Na terytorium województwa konińskiego przyroda jest chroniona na cztery sposoby: poprzez ustanawianie obszarów chronionego krajobrazu, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody oraz pomników przyrody.
Obszary chronionego krajobrazu
Wyróżnia się pięć następujących obszarów:
- Obszar powidzko- bieniszewski
- Obszar goplańsko- kujawski
- Obszar złotogórski
- Obszar pyzdrycki
- Obszar uniejsowski
1. Obszar powidzko- bieniszewski
Powierzchnia obszaru wynosi wynosi460km2. Odznacza się on bardzo wieloma walorami przyrodniczymi jaki kulturowymi. Szczególnie cenna jest jego rzeźba, ukształtowana podczas zlodowaceń plejstoceńskich. W związku z tym, że jest to obszar młodoglacjalny spotyka się tu pewne ściśle związane z plejstoceniem formy terenu takie jak rynny lodowcowe, wzgórza morenowe, pozostałości moreny dennej, piaski sandrowe. Działalność procesów niszczących nie zaznaczyła się jeszcze zbyt silnie, w związku z czym można podziwiać jak potężna była rzeźbotwórcza działalność lądolodu.
Innymi formami związanymi z jego obecnością na tym terenie są liczne jeziora polodowcowe, wśród których największe rozmiary mają: Powidzkie, Niedzięgiel, Suszewski, Wilczyńskie, Budzisłowskie, Ostrowickie. Oprócz tych dużych w zaroślach leśnych, szuwarach skrywają się niewielkie oczka wytopiskowe zalane wodą, które z roku na rok ulegają intensywnemu zarastaniu (jeziorko białe, kańskie). Ich obecność jest niezwykle cenna z biologicznego punktu widzenia, ponieważ stwarzają one doskonałe warunki dla lęgów ptactwa. Bogata i rzadka jest również flora występująca w pobliżu tych niewielkich jezior. Formacje leśne tego obszaru stanowią pozostałość po rozciągającej się niegdyś na znacznym terytorium Puszczy Bieniszewskiej. Bogactwo gatunkowe tej puszczy przyciąga wielu naukowców, który prowadzą tutaj badania z zakresu biologii, fitosocjologii itp. To tutaj Bacia Kameduli znaleźli swoje schronienie przed światem i założyli klasztor (jeden y dwóch w Polsce, drugi znajduje się w Krakowie). Duża atrakcyjność przyrodnicza tego obszaru przyciąga wielu turystów, urlopowiczów, którzy szukają tu schronienia w ciszy, ucieczki od zgiełku wielkich miast.
2. Obszar goplańsko- kujawski
Powierzchnia obszaru wynosi 660km2 . Został on objęty zasięgiem ostatniego zlodowacenia, ale nie w całości; jego północne fragmenty uformowane zostały w czasie zlodowacenia środkowopolskiego. Ma to swoje przełożenie w niejednorodności rzeźby. Ta objęta zlodowaceniem północnopolskim jest wyraźnie dużo bardziej żywa z zachowanymi dobrze, licznymi formami erozji i akumulacji lodowcowej. Rzeźba obszarów południowych nie jest już tak urozmaicona, ze względu na dłuższy czas oddziaływania czynników niszczących. na omawianym obszarze istnieją dwa rezerwaty przyrody: Kaweńczyńskie Brzęki" , którego zadaniem jest ochrona kompleksów leśnych oraz Nadgoplański Park Tysiąclecia stworzony w celu zachowania walorów krajobrazowych. W obszarze goplańsko- kujawskim cenne są również obiekty kulturowe, architektoniczne. Do najważniejszych należy kompleks maryjny w Licheniu Starym, do którego przyjeżdżają rzesze pielgrzymów. Warto odwiedzić też niewielki drewniany, siedemnastowieczny kościółek w Mąkolnie oraz inny zbudowany w stylu barokowym w nieodległym Lubstowie.
3. Obszar złotogórski
Powierzchnia obszaru wynosi 310km2 . Jego zadaniem jest przeciwdziałanie przekształceniom w obrębie trzech grup pagórków o genezie polodowcowej. Uformowane zostały w tym samym czasie (zlodowacenie środkowopolskie), dlatego odznaczają się taką samą budową geologiczną (osady piaszczyste, żwirowe). Budowa ta sprawia, że są to formy łatwo ulegające niszczeniu wskutek procesów erozyjnych, na co wpływ mają dodatkowo stosunki wodne terenu (płytko zalegające zwierciadło wód gruntowych).Najwyższe wzniesienie- Złota Góra (187m n.p.m.) dało nazwę całemu obszarowi. Szczególną uwagę zwraca się na ochronę kompleksów leśnych, które w znacznej mierze zabezpieczają grunt przed erozją.
