Kształtowanie się państwa Mieszka I
Za jego panowania dokonał się:
-podbój plemion zamieszkujących Wielkopolskę, Kujawy i Mazowsze (Goplan, Mazowszan i Pomorzan).
-w wyniku wojen z Wieletami i Niemcami, po zwycięskiej bitwie pod Cedynią w 972 roku, granica polsko - niemiecka została wyznaczona na Odrze.
-w 981 roku utrata Grodów Czerwieńskich
-ok. 990 roku przyłączono Śląsk i Małopolskę
-w 965 Mieszko pojął za żonę Dobrawę, córkę księcia czeskiego, w 966 roku Polska przyjęła chrzest. Dzięki temu Polska znalazła się wśród państw chrześcijańskich w Europie, zapoczątkowany został rozwój kultury , a w szczególności piśmiennictwa, zacieśniono stosunki z Czechami, zagrożenie przymusowej chrystianizacji z Niemiec zostało usunięte. Akt przyjęci chrztu oznaczał początek integracji państwa, poprzez likwidacje kultów plemiennych i różnic pomiędzy poszczególnymi częściami kraju. Arcybiskupstwo w Gnieźnie utworzono dopiero w 1000 roku, obok istniejącego biskupstwa misyjnego w Poznaniu powstały wówczas jeszcze nowe w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu.
-ok. 990 roku powstał Dagome Iudex, dokument, w którym Mieszko I oddał państwo i swą rodzinę pod opiekę Stolicy Apostolskiej.
Państwo Bolesława Chrobrego:
-misja chrystianizacyjna biskupa Wojciecha w Prusach w 997 roku zakończona śmiercią Wojciecha, sprowadzeniem jego zwłok do Polski,
-zjazd w Gnieźnie wyrazem uznania potęgi księcia polskiego na arenie międzynarodowej ( zgoda Ottona III na koronację Bolesława w zamian za włączenie Polski w plan utworzenia uniwersalnego cesarstwa obejmującego Bizancjum, Germanię, Sklawinię i Galię)
-zaprowadzenie nowej administracji kościelnej,
-wojny z Niemcami w latach 1002- 1018 zakończone włączeniem do Polski Łużyc i Milska
-przyłączenie Grodów Czerwieńskich,
-wyprawa na Ruś Kijowską w obronie praw do tronu ruskiego zięcia Chrobrego, Świętopełka zakończona pełnym sukcesem,
-koronacja w 1025 roku wyrazem wzrostu znaczenia pozycji samego Bolesława jak i Polski w Europie
Panowanie Mieszka II:
-koronacja w 1025 roku
-popieranie opozycji antycesarskiej w Niemczech
-utrata Milska, Łużyc i Grodów Czerwieńskich w 1031 roku
-ucieczka Mieszka II z kraju i krótkie rządy Bezpryma, który oddał insygnia władzy cesarzowi,
-wygnanie Rychezy i syna Mieszka II, Kazimierza w 1034 roku
-wybuch powstania ludowego, usamodzielnienie się poszczególnych ziem państwa polskiego
-najazd Brzetysława na Wielkopolskę i wcielenie Śląska do Czech oraz wywiezienie relikwii św. Wojciecha
Polska pod rządami Kazimierza Odnowiciela :
-powrót na tron przy pomocy Jarosława Mądrego i Henryka III
-zjednoczenie państwa poprzez pokonanie Masława na Mazowszu, przyłączenie Śląska w zamian za trybut do Czech,
-przeniesienie stolicy do Krakowa i odbudowa organizacji państwowej, administracyjnej i kościelnej,
-wprowadzenie powszechnego obowiązku służby wojskowej rycerstwa w zamian za nadziały ziemi.
Polska pod rządami Bolesława Śmiałego:
-poparcie dla papieża Grzegorza VII, w czasie konfliktu między papiestwem a cesarstwem o prymat w Europie, przywrócenie metropolii w Gnieźnie,
-koronacja w 1076 toku wyrazem wzmocnienia pozycji Polski w Europie,
-ingerencja w wewnętrzne sprawy Czech, Węgier i Rusi, celem osadzania na tamtejszych tronach swoich kandydatów,
-zatarg z biskupem Stanisławem ze Szczepanowa, stojącego na czele spisku możnych. Stanisław został skazany na karę śmierci, co spowodowało protest społeczny, zakończony przymusowym opuszczeniem Polski przez Bolesława.
