Na mocy testamentu Bolesława Krzywoustego kraj w 1138 roku został podzielony miedzy jego synów. Każdy z nich otrzymał własną dzielnicę, Władysław Wygnaniec - Śląsk, Bolesław IV Kędzierzawy - Mazowsze i Kujawy, Mieszko III Stary - Wielkopolskę, Henryk - ziemię sandomierską. Bolesław Krzywousty utworzył dzielnicę senioralną ze stolicą w Krakowie, na którą składało się Pomorze Gdańskie, ziemia sieradzka, łęczycka i krakowska oraz zwierzchnictwo nad Pomorzem Zachodnim. Miał nią oraz swoją dzielnicą zarządzać senior - najstarszy z synów a następnie najstarszy z książąt w rodzie piastowskim. Senior sprawował władzę zwierzchnią nad książętami dzielnicowymi, był upoważniony od prowadzenia polityki zagranicznej oraz utrzymywania załóg wojskowych w poszczególnych dzielnicach a także wskazywać kandydata na urząd arcybiskupa.

Pierwszym seniorem zgodnie z zasadą starszeństwa został Władysław Wygnaniec. Wkrótce w 1146 roku na skutek buntu młodszych książąt - Bolesława i Mieszka, których wsparli możni i duchowieństwo Władysława wygnano a władzę zwierzchnią przejął Bolesław Kędzierzawy. Ta sytuacja sprowokowała interwencję cesarza Fryderyka I Barbarossy, do którego z prośbą o pomoc udał się Władysław Wygnaniec. W 1157 roku, w wyniku zbrojnej wyprawy cesarza Bolesław Kędzierzawy i układu w Krzyszkowie utrzymał się na tronie ale za cenę hołdu lennego i wysokiego okupu a także zwrotu Śląska synom Władysława.

Mieszko III Stary objął dzielnicę senioralną po śmierci Bolesława Kędzierzawego w 1173 roku. Próbował on szukać porozumienia z władcami Pomorza, dlatego wydał swoje córki Anastazję i Salomeę za książąt pomorskich Mieszko dążył do zjednoczenia terytorialnego państwa i ukrócenia wszechwładzy możnych, udało mu się połączyć pod swoją władzą Wielkopolskę, Małopolskę i ziemię sandomierską. W 1177 roku rozpoczął się przeciwko Mieszkowi tzw. bunt juniorów, którzy chcieli zerwać z zasadą senioratu narzuconą przez ojca - Bolesława Krzywoustego. Formalnie zarzucano Mieszkowi w Krakowie zbytni ucisk podatkowy i autorytaryzm. Władzę przejął w kraju Kazimierz Sprawiedliwy a Mieszko opuścił Kraków, ale w jego dzielnicy Wielkopolsce bunt przeciwko niemu podjął własny syn - Odon, który zmusił go wraz z żoną i trzema synami do emigracji z kraju.

Chcąc uprawomocnić swą władzę, której objęcie było jawnym złamaniem zasady senioratu, Kazimierz Sprawiedliwy zwołał w 1180 roku zjazd do Łęczycy. Na mocy jego postanowień utrzymał się na tronie i zapewnił jego dziedziczność swym synom, jednak ceną były przywileje dla możnych świeckich i duchownych, stąd jego przydomek.

Pozbawiony władzy i tronu Mieszko Stary najpierw udał się do Raciborza, a potem szukał pomocy u cesarza Fryderyka I Barbarossy, któremu złożył hołd lenny aż wreszcie z pomocą Pomorzan udało mu się odzyskać cześć Wielkopolski z Gnieznem i porozumieć z Odonem co do pozostawienia mu południowej Wielkopolski. Mieszko próbował odzyskać Kraków i przywrócić zasadę senioratu. Trzykrotnie chwilowo obejmował tron krakowski w 1191, 1198 i 1202 roku. Sięgał po Kraków w 1194 roku po śmierci Kazimierza Sprawiedliwego, ale w bitwie pod Mozgawą pokonał go palatyn krakowski Mikołaj. Wobec śmierci swego syna Bolesława i własnych ran odniesionych w dwóch bitwach pod Mozgawą Mieszko Stary wycofał się do Wielkopolski. W 1197 roku na wezwanie matki Leszka Białego ówczesnego nieletniego rządcy Krakowa Mieszko Stary objął tam rządy opiekuńcze. Mieszko musiał uznać prawo do dzielnicy senioralnej Leszka Białego, tym samym godził się dobrowolnie na złamanie zasady senioratu. Uporczywie próbował, jednak Mieszko utrzymać zasadę senioratu, dlatego np. odmawiał pasowania Leszka Białego na rycerza, co potwierdziłoby osiągniecie przez niego lat sprawnych. W Krakowie rządy Mieszka wywołały bunt możnych, jednak wsparcie wdowy po Kazimierzu Sprawiedliwym a matki Leszka Białego - Heleny umożliwiło mu powrót do dzielnicy krakowskiej około roku 1202, jednak Mieszko wkrótce zmarł w Kaliszu. Po jego śmierci władzy w Krakowie nie objął Leszek Biały a jedyny żyjący syn Mieszka - Władysław III Laskonogi.

Z czasem rozbicie kraju postępowało coraz bardziej, zniknęła właściwie dzielnica senioralna, a ziemia krakowska jak inne dzielnice stała się dziedziczna. Ze względu na brak wsparcia książąt piastowskich Pomorze Zachodnie musiało uznać zwierzchność niemiecką. Nastąpiło to w 1181 roku, kiedy książę Bogusław I złożył hołd cesarzowi Fryderykowi I Barbarossie. W 1227 roku Świętopełk zrzucił zwierzchność dzielnicy krakowskiej nad Pomorzem Gdańskim. Również duchowieństwo dążyło do zrzucenia zależności od książęcej władzy świeckiej.

W ten sposób plan Krzywoustego w postaci testamentu mający zapobiegać bratnim walkom o władzę i utrzymać jedność państwa odniósł skutek odwrotny do zamierzonego.