Klasyfikacja wód podziemnych

Charakterystyka rodzajowa wód podziemnych:

  • wody zaskórne - zalegają płytko pod powierzchnią ziemi, są podatne na dobowe wahania temperatury atmosfery, ich masa oraz głębokość na której zalegają poddawana jest zmianom w ciągu roku, podlega łatwo wszelakim zanieczyszczeniom;
  • wody gruntowe - zalegają głęboko pod powierzchnią ziemi, podlegają niewielkim wahaniom temperatury atmosfery, dostępna dla działalności człowieka;
  • wody artezyjskie - występują na terenach nieckowatych, w których warstwa wodonośna znajduje się między dwoma warstwami o charakterze nieprzepuszczalnym, wtedy woda posiada warunki do gromadzenia się na dnie niecki, jest ona poddawana silnemu ciśnieniu hydrostatycznemu i jest zdolna do samowypływu na powierzchnię ziemi;
  • wody głębinowe- znajdują się głęboko w warstwach ziemi, oddzielone od wód gruntowych licznymi nieprzepuszczalnymi kompleksami utworów skalnych. Nie ulegają one zasilaniu ani odnawianiu ich zasobów. Często są to wody o wysokim stopniu mineralizacji;
  • wody mineralne - wody podziemne w których notuje się stężenie soli mineralnych i gazów w ilości powyżej 1g /litr. Rozróżniamy: solanki zwykłe, solanki gorzkie; szczawy; szczawy żelaziste; wody siarkowe; wody radoczynne. Niektóre z nich są wodami leczniczymi. Wodami leczniczymi są również wody termalne (cieplice), posiadające temperaturę u źródła powyżej 20°C.

Zasady ruchu wirowego i obiegowego ziemi

RUCHEM OBIEGOWYM ZIEMI - nazywamy ruch Ziemi wokoło Słońca, który odbywa się po drodze na kształt elipsy - po orbicie. Słońce położone jest w jednym z ognisk powyższej elipsy. Położenie osi ziemskiej charakteryzuje się nachyleniem do płaszczyzny orbity pod kątem 66 stopni 33 minut. Ziemia obiega Słońce w czasie 365 dni 5 godzin i 49 minut.

RUCHEM WIROWYM ZIEMI, ZWANYM RÓWNIEŻ OBROTOWYM - nazywamy obrót Ziemi wokoło własnej osi. Przebiega on zawsze z zachodu na wschód, utrzymując stałą prędkość kątową ale zmieniając swą prędkość liniową (Ziemia w strefie równikowej wiruje z największą prędkością, zaś w strefie okołobiegunowej - wiruje z najmniejszą prędkością). Ziemia wiruje w czasie 23 godzin 56 minut i 4 sekund.

Następstwa ruchu wirowego i obiegowego Ziemi

Konsekwencjami ruchu obiegowego są:

  • występowanie roku - który jest podstawową jednostką mierzenia czasu,
  • różny stopień oświetlenia powierzchni Ziemi w określonych porach roku w danym obszarze,
  • różna ilość energii cieplnej, która w czasie roku dociera do Ziemi,
  • zróżnicowanie długości i następstwo dnia i nocy w trybie rocznym na danym terenie,
  • zaistnienie zmienności pór roku oraz różna długość ich trwania w ciągu roku,
  • występowanie różnorodnych stref oświetleniowych powierzchni Ziemi,
  • droga Słońca na horyzoncie w czasie różnych pór roku,
  • zmienność wschodów i zachodów Słońca nad horyzontem w ciągu roku.

Konsekwencje ruchu wirowego Ziemi to:

  • zmienność wysokości Słońca na horyzoncie w rytmie dobowym (zmienność dnia i nocy),
  • pozorny ruch Słońca oraz innych ciał niebieskich na nieboskłonie,
  • występowanie czasu miejscowego strefowego oraz urzędowego,
  • spłaszczenie powierzchni Ziemi nad biegunami,
  • zmienność kierunków wiatrów oraz prądów wywołana siłą Coriolisa - następuje odchylenie tychże kierunków na półkuli północnej - na prawo, a na półkuli południowej - w lewo,
  • zmienność występowania pływów morskich (występowanie dwóch przypływów oraz dwóch odpływów w cyklu dobowym)

Charakterystyka procesów rzeźbotwórczych wewnętrznych (wulkanizmu, plutonizmu, trzęsień ziemi, ruchów górotwórczych i lądotwórczych).

PLUTONIZM

To zjawisko geologiczne wiąże się z procesem wdzierania się płynnej magmy pomiędzy skały budujące skorupę ziemską, jednakże nie dochodzi do przerwania warstw skalnych i wypływu magmy na powierzchnię Ziemi, jak to się dzieje w przypadku wulkanizmu. W wyniku zaistnienia plutonizmu dochodzi do powstania intruzji magmowych. Charakterystyczne formy, które kształtują się w wyniku zjawisk plutonicznych to batolity, dajki oraz lakkolity.

WULKANIZM - jego rola w kształtowaniu powierzchni ziemi jest ogromna, o czym świadczy przeszłość Ziemi. Wulkanizm wiąże się z zerwaniem ciągłości warstw skalnych i w konsekwencji wydostawaniem się magmy na powierzchnię Ziemi. Płynna magma, która już wypłynęła na powierzchnię nosi nazwę lawy wulkanicznej. Magma może przedostawać się z głębin drogą poprzez krater bądź szczeliny. Dochodzi wtedy do erupcji wulkanicznej.

TRZĘSIENIA ZIEMI

Trzęsienia ziemi mają postać krótkotrwałych drgań skorupy ziemskiej, powstających na skutek niespodziewanych i nagłych ruchów mas skalnych we wnętrzu litosfery. Najczęściej spotykane są w strefach kolizji wielkich płyt litosferycznych.

RUCHY LĄDOTWÓRCZE

Ruchy lądotwórcze zwane również epejrogeneza bądź ruchami epejrogenicznymi są powolnymi ruchami wynoszącymi bądź zanurzającymi do wnętrza litosfery ogromne masy skalnej skorupy ziemskiej. Ruchy te wolne są od deformacji i fałdowań warstw skalnych.

RUCHY GÓROTWÓRCZE

Ruchami górotwórczymi nazywamy wielkoskalowe przemieszczania się warstw skorupy ziemskiej, wywołujące kształtowanie się łańcuchów górskich, stanowiąc etap orogenezy.

Rodzaje ruchów górotwórczych to:

- fałdowe - wywołują sfałdowanie mas skalnych, tak powstały łańcuchy Himalajów, Alp, Karpat.

- zrębowe - wywołane pionowymi przemieszczeniami się mas skalnych wzdłuż uskoków skalnych, tak powstały łańcuchy gór: Ural, Harz, Sudetów.

- wulkaniczne - zachodzą w wyniku erupcji wulkanów, tak powstały góry Kamczatki, Islandii.

