Polakom prawa przejazdu i internowały rząd polski. Tymczasem Armia Czerwona posuwała się w głąb Polski, stosując represje względem ludności cywilnej i rozstrzeliwując wziętych do niewoli żołnierzy polskich.

4.OCENA WRZEŚNIA:

We wrześniu 1939 r. ujawniła się ogromna dysproporcja między militarnymi siłami Polski oraz Niemiec, którzy dysponowali miażdżącą przewagą lotnictwa, oddziałów zmechanizowanych i pancernych. Wprawdzie polskie dowództwo popełniło wiele błędów, zapominało o ograniczonych możliwościach obronnych kraju, o przewadze militarnej wroga, zlecało dowódcom polskich oddziałów często niewykonalne zadania. Jednak w porównaniu z obroną innych państw europejskich (zwłaszcza z obroną Francji) kampania wrześniowa wypada korzystnie. Nie należy zapominać też o osamotnieniu Polski w działaniach zbrojnych (Wielka Brytania i Francja, mimo wypowiedzenia Niemcom wojny, nie udzieliły pomocy Polsce). Nie należy też zapominać o tym, że od 17 IX Polacy walczyli z dwoma wrogimi armiami. Społeczeństwo polskie wykazało ogromną waleczność i niezłomność. Kampania wrześniowa zakończyła okres pokojowych podbojów niemieckich. Zadała też Niemcom pewne straty w ludziach i w sprzęcie.

5.WOJNA NIEMIECKO - RADZIECKA:

Zgodnie z pierwotnymi założeniami planu "Barbarossa" niemiecki atak na ZSRR miał nastąpić wiosną 1941 r. Jednak wojna prowadzona przez Niemcy na Półwyspie Bałkańskim (w Jugosławii i Grecji), spowodowała przesunięcie ataku na lato tego roku. Stalin sądził, że Niemcy nie zaatakują ZSRR dopóki nie zlikwidują konfliktu z Wielką Brytanią. Dlatego też niemiecki atak na ZSRR w dniu 22 VI 1941 r. był dla Rosjan wielkim zaskoczeniem. Oddziały niemieckie były wspierane przez wojska sojusznicze: włoskie, fińskie, słowackie, węgierskie i chorwackie. Atak nastąpił na całej. Liczącej 2700 km linii frontu (od Norwegii aż po Morze Czarne). Atakami bombowymi nękane były radzieckie lotniska, dworce i miasta. Wojska niemieckie nacierały w trzech kierunkach. Północne natarcie miało na celu zaanektowanie krajów bałtyckich oraz Leningradu. Walczące w centrum frontu siły niemieckie miały zdobyć Moskwę. Oddziały na południu miały zająć żyzne tereny rolnicze Ukrainy wraz z Kijowem. Początkowo Niemcy odnosili sukcesy w walkach z nieprzygotowanym do wojny przeciwnikiem. Wojskom niemieckim udało się zająć republiki nadbałtyckie i Ukrainę, a w początkach września rozpoczęła się trwająca 900 dni tzw. blokada Leningradu. 2 X ruszyła ofensywa na Moskwę. Jednak Niemcom nie udało się jej zdobyć i już w XII 1941 r. wojska radzieckie przystąpiły do kontrofensywy, w wyniku której pochód wojsk niemieckich został zatrzymany. Hitlerowska koncepcja wojny błyskawicznej uległa załamaniu. Rosjanom sprzyjała zimowa pogoda (ostre mrozy i śnieg), która utrudniała działania wojskom niemieckim. Natarcie niemieckie udało się zatrzymać. Po klęsce ofensywy z 1941 r. Niemcy zmienili swoją strategię. Postanowili zająć urodzajne ziemie ukraińskie i kaukaskie zagłębia naftowe. Latem 1942 r. ruszyła nowa ofensywa, w wyniku której Niemcy zajęli Krym i dotarli do Woroneża. Powstał front stalingradzki. Rozpoczęto wielomiesięczne walki o Stalingrad. 19 XI 1942 r. wojska radzieckie, znajdujące się w okolicach miasta przystąpiły do kontrnatarcia. 6. armia niemiecka dowodzona przez gen. Paulusa została otoczona. Niedobitki tej armii kapitulowały 2 II 1943 r. Jednak już latem tego roku Niemcy rozpoczęli koncentrację swych wojsk w okolicach Kurska. Celem operacji pod kryptonimem "Cytadela" było uderzenie na tyły Armii Czerwonej i utorowanie sobie drogi na Moskwę. Miało to utrzymać niemiecką inicjatywę strategiczną na Wschodzie. 5 VII 1943 r. rozpoczęła się wielka ofensywa niemiecka na "Łuku Kurskim", jednak już po kilku dniach została ona powstrzymana przez wojska radzieckie. Była to największa bitwa pancerna w dziejach ludzkości i przyniosła Niemcom ostateczną klęskę na froncie wschodnim.

