Zygmunt III Waza urodził się 22 czerwca 1566 roku na terenie Szwecji jako syn późniejszego króla Szwecji Jana III Wazy i Katarzyny Jagiellonki, będącej siostrą Zygmunta Augusta. Wychowywany był w duchu głębokiego katolicyzmu przez jezuitów zgodnie życzeniami ojca tak, by mógł objąć tron Szwecji lub Polski. Znał kilka języków i interesował się alchemią i matematyką, ale nie miał kontaktu z zarządzaniem państwem ani dowodzeniem wojskiem. Nie wiele tez posiadał informacji na temat Polski. Po śmierci Stefana Batorego Zygmunt Waza został zgłoszony jako kandydat do tronu polskiego, podkreślano jego koligacje z Jagiellonami. Dokonana w 1587 roku elekcja okazała się być podwójna, wybrano i Zygmunta i arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. Spór na korzyść Zygmunta rozstrzygnął Jan Zamoyski wygrywając bitwę pod Byczyną.
Zygmunt III Waza próbował wzmocnić swoją władzę opierając się na senacie co doprowadziło do niezadowolenia szlachty i magnaterii, która zorganizowała rokosz Lubomirskiego. Zakończył się on pokonaniem rokoszan w bitwie pod Guzowem w 1607 roku. Rokoszanie musieli ukorzyć się przed królem, a część z nich została wysłana do walki z Moskwą. Zygmunt III Waza musiał stawić czoła problemowi Kozaków, którzy zaczęli buntować się przeciw władzom polskim, często w poszukiwaniu łupów urządzali wyprawy łupieskie na tereny tureckie, co z kolei zaogniało stosunki rzeczpospolitej z państwem tureckim. Za rządów Zygmunta III Rzeczpospolita prowadziła liczne wojny, m.in. ze Szwecją. Jej powodem była próba przyłączenia do Polski szwedzkiej Estonii. W trakcie działań wojennych toczących się w Inflantach Karol Chodkiewicz pokonał Szwedów w bitwie pod Kircholmem, a w latach dwudziestych walki toczyły się też na terenie Pomorza Gdańskiego. W 1629 roku zawarto rozejm szwedzko-polski w Altmarku.
Rzeczpospolita postanowiła też zaangażować się i podjąć interwencję w Moskwie, najpierw w 1604 roku wyprawę zorganizowała grupa polskich magnatów pod pozorem wspierania rzekomo cudem ocalałego carewicza i następcy tronu Dymitra. Udało mu się objąć tron moskiewski, jednak ze względu na otaczanie się Polakami i zamiłowanie do cudzoziemszczyzny w 1605 roku został zamordowany a w tron moskiewski objął Wasyl Szujski, jeden z bojarów i przywódców powstania. W 1609 roku w interwencję w Moskwie postanowił włączyć się też Zygmunt III i popierając kolejnego Dymitra Samozwańca ruszył na czele wojsk na wschód. Planował opanowanie i przyłączenie Moskwy do Polski a następnie uczynienie z niej punktu wypadowego i zajęcie Szwecji. Polacy rozpoczęli długie oblężenie Smoleńska, w trakcie którego Przybylo do nich poselstwo bojarów proponujące tron moskiewski królewiczowi Władysławowi w zamian za jego przejście na prawosławie. W 1610 roku idące na odsiecz Smoleńskowi wojska rosyjskie pokonał w bitwie pod Kłuszynem hetman Żółkiewski, który optował za pertraktacjami i dyplomatycznym sposobem rozstrzygnięcia konfliktu. Zaakceptował nawet propozycję objęcia tronu przez Władysława, ale zdecydowanie był jej przeciwny Zygmunt III, który chciał tronu moskiewskiego dla siebie. Bojarzy wpuścili Polaków do Moskwy a w 1611 roku udało się zdobyć Smoleńsk. Niezadowolenie z polskich porządków a zwłaszcza z grabieżczych i okrutnych działań lisowczyków spowodowało, że w trakcie pożaru Moskwy rozpuszczono plotkę, że Polacy mordują cara i bojarów. Załoga polska schroniła się na Kremlu, jednak w 1613 roku carem wybrano Michała Romanowa. W 1618 roku królewicz Władysław podjął kolejną wyprawę, która jednak zakończyła się podpisaniem rozejmu w 1619 roku w Dywilnie na mocy, którego w rękach polskich pozostała ziemia siewierska, czernihowska i smoleńska.
W 1620 roku doszło też do wojny z Turcją. Hetman Żółkiewski namówił Zygmunta III, by zorganizować wyprzedzające uderzenie na Mołdawię. W bitwie pod Cecorą w 1620 roku doszło do całkowitej klęski a hetman Żółkiewski zginął. Turków przed wkroczeniem w głąb Rzeczpospolitej powstrzymał Karol Chodkiewicz zwyciężając w bitwie pod Chocimiem w 1621 roku. Obydwie strony czuły się na tyle wyczerpane, że w 1621 roku zawarły traktat przywracający status quo i zobowiązywały się do powstrzymywania łupieskich napadów Kozaków i Tatarów.
Zygmunt III Waza był zdecydowanym zwolennikiem Habsburgów, czego dowód dał dokonując w 1619 roku tzw. pierwszej odsieczy wiedeńskiej, gdy wysyłał na Węgry oddziały lisowczyków, by odciągnęły księcia siedmiogrodzkiego Gabora Bethlena od oblegania Wiednia. Orientację prohabsburską potwierdzały też dwa małżeństwa Zygmunta III z siostrami Anną i Konstancją z Habsburgów. Należał też Zygmunt III do obozu zagorzałych katolików i zwolenników kontrreformacji. W 1620 roku przeżył zamach na swoje życie a zmarł w 1632 roku.
