I. Kraje niemieckie tuż przed zjednoczeniem.

Niemcy poprzez świadomość jednego języka, kultury i tradycji mieli silne poczucie narodowej jedności. Na obszarze Niemiec istniały dwie wielkie organizacje: Niemiecki Związek Celny i Związek Niemiecki. Czołową rolę odgrywały dwa kraje: Prusy i Austria. Pomysł zjednoczenia Niemiec był żywy już podczas Wiosny Ludów, ale nie zdołano go zrealizować. W następnym okresie struktury państwowej władzy w Prusach zostały wyraźnie wzmocnione. Istniało tam burzliwe życie polityczne uwydatniające się w postaci mozaiki partii i ugrupowań politycznych. Rojalistyczną prawicę tworzyli konserwatyści, a jej mieszczańską opozycję stanowiła partia liberałów. W roku 1862 nastąpił w pruskiej polityce przełom, mający związek z objęciem stanowiska premiera rządu przez wybitnego polityka z partii konserwatywnej - Otto von Bismarcka.

Pruska konstytucja nie rozsądzała obustronnych relacji pomiędzy parlamentem i królem. Na tej płaszczyźnie często dochodziło do różnych konfliktów. W latach 50-ych pojawiła się grupa polityków, którą można przedstawić jako konserwatystów, według których filarami państwa była armia, korona i biurokracja. W tym samym czasie na scenie politycznej pojawiają się też liberałowie, którzy kroczyli w kierunku zwiększenia wpływu parlamentu i roli reprezentacji na państwową politykę. Areną najbardziej żarliwych starć były budżetowe debaty. Monarcha chciał podnieść podatki, aby przeprowadzić reorganizację armii. Politycy partii liberalnej blokowali zawarcie budżetu pragnąc uzyskać porozumienie w innych resortach. W latach 1858-88 władzę monarszą pełnił królewski brat Wilhelm, od 1858-61 jako regent, a później już jako samodzielny król Wilhelm I. Liberałowie posiadali w parlamencie zdecydowaną większość i stali w opozycji do króla. Państwu zaczął grozić kryzys konstytucyjny, dlatego właśnie na stanowisko premiera mianowany został w 1862 r. konserwatysta Otto Bismarck. Był on nieprzeciętnym mężem stanu, którego polityczne poglądy można przedstawić mianem realistycznego konserwatyzmu, którego podstawowymi założeniami w polityce były: tradycje silnego państwa z czasów Fryderyków i szlachecka władza. Ponadto nowy szef rządu kierował się zasadą, iż siła stoi ponad prawem i siła jest także źródłem prawa. Zyskał poparcie liberalnej opozycji wysuwając jako własną, pierwszoplanową ideę liberałów, jaką było zjednoczenie Niemiec, a drugiej strony podjął się realizacji wojskowego budżetu pomimo protestów parlamentu.

II. Cele i motywacje polityki Otto von Bismarcka.

Przejął on z programu liberałów ideę zjednoczeniową Niemiec, ale dążył do niej opierając się na zasadzie krwi i żelaza. Gabinet w nielegalny sposób, bez parlamentarnej większości, wprowadził podwyższone podatki na wojsko oraz powszechną, trzyletnią służbę wojskową.

