Ochrona przyrody jest to działalność mająca na celu zachowanie a także zapewnienie trwałości użytkowania elementów i zasobów przyrody oraz odpowiednie ich wykorzystanie. Ochronie przyrody w sposób szczególny podlegają rzadkie gatunki roślin i zwierząt oraz osobliwe kompleksy przyrodnicze.

W Polsce ochrona przyrody została zapoczątkowana przez jednego z najwybitniejszych polskich botaników, prof. Mariana Raciborskiego (1863-1917). Był on wykładowca na uniwersytecie we Lwowie

i w Krakowie. Z inicjatywy profesora Raciborskiego rozpoczęto badania z zakresu zabytkoznawstwa przyrody. Rozpoczęto również rejestracje zabytków przyrody oraz otwierano muzea przyrodnicze. Okres ten w ochronie przyrody, w Polsce i w Europie jest nazywany konserwatorskim, trwał od 1900 roku do 1925 roku.

W prawie polskim już w 1868 uchwałą Sejmu Galicyjskiego dokonano zapisu dotyczącego ochrony zwierząt. Był to jeden z pierwszych tego typu zapisów na świecie. Uchwała obejmowała ochroną świstaka

i kozicę. Sejm podjął uchwalę głównie z powodu inicjatywy, którą podjęli krakowscy uczeni. Było to pierwszy akt, którego podstawą były badania i opinie naukowców. Polskie Towarzystwo Tatrzańskie w swoim regulaminie również posiada jeden z najstarszych zapisów na świecie. Dotyczy on ochrony jakim podlegają osobliwości przyrody.

Wśród osób zasłużonych dla ochrony przyrody należy wymienić Stanisława Staszica (1755-1826), którego działalność w okresie stanisławowskim przyczyniła się do rozwoju ochrony przyrody i nauki polskiej.

Z jego inicjatywy wybudowano pałac w Warszawie, nazwany Pałacem Staszica, przeznaczony był głównie na potrzeby polskich naukowców. Staszic człowiek bardzo wszechstronny, oprócz tego, że był duchownym, filozofem, pisarzem zajmował się również przyrodą. Był autorem dzieła ". O Ziemiorodztwie Karpatów"

w którym wysuwał propozycje ochrony roślin i zwierząt żyjących w Karpatach, Staszic pisał "aby z największą pilnością były oznaczane wszystkie te wielkie fenomena natury".

Człowiekiem równie zasłużonym dla polskiej przyrody był Jan Gwalbert Pawlikowski (1860-1939).

Z wykształcenia prawnik, ekonomista, polonista z zamiłowania przyrodnik. Działał w okresie, który w ochronie przyrody zwany jest biocenotycznym. W okresie tym powstała bardzo duża liczba parków narodowych

i rezerwatów przyrody. Pawlikowski był jednym z ludzi, dążących do utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego. Był założycielem w 1913 roku Sekcji Ochrony Tatr Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, była to jedna z pierwszych organizacji której celem była ochrona przyrody. Pawlikowski, brał również udział

w tworzeniu Państwowej Rady Ochrony Przyrody, a także uczestniczył w przygotowywaniu w 1934 roku ustawy dotyczącej ochrony przyrody. Pawlikowski był autorem rozprawy "Kultura a natura", która ukazała się

w 1913 roku, napisał również w 1932 roku dzieło "Skarby przyrody", pierwszy rozdział zatytułował: "Ogólny rzut oka na istotę ochrony przyrody, jej znaczenie, zadania i sposoby realizacji".

Inny przedstawicielem okresu biocenotycznego w ochronie przyrody jest Józef Paczoski (1864-1942).

Z wykształcenia botanik profesor na Uniwersytecie Poznańskim, jest twórcą dziedziny zwanej socjologią roślin. Jest autorem pracy z tej dziedziny pt. "Życie gromadne roślin" która ukazała się w 1896 roku. Prowadził liczne badania w lasach, stały się one w późniejszym okresie podstawą do stworzenia zasad właściwego wykorzystywania i gospodarowania zasobami leśnymi. W swoich pracach Paczoski, zwracał uwagę na czynniki społeczno - gospodarce w ochronie przyrody.

Wiele parków narodowych w Polsce nie powstałaby, gdyby nie działalność profesora W. Szafera. To dzięki niemu i jego staraniom doszło do utworzenia Tatrzańskiego Parku Narodowego, a także Białowieskiego Parku Narodowego. J.Paczoski pełnił funkcje pierwszego dyrektora Białowieskiego Parku Narodowego. W. Szafer był autorem licznych prac (ponad 700), których tematyką była przyroda. Wydane pośmiertnie w 1973 roku "Wspomnienia przyrodnika" oraz "Ochrona przyrodniczego środowiska człowieka" profesor w pracy tej pisał: "Ochrona przyrody podstawą zachowania środowiska człowieka".

Osobą reprezentującą Polskę na licznych konferencjach i zjazdach międzynarodowych, poświeconych ochronie przyrody, był profesor W. Goetel. W 1947 roku w Szwajcarii odbyła się Międzynarodowej Konferencji Ochrony Przyrody, profesor W. Goetel reprezentował na niej nasz kraj. Był członkiem Komitetu Wykonawczego Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów oraz Komisji Parków Narodowych. Brał aktywny udział w przygotowywaniu raportów ONZ, dotyczących ochrony przyrody i jej zasobów.