Charakterystyka procesów geologicznych zewnętrznych (erozji, wietrzenia, ruchów masowych, akumulacji

EROZJA

Erozją nazywamy naturalne niszczenie warstw powierzchniowych skorupy ziemskiej - powierzchni skalistych i glebowych, w wyniku działania różnorodnych czynników zewnętrznych, jak również towarzyszących tym zjawiskom przemieszczenia produktów erozji.

Efekty działania erozji to:

  • przekształcenie starej rzeźby terenu, może również dojść do zmiany struktury podłoża,
  • gdy zachodzi erozja skał, może powstać zwietrzelina, na której może wykształcić się gleba z zaawansowanymi procesami glebotwórczymi,
  • gdy zachodzi erozja gleby, może dojść do obniżenia wartości, a dalej do usunięcia bądź całkowitego odsłonięcie skał podłoża.

Wyróżniamy:

  • erozję lodowcową - zachodzi w wyniku rozsadzania skał przez działalność lodu, który zwiększając swoją objętość w wyniku obniżania się temperatury rozsadza skałę,
  • erozję wodną:

1.erozję deszczową - przebiega w postaci wymywania lub rozpuszczania cząsteczek glebowych i skał w wyniku oddziaływania wód deszczowych, a w konsekwencji ich spłukiwanie,

2.erozję morską lub erozję rzeczną - przebiega w postaci wypłukiwania owych cząstek w czasie płynięcia bądź falowania tafli wody,

  • erozję eoliczną (wiatrową) - wtedy ma miejsce przemieszczanie się wraz z wiatrem cząsteczek gleby i drobnych fragmentów powierzchni skalnych.

Jako czynnik zatrzymujący proces erozji może służyć osłona i związanie powierzchni ziemi za pomocą porastającej ją roślinności. Zaś za czynnik ułatwiający działanie procesu erozji uznaje się działalność człowieka - poprzez wystawianie powierzchni skalnych i gruntowych na działanie czynników erozyjnych wraz z osłabianiem jakości powierzchni ziemi poprzez nawożenie produktami, które niszcząco działają na strukturę gleby (np. niszcząca działalność "kwaśnych deszczy").

WIETRZENIE

Wietrzeniem nazywamy mechaniczny rozpad oraz rozkład chemiczny powierzchni skalnych w wyniku oddziaływania takich czynników przyrodniczych jak: energii słonecznej, powietrza, wody oraz organizmów żywych.. Proces ten występuje jedynie na powierzchni ziemi oraz w jej części powierzchniowej - w strefie wietrzenia ( o głębokości od kilku do kilkudziesięciu m).

Rodzaje wietrzenia to:

-wietrzenie fizyczne (zwane również mechanicznym) - polega na rozpadzie powierzchni skalnych bez ingerencji w jej skład mineralny: skały dzielą się na bloki, gruz oraz najmniejsze ziarna.

-wietrzenie chemiczne - wywołane jest oddziaływaniem wody, która zawiera liczne substancje chemiczne, powodujące rozpuszczenie minerałów i wymywanie ich ze składu chemicznego skał, dochodzi również do kruszenia i rozdrobnienia skały.

-wietrzenie biologiczne - jest to mechaniczne i chemiczne niszczeni powierzchni skalnych poprzez organizmy żywe, np. rozdzieranie kopytami i porożem, działanie odchodów.

Stopień intensywności i charakter wietrzenia wiąże się z rodzajem skał oraz warunkami klimatycznymi (zwłaszcza z ilością wody oraz jej temperaturą). Wietrzenie przyspiesza zjawisko erozji. Sprzyja powstaniu gleby i tworzeniu się charakterystycznych form skalnych.

GRAWITACYJNE RUCHY MASOWE

Ruchami masowymi lub ruchami grawitacyjnymi nazywamy najczęściej te procesy morfologiczne, które polegają na zmianie położenia mas zwietrzelinowych, jak również powierzchniowej warstwy litej skały do podnóża stoku w wyniku działania siły ciężkości. Powstanie zjawiska ruchów masowych wywoływane jest m.in. przesyceniem mas zwietrzelinowych zbyt dużą ilością wodą, rozmarzanie powierzchniowej warstwy zestalonego lodem gruntu, podcinanie lub przewyższające stan równowagi przeciążenie stoku, zaistnienie fali akustycznej. Szybkość oraz stopień natężenia ruchów masowych jest kształtowany głównie przez określony kat nachylenia stoku jak również rodzaj oraz grubość mas zwietrzelinowych. Podstawowymi rodzajami ruchów masowych są:

  • odpadanie,
  • obrywanie, najczęściej występujące na stromych ścianach oraz stokach skalnych,
  • osypywanie się materiału zwietrzelinowego po stoku usypiskowym,
  • osuwanie materiału,
  • osiadanie,
  • pełzanie, zachodzące na powierzchni stoków o mniejszym kącie nachylenia (powyżej 45°), często pokrytych ustabilizowaną zwietrzeliną poprzez porośnięcie jej szata roślinną.

AKUMULACJA

Akumulacja z geologicznego punktu widzenia określamy gromadzenie się osadów w wyniku procesu sedymentacji (gromadzenia się mas na powierzchni ziemi, w wyniku oddziaływania siły ciężkości. Temu procesowi ulegają materiały niesione przez wody płynące, niesione z ruchem lodowca, zgodnie z kierunkiem wiatru, rozpuszczone lub zawieszone w wodzie. Akumulacja określamy również gromadzenie się pewnych składników wewnątrz osadów i skał osadowych, np. w rezultacie procesu diagenezy.

Zależnie od stanu i charakteru środowiska przyrodniczego wyróżniamy:

  • akumulację morską,
  • jeziorną,
  • rzeczną.

Szybkość akumulowania materiału to ważny wskaźnik środowiska sedymentacyjnego i dlatego kształtuje się różnorodnie: od kilku mm w ciągu 1000 lat (przykładem są głębokowodne osady oceaniczne) aż po kilkadziesiąt cm na doby (przykładem jest gama osadów składanych w wyniku działania prądów zawiesinowych).

Regiony powstawania lodowców i lądolodów, warunki powstawania lodu lodowcowego

Tworzenie się lodowców i lądolodów wywołane jest zaistnieniem odpowiednich warunków klimatycznych, zwłaszcza ważne są tutaj odpowiednio obfite opady śniegu oraz ujemna temperatura powietrza. Warunki te spotykane są w obszarze wysokogórskim oraz w strefie wysokich szerokości geograficznych globu ziemskiego. W tych strefach przez większą część roku panują warunki do większego opadu śniegu aniżeli jego topnienia. Masa śniegu w wyniku działania niskiej temperatury, dużych ilości wilgoci oraz określonych wartości ciśnienia przekształca się w FIRN, a kolejna fazą transformacji jest zbity lód polodowcowy. Granicą, ponad którą panują wyżej wymienione warunki zwiemy granicą wiecznego śniegu.

