Arabia przed Mahometem

Arabowie to ludność pochodzenia semickiego. Ojczyzną islamu są pustynne obszary Półwyspu Arabskiego. Żyjąca tu arabska ludność prowadziła koczowniczy tryb życia (Beduini). W okresie tzw. "przedmuzułmańskim" Półwysep Arabski nie był jednolity pod względem religijnym. Większość Beduinów była wyznawcami henoteizmu, oddając cześć świętym strumieniom, gajom i kamieniom. Mekka była ich najważniejszym centrum religijnym. Na Półwyspie zamieszkiwali też Żydzi i chrześcijanie. Arabowie z południa czcili wielu bogów i bogiń, którym składali ofiary w świątyniach. Arabowie z północy wierzyli głównie w duchy - dżinny.

Życie i działalność Mahometa.

Muhammad Ibn Abd Allah, znany w Europie jako Mahomet, urodził się w Mekce ok. 670 r. n.e. Pochodził ze zubożałego, ale posiadającego głębokie tradycje rodu Haszymitów z plemienia Kurajsz. Do czterdziestego roku życia zajmował się handlem i prowadzeniem karawan (głównie do Syrii). Około roku 610, w trakcie rozmyślań w pieczarze Al. - Hira koło Mekki, miał usłyszeć z ust archanioła Gabriela słowa Boga "Recytuj! W imię Pana, który cię stworzył! On stworzył człowieka z grudki krwi zakrzepłej i nauczył człowieka, czego dotąd nie umiał." (obecnie słowa te stanowią fragment 96 sury Koranu). Od tego momentu Mahomet stał się natchnionym prorokiem, głosicielem wiary będącej kontynuacją działalności proroków starotestamentowych i Jezusa. Jednak ani Żydzi, ani chrześcijanie nie przyjęli jego proroctw. W pierwszym okresie swej działalności Mahomet głosił równość i ostrzegał przed karą za grzechy. Nie spodobało się to mieszkańcom Mekki, zwłaszcza tym zamożnym (czerpali oni zyski z obsługi kultów politeistycznych). Młoda wspólnota składała się początkowo z miejscowej biedoty. W wyniku prześladowań grupa ta musiała się udać do chrześcijańskiej Etiopii. W 622 r. Mahomet oraz jego wyznawcy emigrowali z Mekki do Medyny (tzw. hidżra). Rok ten stał się początkiem ery muzułmańskiej, data od której wyznawcy islamu datują wydarzenia. Od tego roku z proroka Mahomet przekształca się w prawodawcę i polityka. W Medynie udało mu się zdobyć poparcie i utworzyć gminę wyznaniową. Rozpoczął walki z niewiernymi i w 632 r. udało mu się ostatecznie podporządkować rodzinną Mekkę. Wkrótce potem zmarł. W chwili jego śmierci większość plemion Półwyspu Arabskiego wyznawała już islam. Nad ówczesnym światem dominowały dwie potęgi: imperium perskie i Bizancjum.

Utworzenie kalifatu

Mahomet nie pozostawił po sobie żadnego dziedzica. Jego najbliżsi współpracownicy postanowili wybrać kalifa, czyli namiestnika Proroka. Kogoś, kto mógłby przewodzić osieroconej społeczności muzułmańskiej. Pierwszym kalifem został Abu Bakr (632 - 634). Za jego kalifatu muzułmanie prowadzili liczne podboje. Kolejnymi trzema kalifami byli: Omar (634 - 644), Osman (644 - 656) i Ali (656- 661). Kalifowie nie byli prorokami, ale przywódcami gminy. Kalifat był organizacją polityczno - religijną. Za kalifatu Omara opanowano Irak i Syrię, a w trakcie kolejnej wyprawy Egipt. Za Osmana islam dotarł do Armenii i okolic Indii. Ali był kuzynem Proroka i mężem jego córki Fatimy. Nie został on uznany przez wszystkich jako kalif. Zapoczątkowało to pierwszy rozłam islamu, w wyniku którego powstali charydżyci (secesjoniści). Na przełomie VII i VIII wieku Arabowie opanowali całą Afrykę Północno - Zachodnią (Maghreb). Następnie przeprawili się przez Gibraltar i zaczęli podbój Hiszpanii. W 732 r. przedostali się przez Pireneje i dotarli na terytorium Franków. Ich zwycięski pochód został zatrzymany przez Karola Młota pod Poitiers.

