Wiadomości ogólne

Francja to kraj leżący w Europie zachodniej, otoczony przez wody Morza Śródziemnego i Oceanu Atlantyckiego. Jego granice lądowe oddzielają kraj od Niemiec, Luksemburga, Belgii, Szwajcarii, Włoch, Monaco, Andory, Hiszpanii, natomiast od Wielkiej Brytanii oddziela Francję granica wodna - Kanał la Manche i Cieśnina Kaletańska.

Obszar państwa wynosi 551,5 tys. km2, a liczba ludności - 61,5 mln. W związku z tym średnia gęstość zaludnienia to 105 osób/km2. Oprócz obszarów europejskich, Francja zajmuje również terytoria zamorskie - Gujana Francuska, Gwadelupa, Martynika, Réunion, Mayotta w Afryce, St. Pierre i Miquelon w Ameryce, Polinezja Francuska, Nowa Kaledonia, Wallis i Futuna na wyspach Oceanii, a także archipelagi - Amsterdam, Crozeta, Kergulena.

Stolicą kraju jest Paryż, leżący na północy kraju, nad Sekwaną. Francję zamieszkują głównie Francuzi, ale istnieje również 7 - procentowa mniejszość narodowa, są to głównie: Hiszpanie, Marokańczycy, Włosi, Algierczycy. We Francji obecnie obowiązuje euro, jednak do 2001 roku płacono tu frankiem.

Środowisko przyrodnicze kraju

Geologia i rzeźba

Prawie cały obszar Francji leży na starej platformie którą tworzą skały z najstarszych czasów Ziemi. Należą do nich granity, gnejsy, kwarcyty i łupki. Utworami powstałymi w orogenezie hercyńskiej są Masyw Centralny, Wogezy, Ardeny i góry Jura. Obszary te na skutek działania procesów niszczących w późniejszych okresach geologicznych, zostały prawie całkowicie zniszczone, podczas transgresji pokryte morzem i następowała tam sedymentacja w erze mezozoicznej i na początku kenozoiku. Południe Francji to obszar, który powstał w czasie orogenezy alpejskiej- należą do nich dwa najwyższe masywy kraju i jedne z najwyższych gór Europy - Alpy oraz Pireneje.

Nieco ponad połowę obszaru kraju stanowią niziny (51%), jedną czwartą - wyżyny, średnie góry oraz wyżyny to jedna piąta Francji, a wysokie góry zajmują tylko 4%.

Warunki klimatyczne

Większa część obszaru kraju leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego. Obszary leżące w Basenie Morza Śródziemnego nalezą do strefy klimatów podzwrotnikowych. Nas skutek dość złożonej rzeźby, z jednej strony wpływu oceanu, z drugiej - wysokich gór, klimat Francji jest bardzo zróżnicowany regionalnie. Część północno - zachodnia znajduje się pod znacznym wpływem oceanu. Im bliżej centrum kraju, tym klimat staje się bardziej kontynentalny, zwłaszcza w Lotaryngii. Najwyższe góry cechują się właściwościami klimatu górskiego.

Wschodnia część kraju, na skutek dużego oddalenia od oceanu jest pod wpływem klimatu o cechach bardziej kontynentalnych - surowszego, z suchym latem i mroźną zimą. Południe kraju, z racji oddziaływania klimatu śródziemnomorskiego, cechuje się stosunkowo wysokimi temperaturami, zarówno zimą jak i latem. Opady również zróżnicowane są w zależności od regionu - największe, ponad 1000 mm są w górach, najmniejsze na wschodzie - poniżej 600 mm.

Sieć rzeczna i zbiorniki wodne

Przez obszar Francji przepływają jedne z największych rzek w Europie, m. in. Ren, który jednak we Francji płynie na dość krótkim, 180 - kilometrowym odcinku. Kraj ma bardzo dobrze rozwiniętą sieć komunikacji wodnej - największym tego typu systemem jest Sekwana, Marna, Yonne i Oise. Bardzo charakterystyczne dla niektórych francuskich rzek jest ich estuariowe ujście.

