Bełchatów położony jest w województwie łódzkim na granicy Wysoczyzny Bełchatowskiej i Kotliny Szczercowskiej. Ma status miasta powiatowego. Położenie Bełchatowa przy drodze krajowej nr 8 łączącej Wrocław z Warszawą, pięćdziesięciokilometrowa odległość do Lodzi i sto pięćdziesiąt kilometrów do stolicy Polski sprawia, że miasto stanowi ważny ośrodek komunikacyjny w województwie łódzkim. Ponadto przez Bełchatów przebiegają wojewódzkie drogi: Bełchatów - Pabianice oraz Kamieńsk - Łask.
Bełchatów to jeden z młodszych, a jednocześnie prężnie rozwijających się ośrodków centralnej Polski. Stanowi dobrze rozwinięte zagłębie energetyczno - paliwowe. Konwencjonalna Elektrownia to największa elektrownia tego typu w Europie, z kolei Kopalnia Węgla Brunatnego "Bełchatów" należy do światowej czołówki analogicznych przedsiębiorstw górniczych.
Dynamiczny rozwój zagłębia górniczo - energetycznego, doprowadził do zniszczenia w znacznej części występujących tutaj niegdyś lasów. Należy jednak stwierdzić, że w występujących obecnie kompleksach leśnych, spotkać można bogatą i zróżnicowaną szatę roślinną. Występują tutaj rzadkie rośliny objęte ochroną, jak na przykład rosiczka okrągłolistna, chrobotek, czworolist pospolity, kruszczyk błotny, płucnica islandzka, storczyk szerokolistny, widłaczek oraz wiele innych gatunków. Występowanie w tym miejscu tych rzadkich gatunków roślin świadczy o niskim poziomie stężenia zanieczyszczeń.
Historia tworzenia się w Bełchatowie złoża węgla brunatnego sięga wielu milionów lat wstecz. Około siedemdziesięciu milionów lat temu tereny te zalane były ciepłym morzem. Wskutek wypiętrzania się Karpat wystąpił proces regresji morskiej, czyli cofania się morza i wynurzania lądu ponad jego poziom. Różne procesy geotektoniczne towarzyszące wypiętrzaniu się gór, doprowadziły do wyciskania na powierzchnię terenu soli zalegającej na głębokości około trzech kilometrów. Działanie naprężeń rozciągających oraz ubycie mas w głębi ziemi doprowadziło do powstania rowu tektonicznego Kleszczowa.
Istniejące w rowie Kleszczowa jezioro, którego brzegi porośnięte były lasami podobnymi do dzisiejszych lasów podzwrotnikowych z przewagą drzew iglastych, ulegało stopniowemu wypełnianiu przez materiał znoszony z przyległych obszarów. Około dwudziestu milionów lat temu spłycenie jeziora i powolne zarastanie przez sitowie i roślinność turzycową doprowadziło do rozwoju na tym terenie bagniska, a później torfowiska. W początkowej fazie zarastania jeziora na całym terenie torfowiska występowały lasy (tak zwane torfowisko wysokie) z przewagą drzew typu platanów, sekwoi, bursztynowców oraz magnolii. W skutek ciągłego obniżania się dna rowu tektonicznego pierwotne osady torfowiska pokrywane były kolejnymi osadami. Wzrost ciśnienia i temperatury w zalegających osadach doprowadziły do uruchomienia procesu kompakcji, czyli wyciśnięcia z nich znacznej części wody, oraz powstania pokładów węgla brunatnego. Złoża brunatnego węgla, które znajdują się w Bełchatowie charakteryzują się sporą miąższością, która dochodzi nawet do stu metrów. Tak duża miąższość tego pokładu jest możliwa dzięki procesowi subsydencji. Proces ten to powolne osiadania dna zbiornika wywołane procesami tektonicznymi.
W grudniu 1960 roku w okolicach Bełchatowa prowadzono poszukiwania gazu ziemnego i wtedy to właśnie doszło do odkrycia warstwy węglowych osadów. W roku następnym wykonano próbne odwierty, dzięki którym ostatecznie potwierdzono korzystne zaleganie w tym rejonie złoża węgla brunatnego. Kolejnych kilkanaście lat, to prowadzenie badań, wykonywanie ekspertyz oraz prac projektowych dotyczących przyszłego wydobycia węgla brunatnego. W dniu 2 kwietnia 1973 roku powołano delegaturę Zjednoczenia Przemysłu Węgla Brunatnego w Bełchatowie. Był to początek tworzenia się zakładu górniczego. W roku 1975 powołano do życia Przedsiębiorstwo Państwowe Węgla Brunatnego "Bełchatów" w budowie i rozpoczęto odwadnianie złoża węglowego. Pierwsze tony węgla brunatnego wydobyto w listopadzie 1980 roku. Głównym odbiorcą surowca jest Elektrownia "Bełchatów". Przez lata wydobycie węgla wzrastało, w roku 1988 osiągnęło wielkość docelową 38,5 mln ton/rok. Szacuje się, iż całe zasoby złoża węgla brunatnego w Bełchatowie zostaną wydobyte do roku 2038.