LODOWCE

Pokrywa lodowa, budująca lodowiec górski lub kontynentalny, gromadzi się w miejscach, w których rzeźba terenu nie przeszkadza w akumulacji znacznych ilości śniegu, a któremu niskie temperatury nie pozwalają się stopić. Zasięg granicy wiecznego śniegu podlega ciągłym zmianom - najwyżej położona jest w strefach o najwyższych wartościach temperatury powietrza oraz niskich sum opadów. W strefie wysokich szerokości geograficznych przebieg granicy wiecznego śniegu rysuje się blisko poziomu morza. Wraz z coraz większą akumulacja znacznych pokładów lodu w strefie pola firnowego, lodowce pod postacią jęzorów lodowcowych bądź pokryw spływa do podnóży stoku wypełniając naturalne obniżenie terenu. Lód w wyniku oddziaływania określonego ciśnienia ma postać ciała plastycznego, powierzchnia jego zaś ulega łatwemu kruszeniu. Lodowce wywołują erodowanie podłoża powierzchni pól firnowych oraz wypełniających dolin górskich. W konsekwencji kształtują się formy cyrków lodowcowych oraz charakterystycznych dolin lodowcowych U-kształtnych.

LĄDOLODY

Do lądolodów zaliczamy ogromne ciała lodowe, które maja zdolność przykrywania wielkich obszarów. Najczęściej spotykane lądolody to te na Antarktydzie czy Grenlandii. Granice zasięgów poszczególnych zlodowaceń ustala się w oparciu o rozmieszczenie utworów akumulacji lodowcowej, szczególnie w oparciu o zasięg moren dennych oraz moren czołowych. Moreny denne zbudowane są zazwyczaj z piasków lub żwirów. Moreny czołowe budowane są przez materiał pozostawiony przez lądolód w miejscach, w których lądolód w wyniku niekorzystnych warunków klimatycznych zmuszony był pozostać na dłużej. Mają one postać niezbyt wysokich wzgórz, posiadających łagodne stoki. Długi postój lądolodów był okresem płodnym w powstawanie nowych i różnorodnych form erozyjnych i akumulacyjnych wód roztopowych w formie spływających wód. Konsekwencją tego jest powstanie licznych i rozległych pradolin oraz pól sandrowych ( będących stożkami napływowymi na przedpolu moreny czołowej), ozów (wąskich i krętych wałów, wytworzonych przez wody płynące w wydrążonych tunelach polodowcowych) i kemów (pagórków wytworzonych z materiału w miejscu szczelin martwego lodu w wyniku wytopienia się mas lodu). Na terenach, na których lody nie występowały, w okresach niskich temperatur powietrza ma miejsce proces wietrzenia mrozowego i powstawania form denudacyjnych (gołoborzy) bądź akumulacyjnych (pokryw lessowych). Tak kształtujący się krajobraz zwiemy krajobrazem peryglacjalnym.

Charakterystyka działalności rzeźbotwórczej rzek

Woda płynąc dokonuje żłobienia podłoża w wyniku wleczenia przez siebie w wodach drobnego materiału skalnego kształtując zarazem koryto oraz dolinę rzeczną. Niszcząca działalność rzeki przejawia się w pogłębianiu oraz poszerzaniu koryta rzecznego - jest to erozja rzeczna. Erozja rzeczna posiada różny charakter w różnych odcinkach biegu rzeki.

  • Erozja denna ma miejsce w czasie, gdy woda płynąca porywa ze sobą materiał skalny i trze nim o dno dokonując jego niszczenia i pogłębiania. Bieg górny jest najbardziej narażony na ten typ erozji.
  • Erozja boczna ma miejsce wtedy, gdy materiał skalny wraz z wodami rzeki powoduje niszczenie brzegów koryta rzecznego, zwłaszcza w miejscach, w których prędkość jest niewielka. Na tę erozje najbardziej narażony jest środkowy bieg rzeki.
  • Erozja wsteczna zachodzi najczęściej w odcinku źródliskowym, powodując cofanie się źródeł- przemieszczania ich w górę w strefie progów skalnych i wodospadów. Erozja, powodująca powstawania wirów zwie się eworsją.

W strefie górnego biegu rzeki wielkość spadku jest największa. Zachodzi znaczna i intensywna erozja wgłębna. Rzeka jest zdolna z wielką łatwością do żłobienia skał, pogłębia łatwo koryto i tworzy stromą dolinę V - kształtną. W czasie wzmożonej erozji wgłębnej rzeka wcinając się głęboko w dno doliny, kształtuje z pozostałości dawnego dna doliny terasy rzeczne. Tempo erozji rzecznej związane jest z rodzajem mas skalnych. Im skała jest twardsza, odporniejsza, tym tempo procesów erozyjnych jest mniejsze. Różna odporność mas skalnych w podłożu, po którym wije się koryto rzeczne, wywołuje powstawanie: progów, bystrzy i wodospadów.

Prędkość rzeki nie jest taka sama na wszystkich odcinkach rzek oraz na jej całej szerokości. Najszybsze tempo płynięcia wody posiada rzeka w najgłębszych strefach swego koryta - w nurcie. Nurt przemieszcza się z jednej strony koryta na stronę drugą, powoduje tym samym znaczne niszczenie podrywanych przez siebie brzegów - zachodzi wtedy proces erozji bocznej. Rzeka jest zdolna do transportowania bardzo dużych ilości luźnego, grubego materiału skalnego, porywanego ze zboczy i dna koryt rzecznych.

Środkowy bieg rzeki charakteryzuje się niewielkim spadkiem. Rzeka jest wtedy zdolna do prowadzenia większej ilości wody. Erozja wgłębna poczyna być zdominowana przez transportowanie drobniejszych okruchów skalnych. Większe znaczenie odgrywa wtedy erozja boczna - powstają meandry. Rzeka płynie teraz zakolami. Zakola ciągle ulegają powiększaniu, w wyniku powodzi lub nagłych i ulewnych opadów ma miejsce ich przerwanie i rzeka ponownie próbuje prostować swój bieg. Pozostawiona poza korytem rzeki część starego zakola przemienia się w jezioro zwane starorzeczem.

Dolny bieg rzeki charakteryzuje się wysokim stanem przepływu wody, zaś niewielkim spadkiem. Rzeka niesie w coraz wolniejszym tempie zawieszony materiał, odkładając go w zasięgu równiny zalewowej lub w miejscu ujścia rzeki do morza lub innej rzeki. Transport materiału może być wleczony po dnie, niesiony w zawiesinie bądź materiał jest rozpuszczony i w takiej formie jest niesiony po powierzchni wody.