Polska za panowania Władysława Hermana:
-wzrost znaczenia wpływów niemieckich w Polsce, uległość księcia polskiego wobec cesarza,
-rządy palatyna Sieciecha,
-walka między Zbigniewem a Bolesławem o przejęcie władzy w państwie,
-1097 - podział państwa: władysław Herman dostał władzę zwierzchnią , Mazowsze i główne grody w pozostałych dzielnicach, Zbigniew Wielkopolskę i Kujawy, Bolesław Śląsk i Małopolskę.
Polska za panowania Bolesława Krzywoustego:
-1102- Zbigniew zajął Mazowsze, Krzywousty grody ojca
-rywalizacja między braćmi zakończona ucieczką Zbigniewa z Polski i interwencją niemiecką w 1109 roku. Wojna polsko - niemiecka zakończyła się wycofaniem cesarza z ziem polskich, Zbigniew z rozkazu brata został oślepiony, co wywołało protest możnych. Dlatego odprawił publiczną pokutę i przekazał dary na rzecz Kościoła.
-1116 przyłączenie Pomorza Gdańskiego,
-1121-1122- Przyłączenie Pomorza Zachodniego i hołd księcia Warcisława,
- chrystianizacja Pomorza przez Ottona z Bambergu, któremu udało się nawrócić możnych i utworzyć biskupstwo we Włocławku i Wolinie.
-1138- początek rozbicia dzielnicowego - wydanie ustawy sukcesyjnej, opracowanej prawdopodobnie na kilka lat przed śmiercią Bolesława. Fakt jej wydania tłumaczy się też tzw. buntem Skarbimira z 1118r, który za wystąpienie przeciw księciu został oślepiony. Celem testamentu było ustanowienie takiego porządku dziedziczenia, który zapobiegłby rozpadowi państwa. Zakładał utworzenie dziedzicznych dzielnic, dla poszczególnych synów Krzywoustego oraz dzielnicy tzw. pryncypackiej, która miał przechodzić we władanie najstarszego członka dynastii. Do zadań najstarszego syna należało: wypowiadanie i prowadzenie wojen, reprezentacja państwa na arenie międzynarodowej, inwestytura dostojników kościelnych oraz zwierzchność sądowa w stosunku do juniorów.
I tak władzę zwierzchnią objął Władysław, w skład jego dzielnicy weszły: ziemia krakowska i sandomierska, oprócz tego otrzymał Śląsk i ziemię lubuską. Wielkopolskę otrzymał Mieszko Stary, Kujawy z Mazowszem Bolesław Kędzierzawy. Ziemia łęczycko- sieradzka była zabezpieczeniem materialnym wdowy po Krzywoustym, Salomei i jej najmłodszych synów: Henryka Sandomierskiego i Kazimierza Sprawiedliwego.
Walka o seniorat:
Władysław Wygnaniec- wobec konfliktu z braćmi, wygnany Polski w 1146 roku, zwrócił się o pomoc przeciw juniorom do króla niemieckiego, Konrada III, który przygotował wyprawę zbrojną na Polskę. Zakończyła się jednak klęską.
Bolesław Kędzierzawy - W 1157 roku cesarz Fryderyk Barbarossa podjął się zorganizowania wyprawy na Polskę, podczas której w Krzyszkowie pod Poznaniem Bolesław Kędzierzawy złożył cesarzowi przysięgę wierności i znaczną daninę pieniężną i zobowiązał się przybyć do Magdeburga, gdzie miała być rozsądzona sprawa między Władysławem a juniorami. Gwarancją dotrzymania słowa miało być oddanie zakładnika, Kazimierza Sprawiedliwego, w ręce cesarza. Ostatecznie synowie Wygnańca dostali zapewnienie władzy na Śląsku, po śmierci ojca wrócili do Polski.