Francja posiada spory potencjał elektroenergetyczny - około 60 mld kW i w tej chwili jest on już w znacznym stopniu wykorzystany. Najlepsze warunki do tego panują w dorzeczu Rodanu.

W obszarze alpejskim występują największe jeziora Francji - Genewskie, Bourget, Annecy. Mniejsze jeziora, ale bardziej skupione znajdują się np. pomiędzy rzekami Loarą i Cher. Nad brzegiem Zatoki Biskajskiej i Lwiej powstały zbiorniki lagunowe.

Roślinność

We Francji prawie nie ma już naturalnych zbiorowisk roślinności. Zostały one sztucznie zagospodarowane - czy to na pola uprawne, czy na lasy. Naturalnym zbiorowiskiem obszarów południowych były wiecznie zielone dęby, które musiały ustąpić miejsca winnicom, gajom oliwnym jak również charakterystycznym obecnie dla klimatu śródziemnomorskiego - zbiorowiskom roślinności twardolistnej - czyli makii. Dużą część obszaru kraju zajmują lasy liściaste, które zrzucają liście na zimę. W zależności od miejsca mogą to być np. dąbrowy - na zachodzie, buki, dęby i graby - w centrum i na wschodzie. Tereny górskie cechują się piętrowym rozkładem roślinności.

Jeśli chodzi o ochronę przyrody, to we Francji istnieje kilka parków narodowych, np. Vanoise, Les Écrins, Le Mercantour (w Alpach), Pyrénées Occidentales (w Pirenejach), Cévennes (w Masywie Centralnym). Istnieje tu także 21 parków regionalnych i 58 rezerwatów.

Rys historyczny

Francja ma bardzo ciekawą historię. Pierwsze dane o tych obszarach pochodzą z 58 p.n.e.. Wtedy obszary kraju zamieszkiwali Celtowie. Były one pod panowaniem Rzymu. Cywilizacja ta zwana jest gallo - romańską. Panowanie Rzymu zakończyło się na tych obszarach w 481 roku n.e. i rozpoczęło się panowanie dynastii Merowingów, a następnie Karolingów. Do końca pierwszego tysiąclecia Francja była najeżdżana przez ludy wschodnie. W 987 roku rozpoczęło się panowanie dynastii Kapetyngów, po wstąpieniu na tron Hugo Kapeta.

Okres od XI do XIII wieku nie był udany. Kraj nękała epidemia dżumy, inne zarazy, klęski głodu, a sytuacja polityczna kraju była bardzo niestabilna. Oprócz wojen domowych, toczono również wojnę stuletnią z Anglią. Po zwycięstwie, rozpoczął się lepszy okres dla Francji. Zaczęto proces odbudowy kraju, zawarto nowe sojusze, przeprowadzono reformy rolnictwa. Pod koniec XIII wieku zaczął się renesans.

W XV wieku zaczęła się reformacja. We Francji doszło do wojen na tle religijnym pomiędzy katolikami a protestantami. Za panowanie Henryka IV wydano Edykt Nantejski, który gwarantował Francuzom wolność wyznań.

Wielkim mocarstwem była Francja za panowania Ludwika XIII i Ludwika XIV. Kraj był wtedy wyznacznikiem kultury na terenie całej Europy. Bardzo dobrze rozwijał się w tamtym czasie handel morski. W wieku XVIII panował Ludwik XV i Ludwik XVI. Był to okres oświecenia. Bardzo dobrze rozwijała się gospodarka.

W latach 1789 - 1799 Francję ogarnęła Rewolucja Francuska. W 1792 zniesiono władzę królewską, kraj stał się republiką. Wprowadzono dyrektoriat i konsulat.

