POWSTANIE PAŃSTWA FRANKÓW

Po upadku imperium rzymskiego na jego gruzach w V i VI wieku powstały liczne państwa. Najbardziej silne i trwałe okazało się państwo stworzone przez Franków. Założycielem monarchii Franków był Chlodwig. Państwo zbudowane przez Chlodwiga na terenach należących wcześniej do Galów, rozciągało się od Renu aż po Skałdę. Pierwszy władca Franków pochodzący z dynastii merowińskiej, przeszedł wraz ze swoimi poddanymi na chrześcijaństwo i dał ochrzcić się w obrządku katolickim w 496 roku. Akt chrztu pozwolił mu pozyskać sympatię nie tylko papieża, ale również jego galorzymskich poddanych, ponieważ Germanie stanowili w większości arian.

MEROWINGOWIE NA CZELE FRANKÓW

Jak już wcześniej wspomniałam Chlodwig był założycielem dynastii Merowingów, po nim rządzili kolejni władcy z jego rodu, którzy panowali nieprzerwanie mniej więcej dwieście lat. Kolejnych panujących wybierano w trakcie zgromadzenia Franków, a zwycięzcę unoszono zgodnie ze starym germańskim zwyczajem na tarczy. Królowie mieli charakterystyczne długie włosy, których nigdy nie obcinali, wierząc, że tkwi w nich moc. Kolejni władcy dynastii merowińskiej poszerzali dostępny im teren wpływów, i tak najpierw wypędzili Wizygotów z zajętych przez nich terenów położonych niedaleko Pirenejów, potem wyparli Ostrogotów z Prowansji, a w końcu podporządkowali sobie również Burgundię. Starali się podejmować zbrojne wyprawy przede wszystkim w kierunku wschodnim, obawiając się, że ekspansja w przeciwnym kierunku nie ma szans powodzenia ze względu na naturalne, niekorzystne ukształtowanie terenu, czyli wysokie, trudne do sforsowania góry, Alpy i Pireneje.

RZĄDY DYNASTII KAROLIŃSKIEJ

Władza królewska kolejnych panujących z dynastii Merowingów była z biegiem czasu coraz słabsza, coraz wyraźniej zaznaczały się dążenia separatystyczne poszczególnych możnych. Państwo coraz bardziej podzielone między kolejnych spadkobierców władcy, rozpadło się na trzy królestwa: na zachodzie Nesturię, na południu Burgundię, i na wschodzie Austrazję. Równocześnie stale rosło znaczenie jednego z rodów możnowładczych, możnowładczych mianowicie Karolingów. Zaczęło się od tego, że Karolingowie zdołali opanować najważniejszy urząd w państwie, czyli stanowisko majordomusa. Ostatecznie w pierwszej połowie VIII wieku Karolingowie uzyskali taką pozycje, że zdołali usunąć Merowingów z tronu, a Karol Młot, z rodu Karolingów, podzielił władzę między swoich synów. Karol Młot zapisał się chwalebnie na kartach historii jeszcze z innego powodu. Mianowicie w 732 roku, dowodził wojskami, które zwyciężając w bitwie pod Poitiers, obroniły Europę od zalewu arabskiej potęgi. Było to zwycięstwo wielkiej wagi, które dało jemu i założonej przez niego dynastii, powszechny podziw i szacunek poddanych i sąsiadów. Bitwa pod Poitiers była ważna jeszcze z jednego powodu. Mianowicie po raz pierwszy w historii mieszkańcy Europy, poczuli, że łączą ich wspólne interesy i cele. Stało się tak, ponieważ Arabowie nie zaatakowali konkretnego państwa czy ludu, ale wszystkich Europejczyków. Ważną postacią w historii był także syn Karola Młota, Pepin Mały (czasami nazywa się go również Pepinem Krótkim). On z kolei odpowiadając na wezwanie papieża, który wzywał jego pomocy w walce z Longobardami, wyruszył mu na pomoc ze swoimi wojskami. Pepinowi udało się opanować teren położony wokół Rzymu, który złożył w darze papieżowi, czyniąc go w 775 Państwem Kościelnym. W zamian za to papież koronował go na króla Franków. Tak zapoczątkowano tradycję zgodnie, z którą władca otrzymywał koronę z rąk papieża, co miało świadczyć o boskim pochodzeniu władzy królewskiej. W trakcie tej wspaniałej ceremonii był obecny między innymi syn Pepina, Karol, który wiele lat później, dzięki swoim dokonaniom miał zyskać przydomek wielki.

KAROL WIELKI - TWÓRCA POTĘGI PAŃSTWA FRANKÓW

Karol przejął władzę po śmierci ojca w 768 roku. Warto na marginesie zauważyć, że od jego imienia bierze się w ogóle nazwa król. Jego stosunkowo długie, bo trwające czterdzieści sześć lat rządy naznaczone były licznymi podbojami i wyprawami wojennymi, które przyczyniły się do powiększenia terytorium państwa. Najpierw, w latach 779 - 884, Karol podbił Saksonię, przeprowadzając przy okazji brutalną misję chrystianizacyjną. Stworzone przez niego imperium ciągle poszerzało swoje granice, stopniowo obejmując niemal całą Europę. Na Półwyspie Apenińskim zwyciężył Longobardów, na zachodzie toczył zacięte walki z Arabami, które zakończyły się częściowym podporządkowaniem sobie Półwyspu Iberyjskiego, z kolei nad środkowym Dunajem zmierzył się zwycięską z koczowniczym plemieniem Awarów. Zwieńczeniem jego sukcesów była koronacja dokonana przez papieża w rzymskiej bazylice św. Piotra i Pawła, w dzień Bożego Narodzenia w 800 roku. Papież ogłosił Karola Wielkiego cesarzem i włożył na jego skronie koronę, a lud oddając mu cześć zawołał: Karolowi Augustowi przez Boga koronowanemu, potężnemu i pokojowemu cesarzowi rzymskiemu, życie i zwycięstwo! Był to równocześnie symboliczny akt odnowienia Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego.

