Rodzaje urzędników rzymskich

W III wieku p.n.e. ukształtował się system republikański, gdzie suwerenną władzę posiadał lud rzymski. Wypowiadał się on w zgromadzeniach, ale decyzje podejmowano na mniejszych zbiorowiskach - zgromadzeniach centurialnych, tribusowych oraz plebejskich. Zgromadzenie stanowiło najwyższy organ władzy. Do zadań zgromadzenia należało wybór urzędników, polityka zagraniczna i wewnętrzna oraz decyzja w sprawach wojny. Stanowisko konsula było najbardziej ważne pod względem pełnionych funkcji. Ci dwaj urzędnicy wybierani byli na jednoroczną kadencję. Do nich należała najwyższa władza w mieście. W stanie wojny zasięg ich rządów wychodził poza granice miasta. Sprawowali dowództwo nad armią, interpretowali przepowiednie, a w ich kompetencjach leżało powoływanie zgromadzenia ludowego oraz obrad senatu. W chwili gdy konsul występował publicznie obecnych towarzyszyło mu 12 lektorów. Do urzędników rzymskich zaliczamy pretorów, których było dwóch powoływanych na jednoroczną kadencję. Do ich zadań należało utrzymanie porządku w mieście i orzekanie o charakterze przestępstwa, w sprawach prawa cywilnego i karnego. Cenzor wybierany był na kadencję półtoraroczną co pięć lat. Było dwóch cenzorów. Zajmowali się ustalaniem cenzusu, czyli spisu majątkowego ludności. Dokonywali podziału obywateli na klasy majątkowe, sporządzali listę do senatu oraz nadzorowali sprawy finansowe. Zestawiali budżet państwa, wydzierżawiali dochody kraju, sprawowali nadzór nad budową gmachów i akweduktów. Decydowali o wydatkach na prace publiczne, określali wysokość ceł oraz podatków. Nadzorowali obyczaje obywateli rzymskich, kontrolując życie publiczne i prywatne. Wydawali edykty. Opiekunami ludu rzymskiego byli trybunowie ludowi wybierani na kadencję jednego roku. Ingerowali we wszystkie kompetencje urzędników, poza cenzorami i dyktatorem. Sprzeciw trybuna zmieniał zarządzenie urzędnika. Interesowali się sprawami miejskiego plebsu, zwoływali zgromadzenia ludowe, a w skutek swoich rozległych kompetencji mogli doprowadzić do aresztowania danego urzędnika. Trybun ludowy był osobą nietykalną, a jego dom był otwarty przez całą dobę, aby szukający pomocy plebejusz mógł do niego wstąpić. Kolejnymi urzędnikami byli edylowie, którzy zajmowali się utrzymaniem porządku w mieście, zaopatrzeniem miejskich targów w żywność i urządzaniem igrzysk. Byli też kwestorzy, pomocnicy konsula w kwestii finansów. Ważnym urzędnikiem był dyktator, którego powoływano w sytuacjach katastrofalnych dla państwa. Posiadał on najwyższą nieograniczoną władzę i nie można było odwołać się od jego decyzji. Dyktatora wybierał na 6 miesięcy lub jeden rok senat, a mianował konsul. Urzędy w republice rzymskiej były bezpłatne i kadencyjne. Sprawowanie funkcji urzędnika związane było z dużym zaszczytem. Autorytet posiadał senat, w skład którego wchodzili urzędnicy. W czasie cesarstwa senat liczył 600 senatorów. W ramach funkcji senatu wymienić można politykę zagraniczną, bezpieczeństwo kraju, kwestie finansowe, sprawy kultowe, przyznawanie nagród, pobór do wojska, a nawet wyznaczanie namiestników do prowincji. Decydował o wyborze urzędników, nad którymi miał funkcje kontrolne i wyznaczał dyktatora.

Ludność Etruska

Etruskowie to lokalna ludność mieszkająca w miastach - państwach, które liczyły od 15 - 30 tysięcy ludzi. Mieli wysoko rozwiniętą kulturę. Budowano akwedukty oraz system kanalizacyjny. Ulice pokryte były kostką brukową. Miasta - państwa otaczano wysokimi obwarowaniami obronnymi. Etruskowie zajmowali się wydobyciem rud żelaza, trudnili się w rzemiośle i metalurgii. W sprawach duchowych priorytetowe miejsce zajmowała problematyka śmierci, co było nawiązaniem do religii egipskiej. Ich religia to politeizm, wiara we wróżby oraz magię.

Italikowie

Italikowie byli społecznością, która po przybyciu na tereny Etrusków uległa asymilacji. Przejęli oni niektóre elementy z ich kultury i tradycji. Byli ludnością rolniczą, a ich kultura miała mocne korzenie powiązane z rolnictwem. Mieszkano w osadach, gdzie prowadzono normalne wiejskie życie. W takiej "polis" było od 200 do 300 osób i przewodził jej naczelnik zwany meddix bądź dictatores.

