Historyczne źródła nazwisk
Spośród narodów jako pierwsi używali nazwisk Chińczycy. By uczcić pamięć o swoich przodkach na pierwszym miejscu stawiali rodowe nazwisko. W nazwisku - Sun Yat-sen początkowe słowo "Sun" jest nazwiskiem rodowym. Taki sposób konstruowania nazwisk, kiedy człowiek opisywany jest przez swoich krewnych był tylko jedną z możliwości i kategorii nazwisk.
W momencie gdy zaczęły powstawać wspólnoty liczące zaledwie kilka osób, odróżnianie ich za pomocą nazwisk było nie istotne i nie przydatne. Dopiero gdy pojawiło się kilku Janów czy kilka Marii powrócono do tego sposobu rozróżniania. Najbardziej rozbudowany system nazwisk istniał w starożytnym Rzymie. Obywatelowi nadawano nazwisko, na które składało się imię, nazwa rodu i nazwa rodziny, z której pochodził. Stosowano taki system już w III wieku przed Chrystusem. W Europie nazwiska pojawiły się dopiero około IX i X wieku naszej ery.
Kategorie nazwisk
Większość nazwisk pochodziła od nazwy wykonywanego zawodu, np. Kowal-ski, Młynar(z)-ski. Taka praktyka była stosowana powszechnie od XIV wieku. Do tworzenia nazwisk bardzo często wykorzystywano nazwy miejsc gdzie zamieszkiwała dana rodzina, np. Staw-ski czy Gór(a)-ski. Występowały również nazwiska, które pochodziły od znaków, umieszczanych na zewnątrz oberż. W czasach kiedy niewiele osób umiało czytać w taki sposób "nadawano" nazwę gospodom i oberżom. Niektórym osobom nadawano nazwiska na podstawie posiadanych przez nie cech fizycznych. Często także przydomki, które posiadali stawały się później nazwiskami. Ludzie, posiadający nazwisko będące jakimś wulgarnym bądź nieprzyzwoitym pojęciem, zmieniali je na takie, które odpowiadało bardziej ich gustom. Najczęściej jednak stosowana procedurą było tworzenie nazwisk od imienia ojca, np. Wojciech-owski, Andrzej-czak czy Jan-owski. Były to tzw. nazwiska patronimiczne. Nazwiska, które tworzono w celu zmiany nazwiska, najczęściej nie wiążą się z dana osobą. Co najwyżej mogą świadczyć o jej fantazji bądź jej braku.
1. Przydomki
Źródłem nazwisk były bardzo często przydomki, które osoby otrzymywały od swoich krewnych czy przyjaciół. Zazwyczaj przydomek nadawano korzystając z jakiejś cechy fizycznej charakterystycznej dla danej osoby, np. Garb-owski lub Wesoł(y)-owski. Często przydomki tworzono od słowa "nowy". Stąd właśnie pochodzą nazwiska Nowicki, Nowak, Nowakowski.
2. Nazwiska patro- i matronimiczne
Pod pojęciem nazwiska patronimicznego kryje się nazwisko pochodzące od imienia ojca. Stosunkowo rzadko zdarzało się tworzenie nazwisk od imienia matki (nazwisko matronimiczne). Na różny sposób tworzono tego typu nazwiska. Najczęściej poprzez dodanie odpowiedniej końcówki bądź prefiksu. W krajach skandynawskich dodawano końcówkę son. Stąd syna Johann'a nazywano Johannson'em. Normanowie dodawali przedrostek fitz, np. syn Patrick'a nosił nazwisko Fitzpatrick. W Szkocji dodawano przedrostek mac, np. Mac'Donald, w Irlandii - O'Brien, we Francji - de'Gaulle, w Niemczech - Von'berger, w Holandii - Van'Buren. W krajach południowych (we Włoszech i Hiszpanii) tworzono nazwiska dodając przedrostek di, np. Di'Tello. W krajach arabskich - ibn, np. ibn Saud. A w Polsce poprzez końcówkę -owski bądź -ewski, np. Wojciechowski.
3. Nazwiska pochodzące od wykonywanych zawodów
W średniowieczu najpopularniejsze nazwiska były tworzone od nazw zawodów i rzemiosł. Na przykład od wyrazu kowal, pochodzi nazwisko Kowalski, od młynarza - Młynarski. Stolarz zajmujący się wyrobem różnych przedmiotów z drewna, został Stolarskim. Zdarzało się jednak, że nazwisko nie określało zajmowanego stanowiska czy wykonywanego fachu. Na przykład Biskupski, nie oznaczało wcale, że ta osoba piastowała godność biskupią, ale prawdopodobnie pracowała na dobrach należących do biskupa. Za pomocą nazwisk można było w łatwy sposób zidentyfikować przynależność danej osoby czy wykonywany przez nią zawód.
4. Nazwiska przybrane
Zdarzało się, że nazwisko było tworzone od posiadanego imienia. Wówczas było to umotywowane nagłą potrzebą jego posiadania. Zazwyczaj jednak takie przybrane nazwiska konstruowano poprzez złożenie kilku słów. Komiczna sytuacja miała miejsce w Holandii za czasów napoleońskich. Wydano wówczas przepis zgodnie, z którym Holendrzy musieli się rejestrować w odpowiednio do tego celu powołanych urzędach. W Holandii posiadanie nazwisk nie było bardzo popularne, dlatego też większość obywateli ich nie posiadała. Przychodząc do urzędu, nazwiska były im właśnie tutaj nadawane. Holendrzy wymyślali najróżniejsze przykłady nazwisk, głównie po to aby naśmiewać się z pracujących tu urzędników. Zdarzały się więc takie nazwiska jak Bólbrzucha! Wiele z nich zachowało się do dnia dzisiejszego.
5. Nazwiska pochodzące od nazw miejsc
Ostatnia kategoria nazwisk, tworzonych od nazw miejsc, jest najszersza spośród powyższych. W średniowieczu o przynależności człowieka do danego kraju często mówiło jego nazwisko. Kiedy zmieniał miejsce zamieszkania identyfikacja jego kraju pochodzenia była możliwa w oparciu o jego nazwisko, np. Niemiec. Inne tego typu nazwiska to np. Krakowski czy Sieradzki. Jednoznacznie przyporządkowywano takie osoby jako pochodzące z Krakowa i Sieradza. Nie tylko nazwy miejscowości wykorzystywano do tworzenia nazwisk. Dobrym materiałem stały się również nazwy rzek, wsi itp. Tego typu nazwiskiem było chociażby nazwisko - Mazowiecki.