Metoda odkrywkowa wydobywania węgla brunatnego niesie ze sobą poważne problemy ekologiczne. Widoczne zmiany w krajobrazie naturalnym to tylko część szkód górniczych. W kopalniach odkrywkowych powstają ogromne wyrobiska o średnicy wielu kilometrów i głębokości setek metrów. Masy skał płonnych zwałuje się w hałdach, które zajmują tereny rolne lub leśne. Następuje niszczenie zewnętrznej powłoki litosfery, czyli gleby. Wydobycie odkrywkowe wpływa na zmianę ukształtowania terenu. Pojawiają się doły i wzniesienia, budowane są rowy zarówno ziemne jak i betonowe mające służyć odprowadzeniu wody. Należy zaznaczyć, że w Bełchatowie powierzchnia pola odkrywkowego to około 2600 ha, a wysokość hałd dochodzi do 200 metrów.
Innym poważnym problemem związanym z wydobywaniem odkrywkowym jest oddziaływanie na hydrosferę. Złoże węgla jest odwadniane, a wypompowywane wody podziemne, które przeważnie są zanieczyszczone i zasolone, odprowadza się do rzek i potoków. Zasolone wody kopalniane zagrażają życiu organizmów w wodach śródlądowych. W wyniku wypompowywania wód podziemnych na terenach górniczych, obniża się poziom wód gruntowych. W ten sposób powstaje lej depresyjny. Niekiedy poziom wód podziemnych w leju depresyjnym obniża się tak znacznie, że okoliczne studnie tracą wodę. Wierzchnia, żyzna warstwa gleby ulega przesuszeniu, staje się podatna na erozję. Przesuszona gleba powoduje zmiany w szacie roślinnej. Mniej odporne gatunki roślin wymierają. Zmniejszają się plony roślin uprawnych. System odwadniania Kopalni Węgla Brunatnego "Bełchatów" to ponad 300 pracujących głębinowych studni. Głębokość niektórych z nich dochodzi nawet do 350 metrów. Na dobę wypompowuje się średnio około 500 tysięcy metrów sześciennych wody. Wypompowywana woda poprzez system rowów i kanałów, odprowadzana jest do miejscowych rzek, przeważnie Widawki.
Innym, niezmiernie istotnym problemem jest zabezpieczenie podziemnego wysadu solnego "Dębina" przed rozmyciem jego struktury przez wody podziemne. Wysad solny otacza pierścieniowa bariera studni odwadniających, która stanowi jak gdyby ekran hydrauliczny. Wytworzona pomiędzy studniami depresja, odpowiednio większa od depresji odkrywki, zapobiega przepływowi wód przez wysad. Ponieważ front wydobycia węgla przybliża się do wysadu, będzie musiała nastąpić przebudowa ochronnej bariery.
Elektrownia Bełchatów w chwili obecnej elektrownia wyposażona jest w 12 nowoczesnych bloków energetycznych o mocy 370 MW każdy. Po modernizacji moc całkowita będzie wynosić 4500 MW. Jest największą elektrownią na paliwa konwencjonalne nie tylko w Polsce, ale również w Europie. Elektrownia Bełchatów pokrywa 20% krajowej produkcji energii elektrycznej. Paliwo wykorzystywane do produkcji energii to węgiel brunatny pochodzący z kopalni odkrywkowej Bełchatów. Działalność elektrowni skutkuje w produkcji sporej ilości szkodliwych, chemicznych związków. Emituje do atmosfery głównie tlenki siarki, azotu i węgla, a także dwutlenek siarki oraz różne inne gazy i pyły.
Na terenie kopalni Bełchatów działania w zakresie ochrony środowiska sprowadzają się głównie do rekultywacji obszaru poeksploatacyjnego, ochrony wód oraz zaopatrzenia w wodę okolicznych mieszkańców.
Rekultywacja polega przede wszystkim na odpowiednim ukształtowaniu zmienionej rzeźby terenu. Wykonywane prace rekultywacji podzielić można na trzy fazy. Pierwsza z nich to faza przygotowawcza. Druga rekultywacja podstawowa, która obejmuje właściwe ukształtowanie rzeźby zwałowisk, budowę dróg łączących obszar rekultywowany z terenami sąsiednimi, budowę systemów odwadniających powierzchniowych oraz izolację gruntów nie nadających się do rekultywacji. W trzeciej fazie rekultywacji, zwanej szczegółową, prowadzi się działania zmierzające do odtworzenia gleby, wprowadzenia roślinności zielnej, gatunków drzewiastych oraz pielęgnacji tych nasadzeń.