Mieszko Stary - Wprowadził on do Krakowa swoich urzędników, jednak w wyniku jego autorytarnych rządów, około 1177r. doszło do buntu panów krakowskich, którzy wysunęli kandydaturę Kazimierza Sprawiedliwego na tron krakowski. Został usunięty z tronu i wygnany z Krakowa.
Kazimierz Sprawiedliwy - doprowadził do złamania zasady senioratu, na zjeździe w Łęczycy w 1180 roku, za cenę ustępstw na rzecz Kościoła przez zniesienia ius spolii tj. prawa księcia do ruchomości po zmarłym biskupie otrzymał papieskie zatwierdzenie swojego pryncypatu. W praktyce rządy Kazimierza Sprawiedliwego oznaczają zmierzch zasady senioratu.
1227- próba pogodzenia zwaśnionych książąt na zjeździe w Gąsawie zakończyła się niepowodzeniem, zamordowano wówczas Leszka białego. Jego śmierć oznacza upadek zasady senioratu.
Zmiany społeczne w okresie rozbicia dzielnicowego:
-kształtowanie się stanów:
a/Najwcześniej wyodrębniło się duchowieństwo( na pocz. XIII w.), kiedy kler zaczął się rządzić odrębnym prawem kościelnym i uzyskał własne sądownictwo, a dla dóbr kościoła rozległe immunitety.
b/ Rycerstwo- szlachta: Czołowi przedstawiciele możnowładztwa( komesowie) posiadali urzędy państwowe i zarządy grodów.
Liczniejsze od możnowładców było rycerstwo, wywodzące się spośród dawnych drużynników oraz zamożniejszych wolnych mających konia i uzbrojenie( zwano ich włodykami). Do specjalnych uprawnień tej warstwy należało: prawo do wykupu przez władcę w razie popadnięcia w niewolę, prawo do odszkodowania za straty poniesione w czasie wyprawy wojennej i prawo żądania wynagrodzenia za wyprawę poza granicami kraju. Szlachcica wyróżniało posiadanie herbu i zawołania.
C/rozwój stanu mieszczańskiego natomiast jest związany z powstaniem miast. Wzorem prawno- organizacyjnym dla większości miast Śląska, Małopolski i Wielkopolski stał się Magdeburg, który miał wyczerpująco spisane swoje przywileje i statuty( prawo magdeburskie). Jednak cechą charakterystyczną społeczności miejskiej było duże zróżnicowanie, dlatego można wyróżnić:
-patrycjat miejski, w jego skład wchodzili zamożni kupcy- właściciele domów na rynku,
-pospólstwo: rzemieślnicy, kramarze, podobnie jak patrycjat posiadało prawa miejskie
-plebs- bez prawa miejskiego, podlegał prawu i władzom miejskim. Byli to wyrobnicy, służba domowa.
Zmiany gospodarcze w okresie rozbicia dzielnicowego: zmiana gospodarowania na wsi, zwiększyła się liczba miast, rozwijało się rzemiosło i wymiana handlowa. Chłopi stosowali lepsze narzędzia oraz trójpolówkę. Zwiększało to powierzchnię ziemi uprawnej i powodowało wzrost plonów. Nastąpił rozwój gospodarki towarowo-pieniężnej. Wraz ze zmianami gospodarczymi zachodziły przemiany społeczne. Wzrosła liczba ludności oraz gęstość zaludnienia, jako wynik wzmożonego osadnictwa. Do Polski przybywali chłopi i mieszczanie, głównie z Niemiec. Rozwinęła się na ziemiach polskich kultura i sztuka., jej ośrodkami były dwory książąt, możnych i biskupów oraz klasztory
Skutki rozbicia dzielnicowego: walki wewnątrz kraju, wyniszczenie poszczególnych dzielnic a w konsekwencji upadek gospodarczy, wzrost znaczenia możnych i duchowieństwa, które dzięki rozwojowi immunitetu zyskały znaczną władzę w Polsce, skutkiem słabości państwa polskiego był najazd Mongołów w 1241 roku oraz agresja Marchii Brandenburskiej, sprowadzenie Krzyżaków do Polski w 1223 roku oraz znaczne ubytki terytorialne ( odpadły: ziemia Lubuska na rzecz Brandenburgii, Chełmińska zajęta przez Krzyżaków, Drohiczyńska przez Ruś, Pomorze Zachodnie włączone do Brandenburgii, obszary nad Notecią do Nowej marchii Brandenburskije).