Wpływ czynników przyrodniczych i pozaprzyrodniczych na zróżnicowanie rozmieszczenia ludności na świecie

Różnorodność w rozmieszczenia ludności na świecie stanowi konsekwencję współdziałania dwóch rodzajów czynników, są nimi po pierwsze warunki przyrodniczo-geograficzne, po drugie zaś czynniki społeczno-ekonomiczne.

Z czynników przyrodniczych wyróżniamy:

  • Barierę świetlną - wpływa ona na ograniczenie warunków życia za pomocą deficytu lub nadmiaru światła. Brak światła zaznacza się w strefie wysokich szerokości geograficznych, w których występuje zmienność dnia i nocy polarnej. Niedostateczna ilość światła w pewnych okresach w roku, wpływa na samopoczucie ludzi, ich równowagę psychiczną, możliwość koncentracji oraz zdolność do wykonywania wysiłku. Pośrednio promieniowanie słoneczne wpływa na życie ludzkie, umożliwia rozwój roślinności służącej jako pokarm bądź półprodukt do dalszej obróbki. Znaczna ilość roślin uprawnych podporządkowało się rytmowi zmienności z dnia na noc, wykształciły się rośliny z rodziny roślin długiego dnia ( przykładem są ziemniaki) oraz krótkiego dnia (przykładem jest ryż).
  • Barierę termiczną - będącą w stałym związku z barierą świetlną, ponieważ długość dnia i wysokość górowania słońca nad horyzontem znacząco wpływa na wartość temperatury powietrza na danym obszarze. Organizm człowieka jest przystosowany do zmian temperatury otoczenia poprzez wykształcenie w sobie znacznej tolerancji termicznej, dlatego w warunkach temperaturowych różna jej wartość od wartości normalnej wywołuje termoregulację za pomocą dostosowania odpowiedniego pokarmu, odzieży, mieszkania. Życie w strefie polarnej i subpolarnej staje się prawdopodobne przy małej gęstości zaludnienia, przy odpowiednim odżywaniu i otrzymywaniu innych produktów z terenów produktywnych rolniczo.
  • Barierę wodną - regulowana deficytem wody, zwłaszcza w strefie klimatu gorącego, w której wysoka temperatura powietrza i wysokie parowanie jak również sumy opadów przekraczają niemalże dwu bądź trzykrotnie powyższe wartości parametrów w pozostałych strefach klimatycznych. Opady wtedy nie są zdolne do rekompensowania niedoboru wilgoci powstałego poprzez nadmierne parowanie.
  • Barierę wysokościową - wyznacza ją spadek wartości ciśnienia atmosferycznego wraz ze wzrostem wysokości, dochodzi do rozrzedzenia powietrza a w konsekwencji do zmniejszenia zawartości tlenu. Strome stoki w górach działają niekorzystnie dla prowadzenia działalności gospodarczej, w wyniku przyspieszonej denudacji, istnienia ruchów masowych, zjawiska erozji gleby.

Na gęstość zaludnienia oraz rozmieszczeniu zaludnienia na terenach poszczególnych kontynentów oraz poszczególnych krajów wpływają również czynniki pozaprzyrodnicze (o charakterze ekonomicznym bądź politycznym).

Podstawowymi czynnikami ekonomicznymi i politycznymi, decydującymi o rozmieszczeniu zaludnienia są:

  1. miejsca występowania bogactw naturalnych,
  2. działanie przemysłu przetwórczego,
  3. tworzenie się ośrodków oraz okręgów przemysłowych,
  4. rozrost gospodarstw rolnych oraz miana sposobu gospodarowania gruntami ornymi,
  5. rozwój sieci transportowej,
  6. prowadzenie polityki dążącej do zwiększania produkcji, dochodów w rolnictwie,
  7. wspieranie działań zmierzających do zagospodarowania terenów, charakteryzujących się trudnymi warunkami naturalnymi.

Wraz ze wzrostem poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego poszczególnych krajów, wzrasta kształtująca rola czynników ekonomicznych i politycznych w rozmieszczeniu ludności na kuli ziemskiej.

Czynnikiem politycznym, wpływającym na kształtowanie zaludnienia, były decyzje dotyczące zaludnienia Syberii, Kazachstanu oraz pozostałych regionów, poprzez masowe wysiedlenia tam bądź deportowanie ludności z republik byłego ZSRR oraz terenów, znajdujących się w okresie międzywojennym w granicach Polski.

Podział i rola komunikacji w rozwoju kraju

Komunikacja odgrywa ważną rolę w kształtowaniu rozwoju gospodarczego kraju a także w kształtowaniu warunków życiu obywateli: jest składnikiem Produktu Krajowego Brutto oraz kształtuję większa ilość miejsc pracy. Eliminacja komunikacji uniemożliwia kształtowanie i zawierania więzi międzyludzkich oraz osłabia pozytywne stosunki pomiędzy narodami. Komunikacje możemy podzielić na transport oraz łączność.

Transport dzielimy na:

1. Transport kolejowy,

2. Transport drogowy (samochodowy),

3. Transport wodny - śródlądowy i morski,

4. Transport powietrzny,

5. Transport specjalny (przemysłowy, np. za pomocą rurociągów, transport energii elektrycznej z wykorzystaniem linii energetycznych)

Rodzajami łączności jest:

1. łączność pocztowa,

2. łączność telefoniczna,

3. łączność teleksowa,

4. łączność telewizyjna,

5. łączność radiowa,

6. łączność satelitarna,

7. łączność komputerowa,

8. łączność komórkowa.

Transport zajmuje się przemieszczaniem osób bądź ładunków towarów. Ma on zasięg krajowy lub zagraniczny. Stanowi on źródło wielkich zysków, szczególnie dla państw, położonych na międzynarodowych trasach - dla państw tranzytowych. Przykładem takiego kraju jest w Europie Polska.

Łączność służy do przekazywania informacji a jej podział dokonany jest na usługi pocztowe oraz telekomunikacyjne. W zakres telekomunikacji wchodzi telefonia oraz telegrafia, radiofonia, telewizja, radiokomunikacja wraz z innymi wyspecjalizowanymi usługami. Łączność stanowi ważny element infrastruktury technicznej, gdyż warunkuje działanie pozostałych działów gospodarki narodowej. Za pomocą poziomu łączności dokonuje się pomiaru poziomu rozwoju gospodarczego kraju.

Współcześnie coraz bardziej na znaczeniu nabiera radiofonia i telewizja. Oddziałują one szczególnie na kształtowanie poglądów, opinii oraz postaw społecznych ludności kraju. Coraz bardziej jako źródło informacji staje się ważny Internet - będący ogólnoświatową siecią komputerową. Stwarza ogromne możliwości, nie pochłania znacznych kosztów eksploatacyjnych, co powoduje, że może on wyprzeć w przyszłości inne możliwości łączności.

