1. Poprzednicy Mieszka I
O początkach dynastii piastowskiej informuje nas tylko jedno źródło historyczne. Gall Anonim w swej spisanej w XII w. kronice przedstawił legendę dynastyczną rodu Piastów. Stwierdził w niej, że Mieszko I miał trzech poprzedników, wsławionych odmiennymi czynami. Każdemu z nich kronikarz przypisał cechy, które miały zapewnić poddanym bezpieczeństwo i dobrobyt. Zgodnie z przekazem Galla pierwszym przedstawicielem dynastii, który objął władzę w Gnieźnie był Siemowit, syn oracza Piasta, który zastąpił na tronie księcia Popiela. Siemowit czyli "pan wspólnoty" przedstawiony został jako prawdziwy budowniczy państwa. Jego następcą miał być Leszek. Jego imię tłumaczono jako "podstępny". Należy to rozumieć, jako przypisanie mu inteligencji i zdolności przewidywania, które to cechy pomogły mu dokonać zwycięskich czynów. Osiągnięciem Leszka było bowiem według Galla znaczne rozszerzenie terytorium państwa piastowskiego. Ojciec Mieszka i następca Leszka - Siemomysł ("myślący o rodzie) umocnił państwo oraz zapewnił jego mieszkańcom dostatek i dobrobyt. Nie można z całkowitą pewnością potwierdzić historyczności trzech poprzedników Mieszka I, ponieważ ich imiona nie występują w żadnym innym odnalezionym źródle historycznym.
2. Relacja Ibrahima ibn Jakuba
Pierwszą dokładną relację na temat państwa Mieszka I przekazał kupiec i podróżnik żydowski Ibrahim ibn Jakub, będący w służbie dyplomatycznej kalifatu kordobańskiego. W 966 r. bawił on na dworze cesarskim Ottona I w Magdeburgu oraz na dworze Przemyślidów w Pradze. Przedmiotem szczególnego zainteresowania Ibrahim ibn Jakuba było państwo Piastów rządzone przez Mieszka I. Żydowski podróżnik opisał jego kształt terytorialny i stwierdził, że posiada dobrze zorganizowaną siłę zbrojną w postaci drużyny. Określił jej liczebność na 3000 ludzi. Drużyna w skład której wchodzili wojownicy rekrutujący się z wolnej ludności plemienia, a także wojowie obcego pochodzenia była na wyłącznym utrzymaniu księcia. Wojownicy pozostający na usługach panującego zapewniali mu posłuch miejscowej ludności i gwarantowali porządek. Przy pomocy drużyny można było narzucić podbitym ludom świadczenia na rzecz księcia, których egzekwowaniem zajmowali się również wojownicy.
3. Chrzest Polski
W 965 r. do Polski przybyła czeska, chrześcijańska księżniczka Dobrawa (Dąbrówka), którą poślubił MIeszko I. Współczesne źródła podkreślają rolę książęcej małżonki w nakłonieniu Mieszka do przyjęcie chrześcijaństwa. W 966 r. Mieszko zdecydował się na ten krok. Równocześnie rozpoczęła się chrystianizacja Polski. W 968 r. utworzono w Poznaniu biskupstwo misyjne - tzn. podporządkowane bezpośrednio papieżowi, na którego czele stanął mnich benedyktyński biskup Jordan. Nie znany jest kraj jego pochodzenia, przypuszcza się, że mógł pochodzić z kręgu kultury romańskiej, być może z Francji. Biskup Jordan włożył wiele wysiłku w misję chrystianizacyjną kraju Mieszka I. Chrzest Polski przynosił szereg korzyści. Potwierdzał umocniony małżeństwem z Dobrawą sojusz z Czechami, włączał Polskę i jej władcę w krąg kultury i cywilizacji chrześcijańskiej. Wspólna dla całego kraju religia chrześcijańska mogła także pozwolić na odejście od partykularnych kultów pogańskich, co przyczyniłoby się do integracji państwa scalonego niedawno z różnych elementów plemiennych. Chrześcijaństwo wraz ze swą ideologią traktującą władców jako pomazańców bożych umocniło również władzę Mieszka I w państwie.
4. Stosunki z Niemcami
Na początku swojego panowania Mieszko I był w sojuszu z Cesarstwem, w źródłach jest określany jako "przyjaciel cesarza". Niemniej jednak polski władca opłacał cesarzowi trybut. Nie obejmował on jednak całego terytorium państwa piastowskiego, a tylko bliżej nieokreślone zdobyczne tereny na zachodzie aż po rzekę Wartę. Pomimo sojuszu z cesarzem Mieszko był narażony na potyczki z feudałami niemieckimi. Dwukrotnie najechał na Polskę komes Wichman. Podczas pierwszej wyprawy, stojąc na czele Wieletów dwukrotnie pokonał Mieszka. W czasie tych walk zginął nieznany z imienia brat Mieszka I. Kilka lat później Wichman najechał Polskę po raz kolejny, tym razem w sojuszu z plemieniem Wolinian. Został pokonany i zginął na polu walki. Przed śmiercią prosił jednak, aby za pośrednictwem Mieszka I przekazać jego broń cesarzowi. Fakt ten świadczył o prestiżu, jakim cieszył się Mieszko nawet wśród swoich przeciwników. Władca Polski był godny pośredniczenia między cesarzem niemieckim, a poddanym mu feudałem. Pozycję tę zawdzięczał Mieszko nie tylko swojej potędze, ale przede wszystkim przyjęciu chrześcijaństwa, co uczyniło z niego równoprawnego partnera dla władców chrześcijańskich Europy Zachodniej i godnego szacunku księcia w oczach chrześcijańskiego rycerstwa.