Zjednoczenie państwa polskiego i panowanie Władysława Łokietka
-1288-1290 rządy Henryka IV Probusa, który starał się o koronę królewską, w testamencie zapisał Kraków Przemysłowi II,
-1295 - koronacja Przemysła II na króla Polski (kilka miesięcy później zamordowany prawdopodobnie przez siepaczy nasłanych przez Brandenburgię),
-po jego śmierci władzę w Polsce przejął Wacław II, w 1300 roku koronował się w Gnieźnie, pod swoim panowaniem zjednoczył prawie wszystkie dzielnice, jednak opór społeczeństwa wywołało powierzanie najważniejszych urzędów w państwie urzędnikom sprowadzanym z Niemiec i Czech.
-Władysław Łokietek opanował Małopolskę, Pomorze Gdańskie, ziemie sieradzko - łęczycką po śmierci Wacława II i III.
-w 1308 roku Polska utraciła Pomorze Gdańskie, zajęte przez Krzyżaków,
-w latach 1311-1314 podporządkował sobie Wielkopolskę i stłumił bunt w Krakowie.
-w wyniku wojny z Krzyżakami, Polska utraciła Kujawy i ziemię dobrzyńską. W 1320 roku sąd papieski nakazał Krzyżakom zwrócić zagrabione ziemie, ale wyrok ten został odrzucony przez stronę Krzyżacką. Ostatecznie o wyniku sporu miał zadecydować zjazd w Wyszehradzie.
-1320 koronacja Władysława Łokietka.
Rządy Kazimierza Wielkiego
-polityka zagraniczna: na zjazdach w Wyszehradzie Kazimierz uznał władzę Jana Luksemburskiego nad Śląskiem, w zamian za zrzeczenie się pretensji do korony polskiej. W wyniku sądu papieskiego Krzyżacy mieli oddać Polsce wszystkie zagarnięte ziemie i zapłacić odszkodowanie. Wobec sprzeciwu ze strony Zakonu konflikt zakończył dopiero pokój w Kaliszu w 1343 roku, na mocy którego Polska otrzymała Kujawy i ziemię dobrzyńską. W 1348 roku Kazimierz zawarł pokój w Namysłowie z Czechami o Śląsk, na mocy którego polski władca zrzekł się praw do tej dzielnicy. Wspólna polityka polsko - węgierska zaowocował wcieleniem do Polski Rusi Czerwonej oraz układami o przejęciu władzy w Polsce po śmierci Kazimierza przez Ludwika Węgierskiego. Państwo polskie zostało też poszerzone o Santok, Drezdenko, Wałcz i Czaplinek. Utrzymywał dobre stosunki z Pomorzem zachodnim, adoptował Kaźka Słupskiego, któremu po swej śmierci chciał przekazać tron.
-polityka wewnętrzna: rozwój handlu (prawo składu - obowiązek wystawienia przez kupców na sprzedaż towarów w mieście, które posiadało ten przywilej oraz zakaz omijania uprzywilejowanych miast), rozwój osadnictwa i lokacji miast, budowa zamków warownych, reforma monetarna, reforma administracyjna i reorganizacja sądownictwa( powołanie sądu sześciu miast, sądu prawa niemieckiego na zamku królewskim), oraz kodyfikacja prawa ( statuty wiślicki i piotrkowski dla Małopolski i Wielkopolski). W 1364 roku dokonał fundacji Akademii Krakowskiej, przyczynił się do rozwoju oświaty na ziemiach polskich, zwiększając liczbę szkół parafialnych.
Znaczenie panowania ostatnich Piastów:
-początek nowożytnego państwa
-wzrost terytorialny
-ukształtowanie się stanów
-kodyfikacja prawa
-rozwój gospodarczy
-prestiż na arenie międzynarodowej
-kształtowanie się państwa wielonarodowościowego.