III. Realizacja i efekty polityki Bismarcka.

Świetnie uzbrojona i dobrze zorganizowana pruska armia mogła wypróbować swą sprawność w starciu z wojskami duńskimi o prowincje Szlezwik i Holsztyn. Dania została ostatecznie pokonana w 1864 r., a wojska pruskie współdziałały z Austrią. Szybko się okazało, że pomiędzy sojusznikami zarysowują się istotne rozbieżności, które przeistoczyły się w konflikt zbrojny. 3 lipca 1866 wojska austriackie zostały pokonane w bitwie pod Sadową, w rezultacie której przeprowadzono w następnym roku w Austrii głębokie reformy państwowe, powstało Cesarstwo Austro-węgierskie. Bismarck nie wymuszał na Austrii żadnych ustępstw terytorialnych, żądając jedynie rezygnacji Wiednia z przewodniej roli w Związku Niemieckim. Sam związek wkrótce rozwiązano, a na jego miejsce powołano silniejszą organizację - Związek Północno-Niemiecki. Organizacja ta objęła wszystkie niemieckie państwa na północ od rzeki Men. Poza Związkiem Północno-Niemieckim pozostały tylko dwa katolickie państwa na południu: Bawaria i Wirtembergia. Na przeszkodzie do całkowitego zjednoczenia Niemiec stała Francja, gdyż broniła ona niezależności niemieckich krajów katolickich przed zakusami Prus. W roku 1870 Bismarck umiejętnie sprokurował zarzewie zbrojnego konfliktu z Francją tzw. depeszą emską (nazwa pochodzi od miejscowości Ems). W przeciągu niespełna roku Francja wojnę przegrała (wrzesień 1870 - maj 1871). Dzięki temu zwycięstwu wszystkie kraje niemieckie zostały połączone w jednolite Cesarstwo Niemieckie. Na Cesarza Niemiec koronowany został król Prus, a pierwszym kanclerzem Cesarstwa stał się Bismarck. Cesarstwo zajmowało wszystkie państwa niemiecko - języczne wyłączając Austrię i kilka niewielkich szwajcarskich kantonów, posiadało sprzężoną politykę zagraniczną, jeden wybierany w powszechnych wyborach parlament, jednolitą armię i jednego cesarza z rodu Honenzollernów. W efekcie wojny z Cesarstwem Francuskim do Niemiec przyłączono także dwie prowincje francuskie: Lotaryngię i Alzację, a sama Francja zmuszona była jeszcze zapłacić upokarzającą kontrybucję wojenną.

IV. Konsekwencje realizacji zjednoczenia Niemiec nazywanych teraz II Rzeszą.

W środku Europy powstało teraz potężne, znakomicie uzbrojone niemieckie państwo, posiadające nie tylko silną armię, ale także sprawną administrację i stojącą na bardzo dobrym poziomie oświatę. Niemcy były państwem praworządnym, z niezależnym sądownictwem, ale w narodzie niemieckim zaczął kiełkować niebezpieczny duch nacjonalizmu, poczucie górowania nad innymi narodami oraz aspiracje do odgrywania przywódczej roli nie tylko w Europie, ale i na świecie. Pomysły te, zostały po ustąpieniu kanclerza Bismarcka w 1890 r. przetłumaczone na język politycznych przedsięwzięć. II Rzesza została obmyślona jako państwo związkowe, stworzone przez 22 państwa, 3 miasta wolne: Bremę, Hamburg i Lubekę oraz tzw. "kraj Rzeszy", a więc Lotaryngię i Alzację. Na czele nowego państwa stanął cesarz Wilhelm I. Niemieckie zjednoczenie w znacznym stopniu przyczyniło się także do politycznego zjednoczenia Włoch, które miało miejsce w tym samym roku.

19 lipca 1870 roku rozpoczyna się wojna prusko-francuska, którą poparły wszystkie niemieckie państwa, a Austria pozostawała neutralna

2 września 1870 roku wojska francuskie kapitulują pod Sedanem

27 października 1870 roku kapituluje ostatnia francuska twierdza - Metz

28 stycznia 1871 roku po oblężeniu Paryża Niemcy wymuszają na Francji podpisanie rozejmu

10 maja 1871 roku dochodzi do ratyfikowania traktatu pokojowego we Frankfurcie n. Menem

18 stycznia 1871 roku w tzw. sali lustrzanej w pałacu wersalskim pod Paryżem proklamowane zostaje Cesarstwo Niemieckie

Bilans polityki Bismarcka.

Dzięki sukcesom polityki zjednoczeniowej posłowie liberalni udzielili rządowi poparcia i zatwierdzili w 1866 r. budżet wojskowy. Dzięki temu Prusy mogły prowadzić zwycięskie wojny. Zjednoczone Niemcy rozrosły się o kolejne prowincje Lotaryngię i Alzację. Francję zmuszono do uiszczenia wysokiej kontrybucji, która pokryła wydatki wojenne. Dominującą pozycję w nowej Niemieckiej Rzeszy miały odgrywać Prusy, których władca był jednocześnie niemieckim cesarzem. Innym niezamierzonym produktem było narodzenie się monarchii austro-węgierskiej, ponieważ austriacki cesarz Franciszek Józef po przegranym konflikcie z Prusami musiał zreformować swoje państwo i stworzył dualistyczną monarchię austro-węgierską. Dzięki tej inicjatywie szereg wolności uzyskali polscy poddani cesarza w Galicji.