Pierwsze wzmianki dotyczące Łodzi pochodzą z końca wieku XIII. W tamtym okresie Łódź była wsią książęcą, przekazaną biskupom Kujawskim przez księcia łęczyckiego- Władysława. Był rok 1332, kiedy zaczęto używać określenia Łódź w odniesieniu do wsi leżącej przy trakcie piotrkowskim. Na początku XIV w. Łódź była niewielką wsią o znikomym znaczeniu. Znajdowały się tam wówczas, jak podają źródła, 44 domostwa. Wraz z początkiem wieku XV (rok 1414) z inicjatywy biskupów Kujawskich rozpoczęto starania mające na celu nadanie wsi praw miejskich. Wysiłki nie okazały się daremne. 15 lipca 1423 r. Łódź uzyskała prawa miejskie z nadania króla Władysława Jagiełły. Od tamtej pory można już swobodnie mówić o historii miasta Łódź.

Źródłem utrzymania dla mieszkańców Łodzi był przez długie lata handel, funkcjonujący w oparciu o produkty wytwarzane - wyroby rzemieślnicze, jak również płody rolne, czy efekty hodowli. XVI w. przyniósł miastu niewątpliwy sukces gospodarczy i prawdziwy rozwój. Liczba mieszkańców zwiększyła się, osiągając stan tysiąca obywateli. Centralnym punktem miasta był ratusz. W miasteczku znajdowały się również: szkoła i kościół. Spośród młodych mężczyzn zamieszkujących Łódź, kilkorgu udało się podjąć studia na Akademii Krakowskiej. Wszystko wskazywało na dalszy niezachwiany rozkwit miasta, następujący w sposób konsekwentny i systematyczny. Stało się jednak inaczej.

Na drodze dalszego rozwoju Łodzi stanęły, jak by je można określić- czynniki zewnętrzne, czy też przyczyny niezależne. Chodzi tu bowiem o epidemie, pożary oraz działania wojenne mające na celu odparcie tzw. "potopu szwedzkiego", które łącznie spowodowały faktyczny upadek Łodzi. Straciła ona głównie pod względem liczebnym (z tysiąca mieszkańców ocalało zaledwie dwustu). Znaczenie Łodzi było w tamtym okresie znowu marginalne.

W wyniku rozbiorów Łódź znalazła się na terytorium zaboru pruskiego. Rok 1793 przyniósł działania zaborcy zmierzające w kierunku sprowadzenia Łodzi do roli wsi. Jednak długotrwałe procedury biurokratyczne zostały szczęśliwie przerwane wraz z wkroczeniem na te tereny Legionów generała Dąbrowskiego. Łódź została zatem uratowana przed utratą praw miejskich. Wiek XIX w historii miasta Łodzi uznawany jest za okres ponownego, nasilonego rozwoju. Na początku XIX w. (dokładnie w 1820 r.) Łódź liczyła już 700 mieszkańców i była klasyfikowana jako miasto fabryczne. Opracowano wówczas plan utworzenia tzw. "Nowego Miasta" zakładający budowę w centrum miasta rynku w kształcie ośmiokąta, który miała przecinać ulica Piotrkowska. Została ona wytyczona dokładnie w tym samym miejscu, którędy przebiegał średniowieczny trakt. Ulica ta zyskała nazwę: "Piotrkowska" w 1823 r., do dziś stanowiąc najsłynniejszą z łódzkich ulic. Liczy sobie ponad 4 km długości.

Miasto zawdzięcza swój rozwój zwłaszcza przemysłowy Stanisławowi Staszicowi oraz Rajmundowi Rembielińskiemu, którzy dostrzegli niezwykle dogodne dla przemysłu włókienniczego warunki, jakie posiadała Łódź. Wprowadzono wówczas bardzo interesujące prawo na mocy którego każda osoba posiadająca umiejętności tkackie i potrafiąca udowodnić je stając przed burmistrzem miasta, mogła otrzymać działkę wielkości 20 morgów w wieczystą dzierżawę. Ponadto władze oferowały również określone zasoby drewna wystarczające do budowy domu. Co więcej, zwód tkacza cieszył się nie tylko szacunkiem i poważaniem, lecz był także obłożony licznymi przywilejami, takimi jak zwolnienia podatkowe na okres sześciu lat.

Pod wpływem czynników sprzyjających rozwojowi miasta doszło do zwiększenia się zainteresowania osadników pochodzących z rejonów Niemiec, Czech, Saksonii, Wielkopolski czy Śląska możliwością podjęcia pracy i zamieszkania na terenie Łodzi. Dynamiczny rozwój miasta został nieco przyhamowany wraz z wybuchem powstania styczniowego w 1830 r., jednak po zakończeniu walk powstańczych nastąpił ponowny wzrost zapotrzebowania na wyroby przemysłu włókienniczego, co na nowo skłoniło osadników do przybywania na te tereny.