6.AFRYKA:

Mussolini dążył przede wszystkim do poszerzenia włoskich wpływów w Afryce. Planował uderzenie na Egipt i w ten sposób opanować rejon Kanału Sueskiego i Afryki Wschodniej. W VI 1940 r. rozpoczęła się ofensywa w Libii, a oddziały włoskie przekroczyły granicę z Egiptem. Włosi nie napotkali poważniejszego oporu wojsk angielskich. W XII 1940 r. Anglicy rozpoczęli kontrofensywę, a w II 1941 r. resztki armii włoskiej złożyły broń, a w VI oddziały włoskie w Etiopii. Na pomoc sojusznikowi Hitler wysłał tzw. Afrika Korps pod dowództwem gen. Rommla. W listopadzie 1942 r. w Afryce Północnej dokonały desantu wojska alianckie. W maju 1943 r. ostatnie oddziały włosko - niemieckie w Afryce Północnej złożyły broń.

7.DALEKI WSCHÓD:

7 XII 1941 r. amerykańska baza Pearl Harbor na Hawajach została zaatakowana przez lotnictwo japońskie. Flota Pacyfiku poniosła spore straty, w wyniku których przez ponad pół roku została wyeliminowana z działań na Pacyfiku. Po tym ataku Stany Zjednoczone wypowiedziały wojnę Japonii i tym samym przystąpiły do II wojny światowej. 11 XII 1941 r. wojnę USA wypowiedziały Niemcy i Włochy. W dniu ataku na Pearl Harbor Japończycy zaatakowali też brytyjskie posiadłości w Azji. Wykorzystując chwilowe osłabienie USA wojska japońskie poszerzały swoje strefy wpływów w Azji. Przełom w wojnie na Dalekim Wschodzie nastąpił dopiero w połowie 1942 r. Po bitwie morskiej pod Midway (4 i 5 VI 1942 r.) Amerykanie odzyskali przewagę na Pacyfiku. Stopniowo zaczęto odbierać Japończykom zagarnięte przez nich posiadłości azjatyckie. 26 VII 1945 r. ze strony USA, Wielkiej Brytanii i Chin wypłynęła propozycja bezwarunkowej kapitulacji Japonii. Japończycy nie przyjęli oferty i wskutek tego do wojny przeciw Japonii włączył się ZSRR. 6 VIII 1945 r. na Hiroszimę zrzucono bombę atomową, 9 VIII na Nagasaki. Już pięć dni później rząd japoński podjął decyzję o przerwaniu wojny. 2 IX 1945 r. został podpisany akt bezwarunkowej kapitulacji Japonii. Tym samym II wojna światowa zakończyła się.

8.FRONT POŁUDNIOWY:

10 VII 1943 r. armie alianckie wylądowały Na Sycylii, którą opanowano w 38 dni. W tym samym czasie we Włoszech doszło do przewrotu. Mussolini został aresztowany a nowy premier Pietro Badoglio zaproponował złożenie broni. 8 IX 1943 r. doszło do zawieszenia broni, które wskutek działań niemieckich nie weszło w życie. Wojska niemieckie uwolniły Mussoliniego i obsadziły północne tereny Włoch. Linia frontu, jesienią 1943 r. ustaliła się na tzw. linii Gustawa, której ważnym punktem oporu był klasztor na Monte Cassino. Wielokrotne próby zdobycia klasztoru nie powiodły się. Dopiero atak poprowadzony 18 V 1944 r. przez II Korpus Polski pod dowództwem gen. Andersa zakończył się sukcesem. 4 VI 1944 r. zdobyto Rzym i przystąpiono do wypierania Niemców z Półwyspu Apenińskiego.

9.FRONT ZACHODNI:

na mocy postanowień konferencji Wielkiej Trójki w Teheranie (1943 r) drugi front miał zostać utworzony we Francji.. 6 VI 1944 r. nastąpiło lądowanie wojsk alianckich w Normandii. Półtoramilionowa armia pod dowództwem gen. Eisenhowera szybko przełamała opór niemiecki i zaczęła posuwać się w głąb Francji. Tymczasem w Paryżu wybuchło antyniemieckie powstanie, a już 25 VIII 1945 r. stolica Francji została wyzwolona. Po wyzwoleniu Francji wojska aliantów przystąpiły do operacji wojskowych na terytorium Belgii i Holandii. W operacjach tych uczestniczyły oddziały polskie: 1 Dywizja Pancerna pod dowództwem gen. Maczka (udział w bitwie pod Falaise, w walkach w Belgii i Holandii) oraz 1 Brygada Spadochronowa (zrzucona na teren Holandii we IX 1944 r., udział w bitwie pod Arnherm). Niemcy próbowali jeszcze zaskoczyć aliantów kontrofensywą w Ardenach, ale wojska amerykańsko - brytyjskie szybko przystąpiły do kontrofensywy. Wojska aliantów kontynuowały marsz na wschód i 25 IV 1945 r. pod Torgau nad Łabą doszło do symbolicznego spotkania z wojskami radzieckimi.