Pierwszym konsulem Francji był Napoleon Bonaparte, który następnie w 1804 został mianowany cesarzem. Przeprowadził on wiele bardzo udanych interwencji wojennych, jednak i on w końcu został pokonany. Porażki zmusiły go do abdykacji. Został zesłany na wyspę Św. Heleny, na której zmarł.

Lata po abdykacji Napoleona do 1815 były bardzo dobre dla Francji. Poziom życia był wysoki, rozwijał się przemysł, powstawały koleje żelazna. Rozpoczął się wtedy również okres kolonizacji.

W połowie XIX wieku nastąpiła kolejna rewolucja. Powstała Druga Republika. Zaczęto wprowadzać w życie ustawy na temat oświaty, pracy i prasy. W 1852 nastąpił zamach stanu, wykonany przez Ludwika Napoleona Bonapartego, który był bratankiem Napoleona I. Republika przekształciła się w drugie cesarstwo. Kolonizacja jest coraz szybsza i zajmuje coraz większe obszary.

W okresie 1870 - 1875 trwała wojna z Prusami, Francja straciła w niej Alzację i Lotaryngię. Na skutek porażki, władzę utracił Napoleon III. W 1871 powstała Komuna Paryska. Nastąpił okres III Republiki.

Do 1914 znacznie wzrosły uprawnienia władzy parlamentarnej. Kościół został oddzielony od Państwa. Nastąpił wtedy rozkwit nauki i techniki, pojawiły się przełomowe wynalazki w wielu dziedzinach.

W 1914 roku rozpoczęła się I wojna światowa. Francja wraz z Rosją i Anglią stworzyły Trójporozumienie, zwane tez Ententą - blok militarny przeciwstawny wobec Trójprzymierza (Niemcy, Austria i Włochy). W 1917 roku do wojny włączyły się Stany Zjednoczone opowiadając się po stronie państw Ententy. Dzięki ich pomocy, Francja oraz jej sojusznicy odnieśli zwycięstwo w wojnie. Francja odzyskała Alzację i Lotaryngię.

Przed 1939 rokiem w Europie, także we Francji dały się wyczuć polityczne napięcia. Kraj ogarnął kryzys w gospodarce.

Podczas drugiej wojny światowej, Francja stała przeciwko Niemcom. Szybko, bo już w 1940 nastąpiła jej kapitulacja. W Londynie powstał "Rząd na wygnaniu", którym dowodził Charles de Gaulle. 25 sierpnia 1944 roku wojska amerykańskie, angielskie i kanadyjskie wyzwoliły Paryż.

Po wojnie Francja powoli się odradzała, rozwijała się pod względem społecznym i gospodarczym. Generał de Gaulle utworzył V Republikę. 28 września 1958 roku uchwalono jej konstytucję.

23 stycznia 1963 roku podpisano Traktat Elizejski pomiędzy Charles'em de Gaulle a Kanclerzem Adenauerem (Niemcy).

Między 1969 a 1974 r. krajem rządził Georges Pompidou. Za jego prezydentury nastąpił znaczny wzrost poziomu gospodarczego. Kryzysy naftowe lat siedemdziesiątych przyczyniły się do regresu, zwiększenia bezrobocia i inflacji.

Od 1981 przez dwie kadencje prezydentem był Fransois Mitterrand. Podczas jego rządów zniesiono karę śmierci. W 1993 roku Francja przystąpiła do Unii Europejskiej.

Podział administracyjny kraju

W 1972 roku podzielono kraj na 22 regiony, nawiązujące powierzchnią i nazewnictwem do regionów historycznych. Regiony te z kolei dzielą się na departamenty, a one - na arrondissements (ich główne miasta nazywane są podprefekturami). Arrondissements dzielą się jeszcze na kantony, a te na gminy, którymi zrządzają merowie. Na obszarze Francji jest 36400 gmin.