Przywołując znane i istotne dla historii Łodzi nazwiska, należy wymienić Ludwika Geyera oraz Karola Scheiblera. Pierwszy z nich zapisał się w historii nie tylko samej Łodzi lecz również całego Królestwa Polskiego jako prekursor maszyny parowej. Urządzenie to uruchomiono po raz pierwszy w 1839 r. wykorzystując je do celów produkcyjnych. Piętnaście lat później w 1854 r. Karol Scheibler uruchomił duży, posiadający wiele nowoczesnych rozwiązań zakład przemysłowy, przyczyniając się tym samym do zintensyfikowanego rozwoju przemysłu włókienniczego. Z upływem lat doszło do sytuacji, kiedy strefa przemysłowa wyodrębniła się jakby z miasta Łódź, tworząc dzielnice przemysłowe i fabryczne. Dzielnica przemysłowa Łodzi posiadała własną szkołę, Straż Pożarną, połączenia kolejowe, szpitale i sklepy. Uprzemysłowiona część miasta, z jednej strony imponowała rozwiązaniami technicznymi i zaawansowaną technologią, z drugiej jednak powodowała uzasadniony sprzeciw zwykłych ludzi, pracowników przemysłu włókienniczego, którzy wielokrotnie poddawani byli wyzyskowi i nieludzkiemu traktowaniu. Nastroje społeczne ulegały pogorszeniu. Tkacze z łódzkich fabryk nie mogą znieść warunków, w których przyszło im żyć, zdecydowali się na otwarty bunt w 1861 r. Wystąpienie to miało dosyć burzliwy przebieg, włącznie z niszczeniem maszyn.

Łódź zasłynęła poziomem rozwoju przemysłu lekkiego, wypadając bardzo dobrze zarówno na tle Imperium Rosyjskiego, ale i w całej Europie. Od początku XIX w. liczba ludności wzrosła z 1tys. do 300 tys. Mieszkańców na początku XX w. Natomiast przed wybuchem I Wojny Światowej wynosiła już 500 tys. osób. Do końca XIX w. Łódź traktowana była jako wielka osada o charakterze fabrycznym, posiadając raczej znaczenie prowincjonalne. Od początku XX w. zaczęła zyskiwać na znaczeniu jako miasto będące siedzibą wielkiego przemysłu.

Kolejnym zjawiskiem charakterystycznym dla omawianego okresu było powstanie i współpraca w ramach związków rodzinnych. Do najbardziej znanych rodzin wielkich przemysłowców zalicza się: Kunitzerów, Kohnów, Poznańskich, Grohmanów czy Heinzlów. Wielcy posiadacze nadawali miastu specyficznego charakteru pielęgnując jego rozwój kulturalny np. w postaci teatrów. Zaplecze finansowe działalności przemysłowej zapewniały banki. Powstawały też liczne hotele. Łódź jako miasto, gdzie spotykało się wiele kultur i wyznań religijnych, zapewniała wszystkim dobre warunki życia. Budowano zatem świątynie dla poszczególnych wyznań, by każdy z mieszkańców miał możliwość odbywania własnych praktyk religijnych. Na ulicach Łodzi słychać było wiele języków, mieszały się religie, narodowości, kultury i zwyczaje. Wśród mieszkańców miasta było wielu Polaków i Żydów, a także Rosjan czy Niemców. Wraz z odzyskaniem przez Polskę niepodległości w 1918 r. władze miejskie za punkt honoru postawiły sobie przede wszystkim rozwój przemysłowy, tak też się stało. Realizacja planu zajęła jednak ćwierć wieku. W 1919 r. Łódź była pierwszym miastem w Polsce, które zdecydowało się na wprowadzenie powszechnego obowiązku szkolnego.

Ogromnych strat Łódź doświadczyła w wyniku działań związanych z I Wojną Światową. Wycofujące się wojska rosyjskie dokonywały bezpardonowych kradzieży maszyn, natomiast armia pruska paliła i niszczyła fabryki podejrzewając, iż wytwarzano w nich broń.

W okresie II Wojny Światowej osiągnięcia przemysłowe Łodzi międzywojennej zostały zaprzepaszczone. Wojska niemieckie w sposób zorganizowany przeprowadzały procesy mające na celu zwalczanie przejawów polskości, osiągnięć polskiej myśli technicznej, co odbywało się poprzez zamykanie szkół, usuwanie pomników czy okradając muzea. Ucierpiała również ludność pochodzenia żydowskiego. Około 200 tys. osób umieszczono w getcie utworzonym w centrum miasta. Okrucieństwa okupanta zdawały się nie mieć końca. Do dziś żyje wśród mieszkańców łodzi pamięć o spaleniu żywcem 1, 5 tys. zakładników getta.

Samo miasto i jego zabudowania przetrwały jednak działania wojenne bez większych uszczerbków. Po wojnie doszło do sytuacji, w której w Łodzi osiedlali się mieszkańcy okolicznych (i nie tylko) miast, które doznały w czasie wojny znacznie poważniejszych zniszczeń.

Lata powojenne przyniosły rozwój. Powstawały nowe osiedla mieszkaniowe, powstał rurociąg zasilający miasto w wodę z rzeki Pilica. Znamiennym okazał się rozkwit kulturalny. Utworzono Łódzkie Centrum Filmowe (ŁCF) oraz Wyższa Szkoła Filmowa. Odrodziły się muzea, galerie, odżyły przedwojenne teatry; tworzono także nowe ośrodki. Odbudowa miasta zakończyła się niewątpliwym sukcesem. Wzrost liczby mieszkańców również był imponujący. Wyniósł bowiem według szacunków około 1 mln osób.

Rok 1999 wyniósł Łódź do roli centralnego ośrodka nowego województwa - łódzkiego.