W skutek wgłębnego odwadniania złoża węgla brunatnego nastąpił zanik wody w płytkich, okolicznych studniach gospodarskich. Kopalnia sfinansowała budowę dwóch tysięcy kilometrów sieci wodociągowej oraz ponad dwudziestu stacji zasilających dla okolicznych mieszkańców. Proces odwadniania złoża wpływa ujemnie również na część użytków zielonych. Kopalnia Bełchatów oprócz rekultywacji terenów poeksploatacyjnych zajmuje się także rekultywacją i renowacją gruntów ornych.
Wody z odwadniania wgłębnego złoża są wodami czystymi i odprowadzane są bezpośrednio do miejscowych rzek. Wody z odwodnienia powierzchniowego odkrywki, jako wody zanieczyszczone, kierowane są do wybudowanych przez kopalnię dwóch osadników terenowych o łącznej pojemności ponad 75000 m3. Przy oczyszczaniu wód w osadnikach wykorzystuje się filtry roślinne do sedymentacji osadów. Obszar filtrów roślinnych stał się siedliskiem bogatej roślinności wodnej, miejscem lęgowym dzikiego ptactwa, siedliskiem płazów oraz ryb.
Kopalnia na własne potrzeby wykorzystuje wody z odwodnienia wgłębnego. Na potrzeby oczyszczania ścieków technologicznych i socjalno-bytowych kopalnia wybudowała dwie oczyszczalnie w miejscowości Piaski oraz Rogowiec. Należy zaznaczyć, że jakość wód i ścieków po procesach oczyszczania odpowiada II klasie czystości dla wód powierzchniowych.
Kopalnia Bełchatów jest wyposażona w wysypisko przeznaczone do składowania nieprzydatnych odpadów. Mieści się ono nieopodal południowej części wewnętrznego zwałowiska. Uzgodnienia, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania wysypiska ważne są do roku 2008. Powierzchnia, która została przeznaczona do składowania odpadów wynosi blisko półtora hektara.
W Elektrowni "Bełchatów" w procesach technologicznych spalanych jest co roku ponad 35 milionów ton węgla brunatnego. Nie pozostaje to bez wpływu na środowisko naturalne. Zainstalowane w elektrowni bloki wyposażono w nowoczesne filtry, których skuteczność odpylania wynosi 99,6%. Związki chemiczne powstające w trakcie procesów spalania węgla brunatnego to przede wszystkim dwutlenki węgla, siarki i azotu oraz popiół i żużel. Związki te wywierają niekorzystny wpływ na otaczające środowisko. Żużel, który powstaje w procesie spalania, transportuje się przy pomocy kanałów grawitacyjnych do bagrowej pompowni. Następnie, wykorzystując specjalne rurociągi, przepompowuje się powstałą pulpę na odległość kilku kilometrów, na specjalne składowisko. Żużel jest tam optymalnie rozkładany po całym terenie, służąc między innymi do podwyższania skarp.
Dużą, a zarazem bardzo znaczącą inwestycją w elektrowni był montaż instalacji suchego odpopielania. Wykorzystanie tej instalacji pozwoliło na znaczne zmniejszenie niekorzystnego wpływu elektrowni na środowisko naturalne oraz ograniczenie ilości powstających odpadów. Instalacja suchego odpopielania to system rurociągów, które popiół zatrzymywany na filtrach przesyłają do retencyjnych zbiorników. Tam popiół poddawany jest specjalnemu nawilżaniu, a następnie dzięki podajnikom taśmowym, transportowany jest do wyrobiska górniczego. W czasie transportu popiół jest zwilżany, dzięki czemu redukuje się zapylenie po drodze. Przechowywania popiołów w wyrobisku górniczym jest bezpieczne dla otaczającego środowiska.
Instalacja odsiarczania spalin, to kolejne istotne przedsięwzięcie elektrowni w dziedzinie ochrony środowiska. Wykorzystywana w instalacji odsiarczania spalin technologia mokra wapienno-gipsowa pozwala na usunięcie ze spalin ponad połowy wyemitowanego dwutlenku siarki. W elektrowni eksploatowanych jest obecnie sześć takich instalacji. Trwają prace przy budowie następnych dwóch instalacji odsiarczania wykorzystujących tą samą technologię. Ich uruchomienie pozwoli na zwiększenie skuteczności odsiarczania spalin o ponad 93%. Produkt powstały w trakcie stosowanej technologii odsiarczania to gips, mający właściwości zbliżone do gipsu naturalnego. Gips ten jest wykorzystywany do produkcji różnych materiałów budowlanych, między innymi suchego tynku czy płyt gipsowo-kartonowych.
Ograniczenie emisji tlenku azotu do atmosfery było możliwe dzięki uruchomieniu w Elektrowni Bełchatów specjalnego systemu ograniczenia emisji. Skuteczność pracującego systemu wynosi 50%.
Duże znaczenie dla ochrony środowiska miała przebudowa 3 bloków energetycznych, co umożliwiło zwiększenie dostaw energii do Bełchatowa. Pozwoliło to na wyłączenie z eksploatacji miejskiej ciepłowni spalającej węgiel kamienny. Tym samym doprowadzono więc do likwidacji źródła zanieczyszczenia środowiska.