Pierwszą dynastią kalifów byli Umajjadzi (Omajjadzi). Nie byli oni blisko spokrewnieni z samym Prorokie, rządzili w latach 661 - 750. W roku 750 zostali obaleni na wschodzie przez dynastię Abbasydów, po porażce w bitwie nad rzeką Zab. Dynastia ta przeżywała rozkwit przez dwa następne wieki, aż ostatecznie uległa pod naporem tureckiej siły mameluków.

Na terenie państwa muzułmańskiego językiem urzędowym stał się język arabski.

Doktryna religijna islamu.

Podstawą wiary islamu jest Koran, w którym zawarte są wszystkie najważniejsze zasady doktrynalne. Rozwinięciem i uzupełnieniem tych zasad jest Tradycja, czyli sunna. Składająca się ona z opowieści o czynach, gestach i słowach Proroka Muhammada (czyli z hadisów). Zarówno święta księga Koran, jak i sunna stanowią źródło prawa i teologii islamu. Koran początkowo był zapamiętywany. Zaczęto go spisywać jeszcze za życia Mahometa. Jednak ostateczna wersja pochodzić ma z czasów Usmana (644 - 656). Współczesna wersja Koranu pochodzi dopiero z X wieku. Tłumaczenie tej świętej księgi na inne języki jest zakazane. Rozwinęła się sztuka recytacji Koranu. Koran uznaje Biblię oraz Abrahama, Mojżesza i Jezusa jako proroków.

Doktryna religijna islamu zawarta w Koranie obejmuje przede wszystkim wiarę w jedyność Boga i posłannictwo Muhammada (por. niżej szahada) oraz wiarę w życie przyszłe, zmartwychwstanie, sąd ostateczny i nagrodę lub karę po śmierci. Poza tym muzułmanie wierzą w stworzone ze światła anioły, szatany oraz dżinny, które powstały z ognia.

Podstawowym dogmatem islamu jest wiara w jedynego Boga (Allaha) - ścisły monoteizm oraz posłannictwo Mahometa. Wyraża się to w publicznym wyznaniu wiary (szahada). Muzułmanie wierzą także w anioły, księgi objawione (Koran, Stary i Nowy Testament) oraz w proroków (są nimi m.in. Adam, Abraham, Mojżesz i Chrystus) oraz w Sąd Ostateczny. Pobożny muzułmanin musi wypełniać pięć obowiązków (tzw. filarów wiary muzułmańskiej), do których należą:

  • szahada, czyli publiczne wyznanie wiary w jedynego Boga (muzułmanin ma obowiązek jak najczęściej wypowiadać słowa: "nie ma Bóstwa oprócz Boga, a Muhammad jest Jego Prorokiem") każdy kto wypowie te słowa z przekonaniem, jest muzułmaninem ,
  • salat, czyli modlitwa odmawiana pięć razy dziennie (na modlitwę z wieży meczetu wzywa muezin),
  • saum, post w miesiącu ramadan
  • zakat, czyli jałmużna,
  • hadżdż, pielgrzymka do Mekki przynajmniej raz w życiu (w miarę możliwości).

Zasady islamu reguluje szariat, czyli prawo muzułmańskie. Źródłem prawa są dla muzułmanów Koran i sunna (tradycja Proroka). Po śmierci kalifa Alego (VII w.) w islamie nastąpił rozłam na dwa odłamy (sunnici i szyici). Szyici uznają jedynie czterech pierwszych kalifów (są to Abu Bakr, Umar I, Usman i Ali). W ramach szyizmu wykształcił się szereg kolejnych odłamów (m. in. imamici, ismailici). Natomiast sunnici uznają wszystkich kalifów i są ortodoksyjnie wierni sunnie (tradycja).W XX wieku wykształcił się tzw. fundamentalizm (integryzm) muzułmański, który odrzucał zachodnie wartości. Islam jest jedną z największych monoteistycznych religii. Szacuje się, że wyznaje ją 20 % mieszkańców naszego globu (głównie w Azji i Afryce).