Zasięg występowania surowców energetycznych na świecie

Najbardziej powszechne paliwo kopalne na świecie to węgiel kamienny, a jego zasoby szacowane są na około 330 * 1010 ton. Największe pokłady węgla kamiennego posiada: Rosja ( w zagłębiach: Donieckim, Peczorskim, Tunguskim, Leńskim, Żyriańskim i inych), Chiny, Stany Zjednoczone ( w Appallachach), a także RPA i Australia. Europa posiada bogate pokłady węgla kamiennego na terenach: Polski, Wielkiej Brytanii, Niemiec i Francji. Węgiel kamienny spotykamy pod postacią warstw ( w formie pokładów), które zalegają na głębokości od kilkunastu do kilku tysięcy metrów.

Największym eksploratorem zasobów węgla brunatnego są Niemcy ( eksploatują one około 38% światowego wydobycia).

Największe pokłady ropy naftowej znajdują się w krajach, należących do organizacji OPEC: Arabii Saudyjskiej, Iranu, Iraku, Kuwejtu, złoża te stanowią około 68% zasobów na świecie), na Syberii - około 8% światowego wydobycia i na terenie półkuli zachodniej, zwłaszcza na terytorium USA w rejonie Zatoki Meksykańskiej ( wydobycie tam szacuje się na 19% wydobycia na świecie).

Największymi złożami gazu ziemnego charakteryzują się terytoria Rosji oraz Stanów Zjednoczonych, a także na dnie szelfu Morza Północnego. Bogate złoża gazu ziemnego występują na dnie morza u wybrzeży Ameryki Północnej (na wschodnim wybrzeżu) - w Brazylii, na terenie Indii (na dnie Oceanu Indyjskiego) oraz Australii. Złoża ropy naftowej i gazu ziemnego przybierają kształt podziemnych zbiorników. Znane są również złoża na Antarktydzie, jednakże nie są one eksploatowane, gdyż nie pozwala na to konwencja z 1959 r., zabraniają eksploatowania Antarktydy w celach odmiennych niż naukowych.

Plusy i minusy poszczególnych rodzajów transportu

Podział transportu na transport:

1. kolejowy

2. samochodowy

3. wodny - żegluga śródlądowa i morska

4. powietrzny - zwany również transportem lotniczym

5. specjalny ( transport rurociągami, liniami energetycznymi)

Zalety korzystania z transportu samochodowego:

Transportem samochodowym można przewozić dobra na krótkie, średnie bądź dalekie dystanse. Jednakże trzeba zaznaczyć, że przewóz dłuższe odległości transport produktów o krótkim terminie ważności bądź użyteczności oraz takich, dla których należy zastosować samochody specjalne, jest nieopłacalny. Fundamentalna zaleta transportu samochodowego to przede wszystkim znaczna szybkość przewozu oraz możliwość bezpośrednich dostaw bez wykorzystywania stacji pośrednich: magazynów przeładunkowych, hal przeładunkowych. Transport samochodowy zwany jest transportem "od drzwi do drzwi".

Wadami transportu samochodowego są:

  • emisja do środowiska naturalnego ponad 30% ogólnej liczby zanieczyszczeń, na terenie miast zanieczyszczenie transportu samochodowego wynosi około 70-90% wszystkich emisji.
  • wydzielanie wibracji i hałasu, powodując trwałe uszkodzenia narządu słuchu.
  • niekorzystne oddziaływanie na samopoczucie mieszkańców miast
  • budowa autostrad oraz dróg budowanych trwale przekształca środowisko naturalne.
  • niszczenie naturalnych siedlisk roślinnych i zwierzęcych, zwłaszcza gatunków wędrownych.

Zalety transportu kolejowego to:

Transport kolejowy stosowany jest najpowszechniej w przewozie ładunków masowych, o dużej masie, na dalekie bądź średnie odległości, jak również stosowany jest w przewozie pasażerów o charakterze masowym na różnorodne dystanse. Obsługuje również ruch podmiejski. Transport ten przewozi ładunki masowe przekraczające znacznie zdolność przewozową pozostałych rodzajów transportu, jest transportem szybkim w przewozie towarów masowych, regularnym, wymagającym ponoszenia niskich kosztów.

Wadami transportu kolejowego są:

  • degradacja środowiska przyrodniczego na znacznych obszarach.
  • wycinanie lasów, budowa mostów, osuszanie mokradeł zmienia trwale środowisko naturalne

Zalety transportu morskiego to:

Transport morski wykorzystywany jest w przewozie ładunków masowych za granicę państwa. Często obsługuje również przewóz regionalny, szczególnie na terenie tych krajów, które koncentrują swą aktywność gospodarczą w strefie brzegowej.

Wady transportu morskiego:

  • katastrofy tankowców degradujące morskie środowisko. Ropa naftowa, oleje i inne szkodliwe substancji zanieczyszczają wody oraz powodują masowe wymieranie wielu gatunków roślinnych i zwierzęcych, zamieszkujących ekosystemy morskie.
  • niszczenie wspaniałej flory i fauny terenów nadmorskich poprzez budowę portów i przystani morskich.

Zalety transportu śródlądowego to:

Ten rodzaj transporty wodnego odbywa się w sposób mniej mobilny od lądowych środków transportu, ale za to nie pociąga za sobą znacznych kosztów, zdaje doskonale egzamin przy przewożeniu ładunków masowych oraz zbytnio nie zanieczyszcza środowiska.

Wady transportu śródlądowego:

  • niszczenie życia w rzekach i pozostałych zbiornikach śródlądowych w wyniku wycieków toksycznych chemikaliów.
  • w taki sposób wymarło życie na pewnych odcinkach np. Renu, Wisły, Odry

Zalety transportu lotniczego:

Zadaniem transportu lotniczego jest obsługa zwłaszcza transportu międzynarodowego. Przewozy pasażerskie transportem lotniczym wzrastają na znaczeniu. Transportowanie ładunków samolotami nie jest jeszcze wciąż powszechni stosowane. Ta gałąź transportu charakteryzuje się znaczną szybkością.

Wady transportu lotniczego:

  • wpływanie na efekt cieplarniany i zanikanie powłoki ozonowej.
  • zanieczyszczenie mas powietrza na znacznych wysokościach niekorzystnie wpływa na globalny stan środowiska.
  • wyłączeni działek wokół lotnisk z budownictwa mieszkaniowego
  • zbyt duży hałas
  • trwała zmiana użytkowania dziesiątków hektarów powierzchni pod budowę płyt lotnisk
  • znaczna powierzchniowa degradacja roślinnych naturalnych siedlisk.