Po I wojnie światowej nastąpił dynamiczny rozwój organizacji zajmujących się przyrodą było to możliwe dzięki współpracy badaczy, naukowców z licznymi miłośnikami przyrody. Zaczęto dostrzegać problemy wynikające z niewłaściwego gospodarowania zasobami przyrodniczymi. Ważnym elementem w powstaniu ruchów ochrony przyrody była współpraca z leśnikami, wykorzystywano ich ogromną wiedzę

i doświadczenie w dziedzinie przyrody. Współprace z nimi wysoko cenił profesor Szafer, który w "Wspomnieniach przyrodnika" opisywał znajomość i współdziałanie z leśnikiem inż. Józefem Kostyrką.

W okresie międzywojennym powstały liczne organizacje na rzecz ochrony przyrody, a istniejące wcześniej dalej rozwijały swoja działalność. W okresie tym powstały między innymi w 1883 roku - Polskie Towarzystwo Tatrzańskie(PTT), które w 1950 roku prowadziło działalność w ramach Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze (PTTK), również Polskie Towarzystwo Krajoznawcze (PTK) działa jako PTTK, w 1928 roku powstała Liga Ochrony Przyrody (LOP), Wszystkie te organizacje istnieją do dziś.

W 1947 roku w Brunnen w Szwajcarii odbyła się Międzynarodowa Konferencja Ochrony Przyrody. Polskę reprezentowali botanik - prof. W Szafer, geolog - prof. W.Goetel, architekt - prof. J.Hryniewski, urbanista - prof. G.Ciołek. Tak zróżnicowany skład polskiej delegacji dowodzi, o bardzo nowoczesnym podejściu do spraw ochrony przyrody. Uważali oni, że metody stosowane w okresie konserwatorskim

i biocenotycznym są niewystarczające, by we właściwy sposób ochronić przyrodę. Na konferencji w Brunnen przedstawiciele Polski przedstawili nowoczesną koncepcje ochrony przyrody. Mówiła ona miedzy innymi o wpływie zwiększającej się liczby ludności na świecie na środowiska naturalne, o rozwijającym się przemyśle

i technice, zwiększonej urbanizacji, wszystkie te czynniki powodują zmiany w przyrodzie i otaczającym środowisku. Należy więc podjąć działania zapobiegające nadmiernemu wykorzystywaniu zasobów przyrody.

W 1956 roku w Warszawie na Zjeździe Państwowej Rady Ochrony Przyrody, tematem głównym była nowoczesna koncepcja ochrony przyrody. Obecny na konferencji profesor Szafer, powiedział o ochronie przyrody ożywionej. Tematyką ochrony przyrody nieożywionej zajmował się profesor Goetel. Mówiono również o ochronie powietrza (prof. Lambor), wody (prof. Stangenberg), lasów (doc. Jarosz).

Działające w naszym kraju organizacje na rzecz ochrony przyrody i ludzie zajmujący się tą problematyka, naukowcy, leśnicy i inni. Znajdują wsparcie wśród przedstawicieli władz i innych organów administracji państwowej. Przykładowo w roku 1971 problematyka ochrony przyrody została podjęta przez ówczesne władze, co doprowadziło do uchwalenia ustawy mającej za zadanie ochronę środowiska naturalnego. W ustawie czytamy: "Mając na uwadze wszechstronny, racjonalny i dynamiczny rozwój naszego kraju

w najbliższym dziesięcioleciu, należy opracować w ciągu 2-3 lat koncepcję kompleksowego programu w zakresie ochrony naturalnego środowiska człowieka, gospodarki wodnej, regulacji Wisły oraz budowy sieci autostrad".

W 1971 roku został utworzony Komitet "Człowiek i Środowisko", którego zadaniem było koordynowanie badań naukowych z zakresu ochrony przyrody. Komitet powstał i inicjatywy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. Do zadań komitetu należała nie tylko koordynacja badań ale również współpraca

z innymi organizacjami tego typu m.in. z Organizacją Wychowawczą, Naukową i Kulturalną Narodów Zjednoczonych (UNESCO). Komitet uczestniczył w realizacji programu UNESCO "Człowiek i biosfera". Badania prowadzone w terenie były koordynowane od 1971 roku przez Polski Komitet Ochrony Środowiska podlegający pod wicepremiera rządu. W 1972 roku powstało w Polsce Ministerstwo Gospodarki Terenowej

i Ochrony Środowiska, które zostało przekształcone później w Ministerstwo Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska a potem w Ministerstwo Administracji i Gospodarki Przestrzennej.

Pierwszym czasopismem w kraju poświęconym zagadnieniom ochrony i kształtowania przyrody, jest ukazujący się od stycznia 1973 roku miesięcznik "Aura". Jest to jeden z pierwszych tego typy czasopism

w Europie.

Do 1980 roku ustawy i akty prawne uniemożliwiały realizacje wielu zadań dotyczących ochrony przyrody. Sytuacja znacznie się poprawiła, kiedy rząd 31.01.1980 roku ustanowił nowe prawo dotyczące ochrony środowiska naturalnego oraz jego gospodarowania. Powołano Urząd Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, którego zadaniem było zapewnienie całkowitej realizacji postulatów zawartych w ustawie. Urząd ten został później przekształcony w Ministerstwo Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych. Aby właściwie zostały zrealizowane wszystkie zadania dotyczące ochrony przyrody potrzebna była współpraca wielu specjalistów z dziedziny nauk przyrodniczych, prawnych, ekonomicznych, technicznych

i innych.

Ochrona przyrody w Polsce jest dziedzin, która rozwija się obecnie coraz intensywniej. Ciągle powstają nowe organizacje i programy mające na celu poprawę jakości otaczającego nas środowiska. Po przystąpieniu do Unii Europejskiej polskie prawo i przepisy dotyczące środowiska, musza być dostosowane do standardów europejskich i światowych.

Odnośnie historii ochrony przyrody w Polsce profesor W. Szafer powiedział, "Historia ochrony przyrody w Polsce jest chlubną kartą ogólnej naszej kultury".