Normanowie

Germanowie północni, zwani też wikingami. Można wśród nich wyróżnić: Szwedów - zamieszkiwali wschodnie tereny Półwyspu Skandynawskiego (między jeziorami Väner i Mälar), Duńczyków - zajęli Półwysep Jutlandzki oraz Norwegów - zamieszkiwali zachodnią część Półwyspu Skandynawskiego. Północne tereny tego półwyspu zamieszkiwały plemiona fińskie. Tereny te nie były zbyt przyjazne dla osadników, gdyż w większości pokrywały je góry i lasy. Sprawiało to, że tylko niektóre połacie ziemi na południu Półwyspu Skandynawskiego i na wyspach nadawały się pod uprawę (była to jedna z przyczyn, które zmusiły Normanów do wypraw w poszukiwaniu nowych terenów pod osadnictwo w VIII-XII w.). Bardzo duże znaczenie miała więc hodowla i rybołówstwo.

· Struktura społeczna wikingów była oparta na silnej więzi rodowej i wysokim poczuciu przynależności plemiennej. Podstawową klasą społeczną byli wolni kmiecie, którzy tworzyli rody skupiające bliższych i dalszych krewnych. Na czele rodu stał naczelnik, którego wspierała starszyzna rodowa. Na przełomie VIII i IX w. w strukturze społecznej Normanów pojawiły się zmiany związane z tworzeniem się organizacji państwowej. Rody zaczęły łączyć się w większe grupy, na których czele stanęli jarlowie (wodzowie) - to oni wytworzyli warstwę możnowładców. W czasie wypraw dla jarlów przeznaczano dużą część łupów; dysponowali też sporymi posiadłościami z pracującymi w nich niewolnikami (jeńcy lub niewypłacalni dłużnicy). Później możni dążyli do podporządkowania sobie sąsiadów, a po zwycięskich walkach usuwali swoich przeciwników. Często pokonani razem ze swoją drużyną udawali się szukać szczęścia za morzem, gdzie zakładali swoje państwo.

· Podboje Normanów: Normanowie byli wytrawnymi żeglarzami świetnie obytymi z morzem (np. w nawigacji kierowali się według gwiazd). Konstrukcja ich statków świadczy o wysokim kunszcie szkutniczym - były długie i wąskie (21 m długości i 5 m szerokości), poruszane wiosłami lub za pomocą żagli potrafiły osiągnąć szybkość nawet do 10 węzłów. Statki wikingów nie miały głębokiego zanurzenia, więc mogły swobodnie dotrzeć daleko w górę rzeki, a nawet były przeciągane po lądzie na następne dorzecze. Wielkie najazdy wikingów na Europę Zachodnią rozpoczęły się w drugiej połowie VIII w. i były skierowane głównie na Anglię, Szkocję i Irlandię, a później na północną Francję. Początkowo ich wyprawy miały charakter wyłącznie łupieżczy - atakowali ważniejsze ośrodki polityczne, gospodarcze i kościelne. W 845 r. Karol Łysy zaczął płacić im okup w zamian za pokój. Z czasem czynili tak i inni władcy.

W drugiej połowie IX w. Normanowie zaczęli zakładać swoje bazy na zajmowanych ziemiach, a potem organizowali tam stałe siedziby. W 896 r. pod dowództwem Rollona osiedlili się u ujścia Sekwany. Nie mogąc się ich pozbyć, król Francji, Karol III Prosty - w zamian za przyjęcie chrztu - uznał w 911 r. Rollona za swojego lennika i powierzył mu kilka hrabstw, które później nazwano Normandią. W X i XI w. Normandia stała się jednym z najpotężniejszych księstw francuskich, a Normanowie ulegli szybkiej romanizacji.

W tym samym czasie Norwegowie podbili Orkady, Hebrydy i wschodnią Irlandię, a Duńczycy wschodnią Anglię. Król Wessexu Alfred Wielki został zmuszony do odstąpienia Duńczykom (878 r.) części kraju, tzw. Danelag. Jednak wzajemne waśnie i rozbicie polityczne Wikingów sprawiły, że w 954 r. zostali z Anglii wyparci. Nie na długo, gdyż na przełomie X i XI w. Duńczycy i Norwegowie znów zaatakowali wyspę. W 1016 r. król duński Kanut II Wielki ogłosił się królem Anglii.

Norwegowie, którzy szukali ziem pod stałe osadnictwo, kierowali swoje wyprawy nie tylko na wyspy brytyjskie, ale też na Szetlandy, Orkady, Hebrydy, Wyspy Owcze i do Islandii, którą opanowali ok. 870 r. W 1000 r. Normanowie z Islandii przyjęli chrześcijaństwo. Prawdopodobnie to właśnie oni wylądowali ok. 1003 r. na wschodnim wybrzeżu Ameryki Północnej, w kraju zwanym Vinland.

Szwedzi, zwani też Waregami, zainteresowali się głównie wybrzeżami Bałtyku i wschodnią Europą. Poza działalnością łupieską zaczęli uprawiać handel. Poprzez Newę i Ładogę dotarli do Nowogrodu Wielkiego (ważny ośrodek handlowy północnej Rusi), a stąd przez Dniepr i Morze Czarne do Bizancjum lub przez Morze Kaspijskie do Iranu i Azji Środkowej. W 862 r. wódz wikingów Ruryk zdobył Nowogród Wielki, a jego syn Oleg - Kijów. Zapoczątkowali w ten sposób proces jednoczenia ziem ruskich. Ich potomkowie (szybko wchłonięci przez Słowian) panowali na Rusi do XVI w. Szwedzi włączyli się do wymiany handlowej między Europą, Bizancjum i Arabami.