Charakterystyka rolnictwa intensywnego i ekstensywnego

Współczesne intensywne rolnictwo polega na uzyskiwaniu wysokiej wydajności, wysokiego stopnia mechanizacji oraz wielostronnej chemizacji rolnictwa, wysokiej kultury rolnej, wdrażaniu innowacyjnych gatunków roślin uprawnych oraz zwierząt w gospodarstwach. Nowoczesne i w pełni skomercjalizowane gospodarstwo farmerskie, gospodarstwo rolne, swoistego rodzaju przedsiębiorstwo, nie jest związane pod względem organizacyjnym i finansowym z gospodarstwem domowym farmera. Największy zasięg intensywnego rolnictwa występuje przede wszystkim na obszarze zachodniej Europy i na obszarze Japonii.

Rolnictwo ekstensywne wymaga niewielkich nakładów środków, oraz zaangażowania żywej pracy ludzkiej, co generuje niewielkie koszty produkcji, ale w konsekwencji wpływa na małą efektywność. Rolnictwo ekstensywne spotykane jest na terenie Środkowej oraz zachodniej Afryki, zachodniej Azji, Ameryki Łacińskiej, Rosji. Niektóre cechy gospodarstw ekstensywnych spotykane są również w gospodarstwach rolnych Stanów Zjednoczonych i Kanady- jest to generowane brakiem potrzeby intensyfikacji rolnictwa, gdyż otrzymywane są tam znaczne nadwyżki wielu płodów rolnych.

Struktura towarowa handlu zagranicznego krajów rozwijających się oraz krajów rozwiniętych gospodarczo

W krajach wysoko rozwiniętych - produkuje się prawie połowę ze światowych wyrobów przemysłu przetwórczego, artykułów rolniczych oraz surowców mineralnych. Nie tylko import, ale i eksport zdominowany jest przez produkty elektromaszynowe - około 45% wartości. Ta średnia jednak nie dotyczy Japonii. Import Japonii właśnie tych towarów wynosi około 27%, co generowane jest ochroną własnego rynku. Zaś pozostałe kraje wysoko rozwinięte importują około 35- 40% tychże towarów. Kraje wysoko rozwinięte charakteryzują się niewielkim udziałem eksportu artykułów rolno- spożywczych, wynoszącym niewiele poniżej 10%. Wyjątek stanowią kraje o niezwykle rozwiniętym rolnictwie - Dania, Holandia i Austria, które eksportują około 15% tychże produktów. Ustawicznie wzbierający na znaczeniu przemysł wykorzystuje znaczne ilości surowców oraz paliw, a brak ich zaspokajany jest na rynku lokalnym przez import, kraje wysoko rozwinięte to potentaci w imporcie surowców oraz paliw. Eksportowanie surowców naturalnych posiada duże znaczenie w handlu zagranicznym krajów: Australii i Kanady, które pełnią rolę zaplecza surowcowego USA oraz Japonii.

Grupa krajów rozwijających się jest bardzo zróżnicowana. Eksportują one najliczniej surowce oraz artykuły rolno- spożywcze. Potentatami w eksporcie surowców są: Arabia Saudyjska, Zjednoczone Emiraty Arabskie, Iran, Irak, Kuwejt, Meksyk, Nigeria, Wenezuela, Indonezja, Brazylia, Zair oraz Chiny. Do tego dochodzą potentaci w eksporcie artykułów rolno- spożywczych. Eksportuje się przede wszystkim z krajów Ameryki Południowej- Brazylii, Argentyny, Urugwaju, Kolumbii, krajów azjatyckich (Indonezji, Tajlandii, Indii, Chin) oraz krajów Afryki z obszaru Zatoki Gwinejskiej. Kraje rozwijające się notują coraz większy wzrost swego udziału w światowym eksporcie wytworów przemysłu lekkiego, są one równocześnie importerami wyrobów przemysłu elektromaszynowego jak również przemysłu chemicznego.

Negatywne skutki urbanizacji i suburbanizacji

Problemami związanymi z nadmierna urbanizacja i suburbanizacją są:

na terytorium krajów rozwiniętych:

- wzrost stopy przestępczości, narkomanii, dehumanizacji życia

- powszechność chorób cywilizacyjnych ( stresu, chorób układu krążenia)

- wzrost liczby ludzi bezdomnych z wyboru bądź przymusu

- ekspansja w osiedlaniu się cudzoziemców oraz wzrost problemów z ich aklimatyzacją (np. na terenie Wielkiej Brytanii osadników z Karaibów i Indii)

- korki i przeludnienie ulic oraz tłok wyrodkach komunikacji

- trudności w znalezieniu pracy zgodnej z wykształceniem

- zdrożenie cen przy wynajmowaniu działek budowlanych

- degradacja środowiska ( zanieczyszczenie pyłami, gazami, ściekami, śmieciami)

na terytorium krajów rozwijających się:

- przeludnienie, eksplozja demograficzna ( w Indiach - w Kalkucie)

- tworzenie się dzielnic slumsów ( np.: w Meksyku)

-niedobór sieci wodociągowej i kanalizacyjnej

- powszechność chorób zakaźnych

- wzrost analfabetyzmu, ludności nieposiadającej kwalifikacji zawodowych

- trudności z znalezieniu jakiejkolwiek posady

- wzrost stopy przestępczości ( problem "dzieci ulicy" na obszarze miast Brazylii)

- wzrost narkomanii, prostytucji, wzrost ryzyka zakażenia się chorobami wenerycznymi

- ograniczenie dostępu do lecznictwa i opieki medycznej

Warunki klimatyczne Polski (temperatura powietrza, opady, okres wegetacji, wiatry)

Klimat Polski to klimat przejściowy w strefie umiarkowanej ciepłej. Dlatego często zachodzą tu zmiany pogody oraz duże wahania długości trwania polskich pór roku.

Długość okresu wegetacyjnego kształtowany jest występowaniem średniej dobowej temperatury powietrza, przekraczającej 5 stopni Celsjusza - te warunki umożliwiają rozwój roślinności. Polska posiada okres wegetacyjny trwający około 200 dni. Najkrócej okres wegetacyjny trwa na terenie Suwalszczyzny (180 dni) i gór (100 dni). Najdłużej okres wegetacyjny trwa na terenie Śląska ( około 220 dni).

Okres wegetacyjny warunkuje:

  • osiąganie wyższych plonów,
  • kształtowanie bardziej urozmaiconej struktury upraw,
  • staranne wykonywanie zabiegów agrotechnicznych,
  • uprawianie międzyplonów, (a więc roślin pastewnych).

Średnia suma opadów dla Polski wynosi 600 mm. Opady atmosferyczne generowane są przede wszystkim wysokością nad poziomem morza. Największe sumy opadów spotykane są w górach ( około 1200-1500 mm), potem na terenie wyżyn i pojezierzy - około 700-800 mm, a na obszarze nizin jedynie 450-550 mm.

W Polsce przeważają wiatry zachodnie - udział około 60%. Wiatr wschodnie wieje przeważnie w czasie zimy. Wiatry lokalne spotykane są na wybrzeżu Bałtyku (spotykamy bryzę lądową i morską) a w górach (wiatry górsko-dolinne np. wiatr halny).