Oto 22 regiony francuskie wraz z ich głównym miastem:

Akwitania - Bordeaux

Alzacja - Strasburg

Bretania - Rennes

Burgundia - Dijon

Centre - Orlean

Franche-Comté - Besançon

Îlle-de-France - Paryż

Korsyka - Ajaccio

Langwedocja-Roussillon - Montpelier

Limousin - Limoges

Lotaryngia - Metz

Midi- Pyrénées - Tuluza

Nord-Pas-de-Calais - Lille

Dolna Normandia - Caen

Górna Normandia - Rouen

Owernia - Clermont-Ferrand

Pays de la Loire - Nantes

Pikardia - Amiens

Poitou-Charentes - Poitiers

Prowansja - Marsylia

Rodan - Alpy - Lyon

Szampania - Ardeny - Reims

Społeczeństwo

Francuskie społeczeństwo jest w większości jednolite, jednak mieszka tu siedmiomilionowa grupa cudzoziemców. Tworzą ja głownie Arabowie, zwykle z północnej części Afryki, ale również Alzatczycy i Lotaryńczycy, Bretończycy, Baskowie, Portugalczycy, Włosi, Hiszpanie, Niemcy, a także pewna grupa Polaków. Średnia gęstość zaludnienia to 105 osób/km2, jednak ludność rozkłada się dość nierównomiernie na obszarze kraju, z przewagą na terenach wschodnich i północnych. Wskaźnik urbanizacji wynosi 74% i będzie stopniowo się zmniejszał, z powodu wyjazdów mieszkańców na tereny podmiejskie i wiejskie. Dość powszechnym zjawiskiem we Francji są migracje wahadłowe, czyli codzienne dojazdy do pracy do miasta z miejsca zamieszkania.

Liczba ludności od końca XIX wieku wzrosła ponad dwa razy - najszybszy wzrost nastąpił w drugiej połowie XX wieku, wcześniej kraj borykał się z dużymi problemami społecznymi - niskim przyrostem naturalnym, brakiem siły roboczej, starzeniem się ludności. Obecnie przyrost naturalny jest jednym z najwyższych w Europie, ze względu na politykę prorodzinną, prowadzoną przez rząd. Ze względu na wysoki poziom życia, średnia długość życia u kobiet wynosi 81 lat, a u mężczyzn - 73 lata.

Religia

Zdecydowaną większość kraju stanowią katolicy. Protestanci, muzułmanie i Żydzi stanowią razem mniej niż 10% całej ludności. Znaczny procent stanowią również ateiści - około 14%.

Poziom gospodarki

Francja jest krajem o bardzo dobrze rozwiniętej gospodarce, jedną ze światowych potęg, należy ona do Grupy G-7. Ciekawe jest to, że Francja opiera swój rozwój głównie na przemyśle i rolnictwie. Przemysł najlepiej rozwija się w regionie paryskim, Nord, Alzacji, Lotaryngii.

Duży udział w drugim sektorze gospodarki ma przemysł ciężki, a zwłaszcza petrochemiczny, hutniczy, cementowy, papierniczy, chemiczny i elektromaszynowy.

Francja słynna jest z produkcji samochodów. Działają tu firmy znane na całym świecie - (Renault, Peugeot, Citroёn. Dobrze rozwija się tu również przemysł lotniczy - produkuje się tu samoloty pasażerskie - Airbus i Concorde, jak również wojskowe - Mirage , a także helikoptery.

Francja produkuje także rakiety kosmiczne i satelity. Dobrze rozwija się także przemysł kolejowy i stoczniowy.

Działa tu również wiele firm związanych z farmaceutyką, modą i kosmetyką. Firmy francuskie w tych dziedzinach są jednymi z najlepszych na świecie. Dość znanymi firmami są także Larousse oraz Hachette, zajmujące się poligrafią.

Wśród wydobywanych złóż mineralnych są węgiel kamienny, rudy żelaza, boksyty, uran, sól, ropa naftowa, gaz ziemny.

