3 maja 1791 roku w obecności zaledwie jednej trzeciej posłów uchwalona została konstytucja. Prace nad konstytucją prowadzone były w Warszawie przez przywódców stronnictwa reformatorskiego, na czele którego stanął sam król Stanisław August Poniatowski. Tego dnia lud Warszawy od rana gromadnie wybiegł na ulice. Przed zamkiem królewskim odbyła się wielka manifestacja patriotyczna.
Konstytucja 3 maja wprowadzała zasadniczą reformę ustroju Rzeczypospolitej. Była pierwszą na kontynencie europejskim a drugą na świecie, po amerykańskiej, spisaną ustawą zasadniczą, określającą ustrój państwa. Jej głównym celem było powstrzymanie rozkładu państwa i ratowanie jego niepodległości.
Konstytucja zniosła podział Rzeczpospolitej na Koronę i Litwę i wprowadzała jedną nazwę państwa Polska. Umacniała zasadę trójpodziału władzy. Władzę ustawodawczą miał sprawować dwuizbowy sejm. Ograniczona została władza senatu, odbierając mu prawo inicjatywy ustawodawczej. Najważniejszym organem państwa miała być izba poselska wybierana na dwuletnia kadencję złożona z 204 posłów. Władzę wykonawczą sprawował król i Straż Praw czyli pięciu ministrów (policji- w sprawach miast, pieczęci-do spraw wewnętrznych, wojny, skarbu, spraw zagranicznych). Król przewodniczył rządowi i obsadzał urzędy, kandydatury ministrów musiały zostać zatwierdzone przez sejm. Po śmierci Stanisława Augusta Poniatowskiego tron miał być dziedziczny w saskiej dynastii Wettinów. Zniesiono urzędy starostów, powołując wojewódzkie komisje porządkowe, wybierane przez sejmiki. Konstytucja znoiła liberum veto, uchwały sejmowe miały zapadać większością głosów i posłowie nie mogli już zrywać sejmów. W sprawie chłopów głosiła, że bierze ich pod opiekę prawa. Można się było spodziewać , że na tej podstawie w przyszłości otrzymają nowe prawa.
Do Ustawy rządowej z 3 maja 1791 roku dodano ustawy o sejmikach oraz o miastach królewskich. Za panującą uznano religię katolicką, ale zapewniano także wolność i opiekę prawną innym wyznaniom. Ustalono również , iż zmienić postanowienia konstytucji może tylko sejm zwoływany co 25 lat.
Konstytucja 3 maja była dowodem, że polska weszła na drogę postępu reform, że Polacy sami znaleźli siły do wydobycia kraju z upadku. Zmiany ustroju były wstępem do narodzin nowoczesnego społeczeństwa, w którym pojęcie narodu obejmuje wszystkich obywateli.
Choć konstytucja 3 majowa przetrwała zaledwie rok , jej dorobek i tradycja głęboko zapadły w świadomość Polaków. Do dziś Konstytucja 3 maj jest przykładem pragmatycznego i dalekowzrocznego myślenia polityków, którzy w trudnych warunkach zewnętrznych, podjęli dzieło naprawy Rzeczpospolitej, doko0nując istotnej zmiany jej ustroju bez uciekania się do metod rewolucyjnych. Idea konstytucji została przekreślona przez konfederację targowicką, której twórcy byli zdecydowanymi przeciwnikami konstytucji.