W 972 r. w bitwie pod Cedynią Mieszko I pokonał margrabiego Marchii Łużyckiej Hodona, który wyprawę przeciwko Polsce podjął bez porozumienia z cesarzem. Do zwycięstwa w znacznej mierze przyczynił się brat Mieszka I Czcibór. Prawdopodobnie Hodo dążył do powstrzymania polskiej ekspansji w kierunku północnym i ochrony terytorium Wolinian, którzy szukali pomocy niemieckiej. Cesarz Otto I wezwał obu przeciwników na zjazd do Kwedlinburga w 973 r., aby rozstrzygnąć ich spór. Niewiele wiadomo o decyzjach, jakie podjął Otton I w tej sprawie. Przypuszczalnie nie były one korzystne dla Mieszka I tym bardziej, że był on zmuszony do pozostawienia na dworze cesarskim swego małoletniego syna Bolesława jako zakładnika. Śmierć Ottona I w 973 r. i chaos, jaki powstał w Niemczech w czasie bezkrólewia pozwoliły Bolesławowi na szybki powrót do kraju.
W walce o tron niemiecki Mieszko I nie poparł Ottona II - syna Ottona I, tylko jego konkurenta Henryka Kłótnika. Otton II przejął jednak władzę i próbował zorganizować wyprawę karną przeciwko Polsce, która jednak się nie powiodła. Po śmierci Dobrawy w 977 Mieszko I ożenił się z Odą - córką margrabiego Marchii Wschodniej Dytryka. Małżeństwo to oznaczało zwrot w polityce Mieszka, powracał on do sojuszu z cesarzem. Dytryk spokrewniony z cesarska dynastią, jego pozycja w Niemczech była wysoka. Dzięki temu małżeństwu Mieszko I zyskał prestiż i został spowinowacony z krewnym cesarza.
Po śmierci Ottona II w 983 r. Mieszko po raz kolejny poparł Henryka Kłótnika jednak szybko odstąpił od niego deklarując na zjeździe w Kwedlinburgu w 986 r. poparcie dla syna zmarłego cesarza, małoletniego Ottona III i jego matki, regentki Teofano. Mieszko I wsparł pomocą wojskową dwie militarne akcje Ottona III, sam również korzystał z posiłków niemieckich podczas toczonych przez siebie wojen.
5. "Dagome iudex" i kształt terytorialny państwa Mieszka I
"Dagome iudex" to jeden z najbardziej tajemniczych dokumentów polskiego średniowiecza. Niestety do naszych czasów nie zachował się jego oryginał, a jego treść znana jest z wielu kolejnych odpisów. Był to dokument wystawiony przez Mieszka I na krótko przed śmiercią władcy. Mieszko I zmarł w 992 r. w związku z tym powstanie "Dagome iudex" datuje się na lata 990 - 992. W dokumencie tym Mieszko I oddał w opiekę Stolicy Apostolskiej swoje państwo. Tytuł dokumentu pochodzi od pierwszych słów, które są w nim zawarte. Trudno stwierdzić z całkowitą pewnością, co one oznaczają. Prawdopodobnie chodzi tutaj o drugie, zniekształcone w odpisach imię Mieszka - Dagobert, które przyjął na chrzcie. Mieszko I oddając swe państwo w pod opiekę Stolicy Apostolskiej przedstawiał się na początku dokumentu swym chrzestnym imieniem i określił siebie jako sędziego (iudex), nawiązując do biblijnej tradycji, która widziała we władcy przede wszystkim sprawiedliwego sędziego. Jako wystawcy dokumentu obok Mieszka są odnotowani: druga żona Mieszka Oda oraz ich synowie Mieszko i Lambert. Mogło to sugerować wykluczenie Bolesława Chrobrego - najstarszego syna Mieszka z dziedziczenia władzy jako syna nieżyjące już Dobrawy.
"Dagome iudex" jest niezwykle cenny, ponieważ zawiera opis terytorium państwa piastowskiego. Zgodnie tym opisem pod koniec panowania Mieszka I do Polski należały: Wielkopolska, Mazowsze, Pomorze oraz Śląsk, który Mieszko odebrał Czechom pod koniec swego panowania w 990 r. W 981 r. Polska utraciła znajdujące się dotąd w jej granicach grody Czerwieńskie na rzecz Rusi. "Dagome iudex" niejasno wypowiada się na temat Małopolski. Najprawdopodobniej władzę sprawował tam Bolesław Chrobry z czeskiego nadania (jako syn Dobrawy) i dopiero po przejęciu samodzielnej władzy w Polsce przyłączył Małopolskę. Fakt posiadania przez niego własnej dzielnicy tłumaczyłby również jego nieobecność wśród wystawców "Dagome iudex".