Wartość temperatury powietrza zależy od:

- wysokości Słońca na horyzoncie,

- ukształtowania powierzchni terenu,

- wysokości nad poziomem morza ( wzrost wartości temperatury o około 0.6 na 100 metrów)

- rodzaju napływających mas powietrza.

Zimą układ średnich temperatur powietrza przyjmuje kształt południkowy. Wzrost średniej temperatury notuje się wraz z przemieszczaniem się na zachód. Latem układ średnich temperatur przypomina ukierunkowanie równoleżnikowe. Jest to generowane równoleżnikowym układem polskich krain geograficznych, wysokości nad poziomem morza, wielkości promieniowania słonecznego właściwego naszym szerokościom geograficznym. Wartość średniej temperatury rocznej dla Polski wynosi 7 - 8 stopni Celsjusza. Najniższą średnią temperaturę powietrza spotykam na Pojezierzu Suwalskim - 6 stopni Celsjusza ( 180 dni trwa tam okres wegetacyjny). Najwyższą średnią temperaturę powietrza spotykamy na Nizinie Śląskiej, Pogórzu Karpackim - nawet ponad 8 stopni Celsjusza (220 dni trwa tam okres wegetacyjny).

Uwarunkowanie przyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce

Rolnictwo to dział gospodarki narodowej, kształtowany przez znaczny wpływ warunków naturalnych. Od nich zależy wielkość produkcji rolnej, jej kierunki i technika uprawy. Nizinny charakter naszego kraju powoduje, że z łatwością prowadzone są tutaj różnorodne zabiegi agrotechniczne. Taki rozkład hipsometrii ułatwia uprawę roli, transport oraz wsiąkanie wody w glebę. Ukształtowanie powierzchni Polski w postaci w przeważającej części falistych równin zatrzymuje spływ powierzchniowy i umożliwia zatrzymywanie wody. Sprzyja to również równomiernemu nagrzaniu i naświetlaniu powierzchni upraw. Na wyżynach jest obecnie niestety zagrożenie erozją. Około 40% to zagrożone tereny, podatne na erozję, głównie w obszarze górzystym i pojeziernym.

Do pozytywnych przyrodniczych czynników rozwoju rolnictwa należą:

  • dostateczne nasłonecznienie,
  • długi okres trwanie okresu wegetacyjnego roślin,
  • uprawa roślin okopowych polepszana upałami w czasie lata.

Do negatywnych przyrodniczych czynników rozwoju rolnictwa należą:

  • wahania stabilności pogody - częste i nagłe gradobicie, letnie nawałnice,
  • niewielka suma opadów - na terenie Kujaw spada rocznie poniżej 500mm w ciągu roku,
  • zjawisko stepowienia klimatu powoduje przesuszenie już ponad 36% gleb na terytorium Polski,
  • brak zasobów wodnych na obszarach bezleśnych terenów Kujaw i Mazowsza, które nie posiadają już dostatecznej zdolności retencyjnej.
  • zbytnie zawilgocenie gleby w dolinach rzecznych, terenach zabagnionych - około 20% gleb Polski,
  • częste powodzie niszczące gleby i uprawy, zalewające dobytek oraz majątek całego gospodarstwa rolnego ( przykładem jest powódź, która miała miejsce w lipcu 1997 roku ).
  • zasięg średniej jakości gleb wynosi około 40 % ogółu użytków rolnych, a gleb słabych niewiele poniżej 35%.

Najlepsze walory rolnicze posiadają tereny:

1.Niziny Śląskiej,

2.Żuław Wiślanych,

3.Wyżyny Lubelskiej.

Warunki pozaprzyrodnicze rozwoju rolnictwa w Polsce

Do pozaprzyrodniczych warunków rozwoju rolnictwa zaliczamy:

  • Prowadzenie polityki rolnej państwa - wpływanie na wysokość cen towarów importowanych i eksportowanych, ustalanie wysokości kredytów, ustawodawstwo prorolnicze.
  • sytuacja rozwoju społeczno-gospodarczego kraju - wielkość produkcji przemysłowej, przeznaczonej na poczet rolnictwa, wspieranie rozwoju przemysłu rolnego i spożywczego.
  • Rozwój handlu - wewnętrznego, zewnętrznego zagranicznego, niedostateczna ilość skupów produktów rolnych, wydłużony czas oczekiwania na skupienie płodów rolnych rolnika.
  • Warunki transportowe - indywidualna dostawa płodów rolnych do miejsc skupu, odmiennie od sytuacji poza granicami kraju, w krajach Europy Zachodniej. Wysokie koszty utrzymania pojazdów transportujących a wraz z tym wzrost kosztów transportu.
  • Świadomość i wykształcenie rolnicze, które pociąga za sobą odpowiedni stan wiedzy ludności, odmienny od rolników zagranicznych. Jest to wynikiem niewielkiej liczby szkół kształcących w zawodach typowo rolniczych, a w niektórych rejonach zaznacza się ich całkowity brak. Niewielka ilość punktów doradztwa rolniczego.
  • Niedostateczne zabezpieczenie zasobów i możliwość dostępności rolnika do puli nawozów mineralnych. Współcześnie ponad połowa nawozów z zasobów światowych wykorzystywana jest w krajach o wysokim stopniu rozwoju, a jedynie 15 % przypada na kraje słabo rozwinięte.
  • Postęp mechanizacji rolnictwa - środki chemiczne wspomagają zasiew, zbiory, mechanizacja zaś zmniejsza liczbę zwierząt pociągowych, a w konsekwencji również ogranicza ilość ludzi zatrudnionych w uprawie pola, oraz zwiększa areał upraw rolnych. Najwyższym poziomem mechanizacji rolnictwa odznaczają się kraje Europy Zachodniej, Stany Zjednoczone, Australia, Nowa Zelandia.

Położenie, obszar i granice Polski

Polska położona jest na terytorium środkowej Europy, na jej terenie leżą ważne szlaki komunikacyjne, jest to więc korzystne dla naszego kraju, tu łączą swe interesy zamożne kraje Zachodniej Europy oraz państwa Wschodniej Europy. W historii naszego kraju granice Polski ulegały silnym i znacznym przesunięciom. Jako państwo nadmorskie Polska posiada dokładnie wyznaczony zasięg granicy swej strefy ekonomicznej na obszarze morza. Obszar strefy ekonomicznej Polski zajmuje około 22,5 tys. km2 - możemy tam przeprowadzać badania i eksploatować zasoby naturalne występujące pod dnem Bałtyku, oprócz bogactw mineralnych korzystamy również z bogatych zasobów organizmów żywych występujących w wodzie morskiej. Ze względu na obszar Polska zajmuje w Europie 9 pozycję a w skali światowej 69 miejsce. Terytorium Polski zajmuje około 323 tys. Km 2.

