Niewiele czasu upłynęło od śmierci Bolesława Krzywoustego, kiedy między jego synami doszło do poważnych konfliktów. Były one sygnałem słabości zasad sukcesji i podziału władzy, jakie Krzywousty ustanowił w swym statucie sukcesyjnym.

Do pierwszego poważnego sporu doszło przy okazji zjazdu, jaki w Łęczycy w 1141 r. zorganizowali książęta juniorzy wraz z wdową po Krzywoustym i ich matką - Salomeą. Zjazd ten miał rozstrzygnąć o losie córki Krzywoustego - Judyty. Chodziło o jej ewentualne zamążpójście. Juniorzy opowiadali się za wydaniem swej siostry za Niemca; przeciwny temu był senior Władysław II. Do seniora zresztą należała ostateczna decyzja w tej sprawie, ponieważ małżeństwo członka dynastii było aktem politycznym. Do kolejnego konfliktu doszło w 1144 r., kiedy zmarła Salomea. Tym razem chodziło o ziemię, którą opróżniła Salomea. Władysław II miał zamiar przejąć tę ziemię i przyłączyć ją do dzielnicy seniora; juniorzy chcieli przekazać tę ziemię Kazimierzowi, który był najmłodszym synem Krzywoustego i nie został uwzględniony w statucie sukcesyjnym.

Na rozstrzygnięcie sporu między braćmi znaczący wpływ miała sprawa palatyna Władysława II - Piotra Włostowica. Był on człowiekiem niezwykle bogatym, hojnie fundującym liczne świątynie. Prawdopodobnie udzielił on poparcia juniorom, za co spotkała go straszna kara. Taki był jej oficjalny powód. Trudno jednak powiedzieć jak było naprawdę. Być może powodem tak okrutnego potraktowania Piotra przez Władysława II był jakiś prywatny konflikt między obiema tymi osobami, który wzbudził we Władysławie chęć zemsty na Piotrze. W każdym razie Władysław II nakazał Piotrowi obciąć język i oślepić go. Prawdopodobnie Władysław II potraktował tę karę jako ostrzeżenie dla innych nielojalnych wobec niego urzędników. Okrutny postępek Wladysława II przysporzył mu jednak tylko wrogów i sprawił, że opuściło go wielu dotychczasowych stronników. Jednym z najpoważniejszych przeciwników Władysława II okazał się metropolita gnieźnieński Jakub ze Żnina. Rzucił on na Władysława II klątwę. Moralne poparcie, jakie ze strony Kościoła uzyskali juniorzy pozwoliło im pokonać seniora. Mimo oblężenia juniorów w Poznaniu Władysław poniósł klęskę i wraz ze swoją żoną Agnieszką uciekł z Polski.

Rządy jako senior objął w Polsce Bolesław Kędzierzawy. Połączył on w swym ręku wiele ziem - swoje dziedziczne Mazowsze i Kujawy, Śląsk (po Władysławie II) oraz dzielnicę seniora. W Wielkopolsce władzę sprawował Mieszko III Stary. W ziemi sandomierskiej rządy przejął po zmarłym Henryku sandomierskim najmłodszy Kazimierz Sprawiedliwy.

Władysław II Wygnaniec uzyskał tymczasem dla swej sprawy poparcie papieża, który wysłał do Polski swego legata. Ten nakazał juniorom by pozwolili wrócić Władysławowi II do kraju, a wobec ich odmowy rzucił na nich klątwę. Władysław II uzyskał też poparcie cesarza Niemiec - Fryderyka I Barbarossy. Nakłonił cesarza do interwencji w Polsce, uznając się jednocześnie jego lennikiem. W 1157 r. doszło do wyprawy Fryderyka I na Polskę, której rezultatem był hołd lenny, jaki złożył mu Bolesław Kędzierzawy. Do przywrócenia tronu Władysławowi II jednak nie doszło. Zresztą w 1159 r. Władysław II Wygnaniec zmarł. Za zgodą Kędzierzawego na Śląsk wrócili synowie Wygnańca - Bolesław Wysoki (dostał część Śląska z Wrocławiem) oraz Mieszko Plątonogi (otrzymał część Śląska z Opolem i Raciborzem). Kiedy w 1173 r. zmarł Bolesław Kędzierzawy władzę zwierzchnią przejął Mieszko III Stary. Nie panował jednak długo w Krakowie, ponieważ zraził do siebie możnych surowością i nieustępliwością swych rządów. Już w 1177 r. musiał uciekać z Krakowa. Możni przekazali tron krakowski Kazimierzowi Sprawiedliwemu. Ponieważ żył jeszcze Mieszko III, decyzja ta oznaczała obalenie zasady senioratu. Władzę Kazimierza zalegalizował zjazd możnych i dostojników duchownych, który odbył się w Łęczycy w 1180 r. W zamian za tę akceptację Kazimierz zrzekł się przysługującego mu dotąd prawa do majątku po zmarłych opatach i biskupach ("ius spolii").