W energetyce stawia się głównie na rozwój alternatywnych źródeł energii - głownie rozwijają się elektrownie atomowe.

Rolnictwo

Jest to bardzo dobrze rozwijająca się dziedzina gospodarki w tym kraju. Produkcja rolnicza stoi na bardzo wysokim poziomie mechanizacji, jest wysokotowarowa. Jest ona w stanie zaspokoić potrzeby państwa, a duże nadwyżki są przedmiotem eksportu. Ponad połowę powierzchni kraju stanowią użytki rolne. Głównymi uprawami są: pszenica , ziemniaki, jęczmień, buraki cukrowe (na północnych obszarach kraju). Ze względu na sprzyjające warunki klimatyczne, możliwa jest uprawa owoców (bardzo urozmaicona), takich jak jabłka, brzoskwinie, grusze. Spory obszar kraju zajmują winnice. We Francji uprawia się również pszenicę, kukurydzę, chmiel, słonecznik, rzepak, warzywa i kwiaty.

Dobrze rozwija się także hodowla zwierząt - głównie bydła, trzody chlewnej, owiec, drobiu, a także rybołówstwo - są to głównie ryby morskie i owoce morza, ale także ryby słodkowodne.

Komunikacja

Komunikacja we Francji stoi na bardzo wysokim poziomie. Bardzo dobrze rozwija się zwłaszcza kolej, która może poszczycić się jednymi z najszybszych pociągów na świecie. Mogą one osiągać nawet 350km/godzinę prędkości. Długość wszystkich linii kolejowych w tym kraju wynosi ponad 34 tysiące kilometrów, z czego prawie 10 tysięcy kilometrów jest zelektryfikowanych.

Mimo tak wysokiego stopnia rozwoju kolei, najpopularniejszym środkiem transportu są samochody. Drogi kołowe mają łączną długość około 800000 kilometrów, z czego niemal jedną dziesiątą stanowią autostrady. Kraj osiąga bardzo wysokie wskaźniki w liczbie samochodów na 1000 mieszkańców - 400.

Dość dobrze rozwija się też żegluga śródlądowa. Do tego typu podróży udostępnione jest 8600 km dróg rzecznych

Jako że Francja jest z dwóch stron otoczona morzem, musiały powstać tu duże, międzynarodowe porty. Najbardziej znane, to te znajdujące się w: Marsylii, Hawrze, Dunkierce, Nantes-Saint-Nazaire, Rouen, Bordeaux.

Również transport lotniczy stoi tu na wysokim poziomie, to z Francji pochodzi znana międzynarodowa firma Air France. Duże i znane lotniska znajdują się w: Paryżu, Nicei, Marsylii, Lyonie, Bordeaux, Tuluzie.

Turystyka

Turystyka ma duży udział w tworzeniu gospodarki tego kraju. Nic dziwnego - jest to kraj o wielu bardzo różnych atrakcjach - zarówno miłośnicy sportów zimowych, jak wypoczynku na plaży czy wielbiciele ciekawych zabytków znajdą tu coś dla siebie. Dlatego co roku odwiedza ten kraj około 60 milionów turystów. Najpopularniejszymi miejscami wśród turystów są: Paryż, Lazurowe Wybrzeże ze słynnym Cannes, Niceą, Saint Tropez, ośrodki sportów zimowych, np. Grenoble w Alpach, czy też piękne zamki nad Loarą i Awinion.

Ustrój polityczny

Francja jest republiką parlamentarno - prezydencką. Obecnie najważniejszą ustawą w państwie jest Konstytucja, która weszła w życie w 1958 roku, a następnie dwukrotnie nowelizowana - w 1962 i 1999 roku. Zgodności ustaw z Konstytucją pilnuje Rada Konstytucyjna, którą tworzy 9 członków. Na czele państwa stoi prezydent, którego kadencja trwa siedem lat. Ma on silną władzę wykonawczą i ustawodawczą. Może on np. mianować i odwoływać premiera, wetować uchwały parlamentarne, rozwiązać parlament.