Powierzchnia obszaru lądowego wynosi około 312 tys. km2. Najwyższy punkt Polski to szczyt w Tatrach - Rysy o wysokości 2499m.n.p.m. Najniżej położone są leżące na terenie Żuław Wiślanych - Raczki Elbląskie -leżą około 1,8m.pod poziomem morza.

Baza surowcowa dla przemysłu energetycznego Polski

W Polsce:

  • węgiel kamienny występuje na terenie:

1.Górnośląskiego i Rybnickiego Okręgu Przemysłowego

2.Dolnego Śląska ( okolice Wodzisławia Śląskiego),

3.Zagłębia Lubelskiego ( w okolicach Bogdanki)

  • węgiel brunatny na terenie:

1.Zagłębia Konin-Koło-Turek,

2.okolic Bełchatowa,

3.okolic Bogatynia- Turoszów,

4.Sieniawy,

5.Jóźwina,

6.Kazimierza Biskupskiego;

  • ropa naftowa na terenie:

1.Podkarpacia ( w okolicach Krosna, Jasła, Gorlic),

2.Wyspy Wolin

3. Kamienia Pomorskiego

4. Karlina

5. Szczecinka

6. Dębna Lubuskiego

7. Sanoka

8. Mielca

9. Przemyśla

10. Jarosławia

11. Ostrowa Wielkopolskiego

  • gaz ziemny na terenie:

1.Podkarpacia ( w okolicach Krosna, Jasła, Gorlic),

2.Wyspy Wolin

3. Kamienia Pomorskiego

4. Karlina

5. Szczecinka

6. Dębna Lubuskiego

7. Sanoka

8. Mielca

9. Przemyśla

10. Jarosławia

11. Ostrowa Wielkopolskiego

12. Zielonej Góry

13. Lubaczowa

14.Tarnowa

15.Grodziska Wielkopolskiego

16.Sępolna Wielkopolskiego

Rozmieszczenie lasów w Polsce oraz ich ekologiczne i gospodarcze znaczenie

Polska pokryta jest w 28% lasami. Lasy zajmują około 8,8 mln ha, w tym lasów publicznych jest 7,3 mln , a prywatnych zaś 1,5 mln ha.

Najwięcej lasów występuje w Karpatach, Podkarpaciu, Sudetach, Przedgórzu Sudeckim, Polsce zachodniej i północnej. Największa lesistość spotykana jest w województwach: lubuskim, dolnośląskim, pomorskim, warmińsko - mazurskim, opolskim, a najmniejsza zaś w województwach: łódzkim, mazowieckim.

W Polsce powierzchnia lasów iglastych zajmuje 78% całkowitej powierzchni lasów. W ich skład gatunkowy wchodzą: sosna, jodła, świerk, cis. Powierzchnia kompleksów drzew liściastych wynosi ponad 22% całkowitej powierzchni lesistej. Gatunkami dominującymi w niej są dęby, brzozy i olchy.

Każdy kompleks leśny pełni wiele funkcji. Należą do nich:

  • Funkcja ekologiczna - stabilizuje obieg wody w przyrodzie, przeciwdziała powstawaniu powodzi, lawin i osuwisk, chroni glebę przed postępującym procesem erozji a cały krajobraz przed stepowieniem, kształtuje klimat globalny oraz lokalny, wpływa na odpowiednie proporcje w składzie ziemskiej atmosfery oraz odpowiada za jej oczyszczenie i utrzymanie czystości, tworzy warunki wpływające na dogodne zachowanie potencjału biologicznego gamy gatunkowej, ekosystemów oraz cech genetycznych organizmów żywych, dba o różnorodność oraz złożoność krajobrazową, polepsza sytuację zdrowotną oraz warunki życia ludzi na czele z produkcją rolniczą.
  • Funkcja produkcyjna (gospodarcza) - produkuje biomasę i stałą powtarzalność powyższego procesu, co daje możliwości ciągłego użytkowania drewna oraz pozostałych surowców niedrzewnych, pozwala na prowadzenie gospodarki łowieckiej, generuje otrzymywane dochody ze handlu towarami i usługami, tworzy miejsca pracy i zasila poprzez wpływy podatkowe budżet państwa wraz z budżetem samorządów lokalnych.

Baza surowcowa, wykorzystywana w rozwoju przemysłu przetwórczego w Polsce - wyszczególnienie miejsc wydobywania węgla kamiennego i brunatnego, rud miedzi, cynku i ołowiu, siarki, soli kamiennej, ropy naftowej oraz gazu ziemnego)

W Polsce:

  • węgiel kamienny występuje na terenie:

1.Górnośląskiego i Rybnickiego Okręgu Przemysłowego

2.Dolnego Śląska ( okolice Wodzisławia Śląskiego),

3.Zagłębia Lubelskiego ( w okolicach Bogdanki)

  • węgiel brunatny na terenie:

1.Zagłębia Konin-Koło-Turek,

2.okolic Bełchatowa,

3.okolic Bogatynia- Turoszów,

4.Sieniawy,

5.Jóźwina,

6.Kazimierza Biskupskiego;

  • ropa naftowa na terenie:

1.Podkarpacia ( w okolicach Krosna, Jasła, Gorlic),

2.Wyspy Wolin

3. Kamienia Pomorskiego

4. Karlina

5. Szczecinka

6. Dębna Lubuskiego

7. Sanoka

8. Mielca

9. Przemyśla

10. Jarosławia

11. Ostrowa Wielkopolskiego

  • gaz ziemny na terenie:

1.Podkarpacia ( w okolicach Krosna, Jasła, Gorlic),

2.Wyspy Wolin

3. Kamienia Pomorskiego

4. Karlina

5. Szczecinka

6. Dębna Lubuskiego

7. Sanoka

8. Mielca

9. Przemyśla

10. Jarosławia

11. Ostrowa Wielkopolskiego

12. Zielonej Góry

13. Lubaczowa

14.Tarnowa

15.Grodziska Wielkopolskiego

16.Sępolna Wielkopolskiego

Surowce metaliczne wydobywa się w:

  • rudy cynku i ołowiu w:
  1. Bytomiu,
  2. Tarnowskich Górach,
  3. Olkuszu,
  4. Trzebini,
  5. Zawierciu,
  6. Katowicach.
    • rudy miedzi w:
  1. Legnicy,
  2. Głogowie,
  3. Lubinie,
  4. Polkowicach,
  5. Bolesławcu,
  6. Bielsku Białej,
  7. Gliwicach.
    • sól kamienną w:
  1. Bochni,
  2. Wieliczce,
  3. Inowrocławiu,
  4. Kłodawie,
  5. Ciechocinku,
  6. okolicach Pucka i Wejherowa.
    • Siarki w:
  1. na Nizinie Sandomierskiej - w okolicach Jeziórka,
  2. Tarnobrzegu,
  3. Staszowie,
  4. Grzybowie,
  5. Baszni Górnej.