10.FRONT WSCHODNI:

Po zwycięstwie wojsk radzieckich na "Łuku Kurskim" rozpoczęła się radziecka ofensywa na froncie wschodnim. Na północnym jego odcinku udało się odblokować Leningrad i zająć część Estonii. Na południu dotarto do Łucka, Tarnopola, zajęto Mołdawię i część Rumunii. 23 VI 1944 r. rozpoczęła się operacja białoruska. Wojska radzieckie 20 VII 1944 r. przekroczyły Bug i wkroczyły na Lubelszczyznę. Cztery dni później dotarły do Wisły, gdzie bezczynnie oczekiwały na wynik powstania warszawskiego. Dopiero 12 I 1945 r. rozpoczęła się zimowa ofensywa wojsk radzieckich. 17 I została zajęta Warszawa, następnie Armia Czerwona wkroczyła do Krakowa, Częstochowy, Łodzi i wielu innych miast. 21 I 1945 r. wojska radzieckie przekroczyły dawną granicę polsko - niemiecka, a następnie sforsowały Odrę. 25 IV 1945 r. został zamknięty pierścień oblężenia wokół Berlina. 30 IV większość dzielnic miasta została zdobyta, tego samego dnia samobójstwo popełnił Hitler. 2 V przerwano działania wojenne, a 8 V 1945 r. w Karlshorst Niemcy podpisali akt bezwarunkowej kapitulacji.

11.KONFERENCJE MIĘDZYNARODOWE:

Teheran - konferencja odbyła się w dniach 28 XI - 1 XII 1943 r. i uczestniczyli w niej: Stalin, Churchill i Roosevelt. W czasie spotkania Wielkiej Trójki zapadły ważne decyzje w sprawie Niemiec (ustalenie ich miejsca w powojennej Europie, potwierdzenie żądania bezwarunkowej kapitulacji, poddanie całego obszaru państwa niemieckiego okupacji przez państwa sprzymierzone). Rozmawiano też o utworzeniu drugiego frontu w Zachodniej Europie. Ustalano też przyszłość Polski: granica polsko - radziecka miała przebiegać na linii Curzona, na granicach północnej i zachodniej miały nastąpić przesunięcia kosztem Niemiec.

Jałta - konferencja odbyła się w dniach 4-11 II 1945 r. (uczestnicy :Stalin, Roosevelt, Churchill). Rozmawiano o likwidacji partii hitlerowskiej w Niemczech. Po zakończeniu wojny Niemcy miały znaleźć się pod okupacją USA, ZSRR, Wielkiej Brytanii i Francji. Zbrodniarze wojenni mieli zostać osądzeni za swe zbrodnie. Ustalono też, że Niemcy zostaną zdemilitaryzowane. W sprawie wschodniej granicy Polski Wielka Trójka nie zmieniła zdania. Natomiast uzgodniono, że Polska powinna uzyskać znaczny przyrost terytorialny na Północy i Zachodzie (kosztem Niemiec). W wyzwolonej Polsce miał powstać Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, oparty na szerokiej podstawie społecznej, miały się odbyć wolne wybory, a Polacy sami mieli zadecydować o ustroju swego państwa.

Poczdam - konferencja odbyła się w dniach 17 VII - 2 VIII 1945 r. Uczestniczyli w niej Stalin, Truman (nowy prezydent USA), Churchill, którego potem zastąpił nowy brytyjski premier Attlee. Znowu na pierwsze miejsce wysunęła się tu sprawa Niemiec: zadecydowano o ich podziale na 4 strefy okupacyjne: amerykańska, brytyjską, radziecką i francuską. Berlin miał zostać podzielony na 4 sektory okupacyjne. W okupowanych Niemczech miała zostać przeprowadzona demilitaryzacji, denazyfikacji, demokratyzacji i dekartelizacji. Zbrodniarzy nazistowskich postanowiono postawić przed specjalnym Trybunałem Międzynarodowym. Rozmawiano też o odszkodowaniach wojennych za spowodowane zniszczenia. W sprawie polskiej ustalono granicę polsko - niemiecką. Zadecydowano o wysiedleniu z Polski Niemców. Formalne i ostateczne zatwierdzenie zachodnich granic Polski miało nastąpić na konferencji międzynarodowej, do której jednak nigdy nie doszło.