Grecy

To twórcy tak zwanej Wielkiej Kolonizacji, która swoim rozmiarem objęła większość obszarów Italii. Ich kultura stała na wysokim poziomie. Byli handlarzami oraz trudnili się rzemiosłem. Charakteryzował ich politeizm.

Lata pierwszego triumwiratu

Sytuacja polityczna w Rzymie była krytyczna w skutek głębokiego kryzysu. Zrodziła się konieczność głębokich zmian. Lucjusz Korneliusz Sulla stał na czele ugrupowania optymatów, konserwatywnego stronnictwa, które gromadziło członków bogatych rodzin senatorskich oraz występowało przeciwko próbom demokratyzacji systemu. W skutek reform optymatów wzmocniono rządy Senatu. Optymaci nie utrzymali się u steru władzy, bo zaraz po zgonie Sulli władzę zagarnęli popularowie, którzy sprzeciwili się reformom zaprowadzonym przez Sullę. Trumwirat to tajny układ, który zawarł Gajusz Juliusz Cezar, Gnejusz Pompejusz i Marek Krassus w 60 roku p.n.e. Podzielono się władzą w państwie. Pompejusz znakomity wódz miał do dyspozycji legiony, Krassus administrował ogromny majątek, a Cezar miał poparcie wśród popularów oraz zgromadzenia. Konsulat Gajusza Juliusza Cezara upłynął pod znakiem realizacji żądań Pompejusza. Ustalono podatek dla mieszkańców prowincji. Jego pozycja rosła w siłę, został wybrany na stanowisko namiestnika Galii, a między triumwirami pojawiły się spory. W trakcie wojny z Partami zginął Krassus. Do Senatu zaczął przystawać Pompejusz, który po śmierci małżonki (córka Cezara) był w konflikcie z Cezarem. W czasie wojny domowej między Cezarem i Pompejuszem doszło do bitwy pod Farsalos, gdzie zwyciężył Cezar. Uzyskał on całą władzę w kraju, którą przepłacił śmiercią - został zabity przez przyjaciół.

Okres drugiego triumwiratu

Po zabójstwie Cezara zawiązano drugi triumwirat w 43 roku p.n.e. pomiędzy Oktawianem Augustem, Markiem Antoniuszem i Markiem Lepidusem. Triumwirat miał charakter oficjalny i dotyczył następnego podziału państwa. Zdecydowano się wymierzyć karę zabójcom Cezara. W bitwie pod Filippi 42 roku p.n.e. zrealizowano swoje zamierzenie. Po szybkiej śmierci Lepidusa rozpętała się kolejna wojna domowa pomiędzy dwoma triumwirami. W 31 roku p.n.e. pod Akcjum zwyciężył Oktawian August, który stał się pierwszym cesarzem Rzymu. Marek Antoniusz i Kleopatra zdecydowali się na samobójstwo.

Warstwa niewolników

Pochodzili oni z podbojów terytorialnych Rzymu. Byli tanią siłą roboczą, a zatrudnieni w gospodarstwach domowych administrowali majątkami swoich panów. W skutek ich pracy budowano gospodarkę rzymską. Pozbawiono ich praw. Stanowili głównie klasę gladiatorów. Często miały miejsce powstania niewolników, a największym było "Powstanie Spartakusa". Wystąpienia te były zagrożeniem dla Rzymian. Wolność uzyskiwano za dobre sprawowanie.

Klasy społeczne

Patrycjusze stanowili uprzywilejowaną grupę społeczeństwa. Mieli rodowe pochodzenie. Tworzyli zamkniętą warstwę. Mogli swobodnie obejmować urzędy i mieli pełnię praw politycznych. Plebejusze stanowili warstwę społeczną wywodzącą się z ludu. To ludzie wolni, ale bez niektórych praw politycznych. Domagali się reform dla swojej klasy i pragnęli przełamać prymat rządów patrycjuszy. Najwyższą klasą społeczną ukształtowaną z rodów patrycjuszowskich i najzamożniejszych rodzin plebejuszy byli nobilowie. Pełnili ważne funkcje polityczne. To właściciele dużych majątków ziemskich. Ekwici byli średnio zamożną warstwą społeczną. To kupcy, bankierzy, finansjerze oraz przedsiębiorcy. Trudnili się lichwą. Najuboższą grupę społeczeństwa rzymskiego stanowili patrycjusze. Żyli na utrzymaniu państwa, zwolniono ich od płacenia podatku i nie mieli obowiązku służby wojskowej. Optymaci byli konserwatywnym stronnictwem politycznym, które dbało o interesy senatorów, czyli przedstawicieli bogatych rodów arystokratycznych. Popularzy byli ugrupowaniem politycznym szukającym poparcia w zgromadzeniach ludowych, występowali przeciwko arystokracji rodowej.