Początkowo władza spoczywała w rękach samego Karola. Potem jednak w miarę jak imperium coraz bardziej rosło, podzielił swoje państwo na hrabstwa, ustanawiając nad nimi władzę hrabiów. W kompetencji hrabiów leżało przeprowadzanie poboru rekrutów do wojska, ściąganie podatków i sądzenie sporów między poddanymi. Aby hrabiowie nie nadużywali swojej władzy i nie oszukiwali, nad sprawowaną przez nich władzą czuwali nadzorcy: jeden świecki i jeden duchowny, których zadaniem było kontrolowanie czy hrabiowie nie okradają poddanych np. zawyżając kwotę pobieranego podatku, czy odprowadzają dostateczne wpływy do królewskiego skarbu itd. Oprócz hrabstw były również marchie, czyli okręgi przygraniczne o charakterze administracyjno - wojskowym, dowodzone przez margrabiów. Podstawowym zadaniem margrabiów była ochrona granic przed ewentualnymi najeźdźcami. W trakcie panowania Karola poszerzono liczbę urzędników administracyjnych. Najważniejsi urzędnicy centralni to palatyn i kanclerz. Zlikwidowano natomiast stanowisko majordomusa, w obawie by nie powtórzyła się dawna historia. Oprócz omówionych krótko reform administracyjnych Karol przeprowadził także reformę pieniężną, wprowadzając denary i reformę językową, oczyszczając łacinę z obcych dodawanych przez wieki naleciałości. Dzięki temu język ten zyskał międzynarodowy status. Doszło do rozbudowania i umocnienia organizacji kościelnej. Rozbudowano również sieć szkół. Największe znaczenie miała założona na dworze Karola w Akwizgranie szkoła pałacowa, której wzór wychowania i kształcenia został przejęty potem przez ogół europejskiego szkolnictwa średniowiecznego. Dwór Karola stał się dzięki jego opiece i staraniom bardzo istotnym ośrodkiem naukowym, gdzie pracowało wielu uczonych i artystów. Kwitły literatura, poezja, historiografia i myśl polityczna, tworzono budowle architektoniczne, freski i mozaiki, które stały się potem wzorem dla całej Europy. Ze wspaniałego dworu karolińskiego w Akwizgranie, który wyposażony był na przykład w łaźnie z basenami kąpielowymi, gdzie doprowadzono wodę ze źródeł termalnych, pozostała do dziś tylko ośmioboczna kaplica.

W czasie panowania Karola przyjął się w jego państwie charakterystyczny dla całej średniowiecznej Europy system społeczno - gospodarczy, czyli system lenny nazywany również feudalnym. Podstawą tego systemu było tworzenie systemu zależności między poszczególnymi przedstawicielami społeczeństwa. Na czele hierarchii, zwanej drabiną feudalną, stał król, potem znajdowali się duchowni, niżej rycerze, a na samym dole chłopi. Poddany był w tym systemie wasalem, a stojący od niego wyżej, będący jego zwierzchnikiem, był seniorem. Najwyższym seniorem był sam władca, zwany z tej racji suwerenem, ponieważ sam nikomu nie podlegał. Pozostali seniorzy mogli być równocześnie wasalami, stojących wyżej od nich seniorów. Senior przekazywał, nadawał swojemu podopiecznemu, wasalowi ziemię, którą ten musiał obrabiać i z niej czerpać środki utrzymania, a w zamian jego obowiązkiem było służyć pomocą wasalowi i stawać zbrojnie na jego żądanie. Akt przekazania ziemi odbywał się bardzo uroczyście w czasie ceremonii zwanej hołdem lennym, albo inwestyturą.

ROPZAD CESARSTWA

Karol Wielki zmarł w 814 roku. Na tronie zasiadł wówczas jego syn Ludwik Pobożny. Niestety niewiele odziedziczył po swoim słynnym ojcu, jeżeli chodzi o cechu charakteru predestynujące go do rządzenia imperium. Podporządkował się zupełnie papieżowi, cechowały go dewocja, nieudolność, uległość i brak energii. W 817 roku podzielił podległe mu państwo miedzy swoich synów, aby zaspokoić ich żądania i powstrzymać bunty. Państwo dodatkowo osłabiały ataki zewnętrzne między innymi Arabów czy Normanów. Normanów końcu, po śmierci Ludwika Pobożnego, aby zakończyć zażarte walki, jakie toczyli między sobą trzej spadkobiercy, na mocy traktatu zawartego w Verdun w 843 roku, podzielono królestwo na trzy części. Najstarszy syn, Lotar, przejął koronę cesarską oraz Italię, Burgundię, Fryzję i Lotaryngię; jego młodszy brat, Ludwik Niemiecki otrzymał teren późniejszych Niemiec, a najmłodszy, Karol Łysy, dostał mniej więcej obszar późniejszej Francji.