Francuski parlament jest dwuizbowy, składa się na niego Zgromadzenie Narodowe i Senat. Zgromadzenie Narodowe jest wybierane co 5 lat i w jego skład wchodzi 557 deputowanych. Kadencja Senatu trwa natomiast 9 lat, przy czym co trzy lata 1/3 jego składu jest wymieniana. Do Senatu należy 321 członków.

Na czele Rządu stoi premier.

Regionami administracyjnymi są departamenty, które składają się z okręgów, kantonów i gmin.

Wspólnota Francuska to Francja razem z jej terytoriami zamorskimi oraz kilka dawnych jej kolonii.

Szkolnictwo

Obecny system szkolnictwa zaczął kształtować się w czasie rewolucji Francuskiej. Wtedy to państwo (a nie Kościół) przejęło nad nim zwierzchnictwo. Według deklaracji Praw człowieka i Obywatela, kształcenie się ma być obowiązkowe i bezpłatne. W XVIII wieku, na podstawie uchwał Konstytuanty i Konwentu, wprowadzono 3 - stopniowy podział szkolnictwa - na elementarne, średnie i wyższe. Zdołał je wprowadzić w życie dopiero Napoleon I, jednak szkoły elementarne znów podlegały Kościołowi.

W latach 1959 - 1960 nastąpiła reforma szkolnictwa. Według niej, obowiązkowi kształcenia podlegały osoby od 6 do 16 roku życia. Przez 9 lat obowiązkowej nauki, pierwsze 5 lat miało mieć charakter elementarny, a kolejne cztery - polegać na obserwacji i orientacji. Ten drugi etap miał przygotowywać do kolejnego stopnia edukacji - bakalaureatu, trwającego 3 lata. Po przejściu tego etapu można podjąć studia wyższe.

Obszar Francji podzielony jest na 16 okręgów edukacyjnych, które nazwane są akademiami. W każdej z nich znajduje się uniwersytet, na czele którego stoi lektor. Wydatki związane ze szkolnictwem są pokrywane prawie w całości z budżetu państwa.

Bardzo dobrze obok szkolnictwa państwowego rozwija się szkolnictwo prywatne, czyli "wolne'.

Najstarsze uniwersytety we Francji zaczęły powstawać już w XII wieku. Najstarszym z nich jest Université de Montpellier, który powstał w 1180 roku. We Francji bardzo dobrze rozwija się szkolnictwo akademickie. Ma bardzo bogatą tradycję i obecnie duże sukcesy naukowe. Centre National de la Recherche Scientifique w Paryżu jest głównym ośrodkiem edukacyjnym w kraju.

Najważniejszymi bibliotekami w kraju są: Bibliothèque Nationaje założona w 1367 roku (6 mln woluminów), Bibliothèque de la Sorbonne założona w 1762 roku (ponad 1,5 woluminów), Bibliothèque Sainte-Geneviève założona w 1624 roku (1 mln woluminów) i Bibliothèque Mazarine założona w 1643 roku (380tys. woluminów).

Jako, że jest to jeden z najlepiej rozwiniętych krajów świata, bardzo dobrze działają tu media. Havas - to jedna z najbardziej znanych agencji prasowych na świecie. Działa od 1835 roku. Obecnie ma 150 placówek i 2000 korespondentów.

Prasą we Francji rządzą wielkie koncerny, takie jak: Amaury, Filipacchi, Bayard Presse, Hersant. Najważniejszymi czasopismami we Francji są:

Dzienniki: "Le Monde", "Le Figaro", "Le Parisien", tygodniki "Paris-Match", "France-Dimanche", "Jours de France".

Telewizja nadaje na 2 kanałach publicznych i 4 prywatnych.

Najważniejszymi rozgłośniami radiowymi są: Radio France, France-Inter, France-Info, France-Culture i France-Musique, France-Sorbonne.