Kazimierz Sprawiedliwy zmarł w 1194 r. Rozpoczęły się walki o tron krakowski. Kazimierz miał dwóch synów - Leszka Białego i Konrada Mazowieckiego. Wobec małoletniości obu książąt opiekę nad nimi sprawowali Pełka, biskup krakowski i wdowa po Kazimierzu - Helena. Do walki o Kraków przystąpił też Mieszko III Stary. Jego wyprawa na to miasto zakończyła się krwawą bitwą pod Mozgawą, w której poniósł on klęskę. Próbował jeszcze raz w 1198 r. i opanował miasto. Jednak już w 1202 r. zmarł.

Rządy w Wielkopolsce przejął syn Mieszka III - Władysław Laskonogi. Śląsk podzielony był między Bolesława Wysokiego, Mieszka Plątonogiego oraz Henryka Brodatego (syn Bolesława Wysokiego). Konrad Mazowiecki i Leszek Biały rządzili Kujawami i ziemią sandomierską.

Śmierć Mieszka III postawiła znów na porządku dziennym sprawę sukcesji w Krakowie. Możni krakowscy zaproponowali tron krakowski Leszkowi Białemu, ale postawili warunek - usunięcie przez Leszka jego palatyna Goworka. Wobec odmowy Leszka na tron zaproszono Władysława Laskonogiego. Nie zdobył on sobie, podobnie jak jego ojciec Mieszko III, sympatii możnych i został wygnany. Zwrócono się ponownie do Leszka Białego, który zgodził się tym razem usunąć Goworka. Goworek nie został wojewodą krakowskim, ale za to objął urząd kasztelana. W zamian za uznanie swej władzy przez papieża poszedł na ustępstwa wobec Kościoła w Polsce i pozwolił na kanoniczny wybór biskupów. W 1207 r. wybrano w ten sposób na biskupa Wincentego Kadłubka. Tymczasem w Wielkopolsce trwała wojna domowa między Władysławem Laskonogim a Władysławem Odonicem. Odonicowi udało się zdobyć Nakło i Ujście (przyjął on tytuł księcia Ujejskiego). W 1217 r. Władysław Laskonogi, Henryk Brodaty i Leszek Biały zawarli układ na przeżycie (ten, który przeżyje innych wejdzie w posiadanie ich ziem).

Dla rozwiązania sporów między skłóconymi książętami zwołano zjazd w Gąsawie w 1227 r. Doszło podczas niego do tragedii - podczas kąpieli zamordowany został Leszek Biały, a Henryk Brodaty został ciężko ranny. Za spiskiem tym stał Władysław Odonic. Leszek Biały próbował uciekać, ale doścignięto go i zabito w Marcinkowicach pod Gąsawą. Zwierzchnią władzę w państwie objął Władysław Laskonogi (1228 r.). Zmarł jednak już w 1230 r., a w swym testamencie na swego sukcesora wyznaczył Henryka Brodatego. Henryk Brodaty skupił więc w swym ręku pokaźny obszar, tym bardziej, że w 1234 r. zdołał oderwać Odonicowi część Wielkopolski po rzekę Wartę. Żonaty z Jadwigą (późniejsza święta) Henryk Brodaty pozostawił po sobie dziesięcioro potomków. Sukcesorem Brodatego (zm. 1238 r.) został jego syn - Henryk II Pobożny. Poległ on w bitwie pod Legnicą w 1241 r., kiedy polskie rycerstwo stawiło czoło najazdowi Tatarów. Po jego śmierci na Śląsku władzę przejęli Bolesław Rogatka (Wrocław) oraz Władysław Opolczyk (ziemia opolsko-raciborska). W dzielnicy wielkopolskiej panował Przemysł I, a w ziemi sandomierskiej Bolesław Wstydliwy.