4. Obszar pyzdrycki
Obejmuje obszar o powierzchni 300km2. Szczególnie cenne są tu formacje roślinne (głównie lasy sosnowe), które w niewielkim stopniu przekształcone zostały wskutek działalności człowieka. Oprócz lasów chroni się także roślinność bagienną, łąkową, wodną, szuwarową, która występuje tu na obszarach starorzeczy i podmokłych łąk. Oprócz nich wartościowe są kompleksy wydmowe, spełniające ważną funkcję biologiczną (lęgowiska licznych gatunków ptactwa). Spośród walorów kulturowym obszaru wymienić należy kościół w Pyzdrach oraz pałac w Ciążeniu, o cechach barokowych i rokokowych.
5. Obszar uniejowski
Obszar rozciąga się na powierzchni 180km2. Odznacza się on odpowiednimi proporcjami w wykorzystaniu gruntów. Liczne są tu użytki zielone, zlokalizowane zwłaszcza w dolinach rzecznych. Kompleksy leśne stanowią bardzo bogate zbiorowiska roślinne, będące jednocześnie ważnym siedliskiem zwierząt. Główną formacją roślinną są bory i grądy. Odznaczają się one korzystną strukturą wiekową drzewostanu. Lasy doliny Teleszyny stanowią miejsce występowania łosi. W celu zapewnienia bezpieczeństwa przeciwpowodziowego obszaru w ostatnim czasie wybudowano zbiornik Jeziorsko, który wykorzystywany ma być również w celach rekreacyjnych. Wpłynie to niewątpliwie na wzrost atrakcyjności turystycznej tego rejonu.
Nadwarciański Park Krajobrazowy
Celem utworzenia Parku było zapewnienie bezpieczeństwa przetrwania żyjącym tu gatunkom roślin i zwierząt, objęcie ochroną ich siedlisk i miejsc lęgowych, zabezpieczenie cennych walorów krajobrazowych, udostępnienie i wykorzystanie bogactw przyrodniczych obszaru dla celów naukowych i dydaktycznych. Park obejmuje swym zasięgiem obszar o powierzchni 13,428ha. Jest to teren dość intensywnie wykorzystywany rolniczo- 77% jego powierzchni zajmują użytki rolne (w tym ponad połowa przypada na łąki i pastwiska), a tylko 10% lasy. Tym co wyróżnia przyrodę tego obszaru jest ogromne bogactwo rzadkich gatunków roślin, aż 57 podlega ochronie gatunkowej (w tym 40 ochronie całkowitej). Wymienić należy przede wszystkim: widłaki, sasanki, pomocnik baldaszkowy, mącznica, storczyki, lilie wodne i rosiczki. Oprócz walorów przyrodniczych liczne są także zabytki architektury oraz stanowiska archeologiczne.
Przyroda województwa konińskiego chroniona jest także w ramach ośmiu istniejących rezerwatów przyrody. Są nimi:
- Rezerwat ,,Mielno"
- Rezerwat "Kawęczyńskie Brzęki"
- Rezerwat "Rogożno"
- Rezerwat "Nadgoplański Park Tysiąclecia"
- Rezerwat "Bieniszew"
- Rezerwat "Pustelnik"
- Rezerwat "Sokółki"
- Rezerwat "Złota Góra"
Tym co odróżnia rezerwaty przyrody od wcześniej omówionych form ochrony są obowiązujące na obszarze rezerwatów ścisłe zakazy określające sposób gospodarowania w ich granicach. Zabrania się prowadzenia wyrębu drzew i wykorzystywania drewna dla celów gospodarczych, chyba że takie wykorzystanie zatwierdzone zostanie przez Naczelnego Konserwatora Przyrody. Bez konsultacji z Konserwatorem dopuszcza się natomiast pozyskiwanie drewna z wywrotów i złamów, ale w taki sposób, który nie naruszy stanu istniejącego stanu przyrody. Zakazy odnoszą się również do siedlisk bagiennych, wodnych, gdzie jakakolwiek ścinka roślinności jest niedopuszczalna, podobnie jak wykorzystywanie torfu. Zabrania się ponadto pozyskiwania owoców i nasion, podobnie jak zrywania roślin zielnych oraz ich części. Karze podlega prowadzenie gospodarki łowieckiej, a także wpływanie na pogorszenie siedlisk zwierząt, połów ryb, niepokojenie zwierząt poprzez głośne zachowania. Wszelka działalność budowlana jest niedopuszczalna, a miejsca w których można poruszać się na terenie rezerwatu są ściśle określone.
1. Rezerwat ,,Mielno"
Rezerwat rozciąga się na powierzchni 93,65ha i stworzony został po to, by otaczać ochroną cenne gatunki ptactwa błotnego i wodnego. Podstawą prawną jego utworzenia było Zarządzenia Ministra Leśnictwa Przemysłu Drzewnego Nr 513 z dnia 28 września 1957 r. Rzeźba obszaru ma charakter polodowcowy, z licznymi formami erozji i akumulacji lodowcowej. Jego przyrodnicza specyfika w znacznej mierze uwarunkowana jest występowaniem gleb bagiennych oraz licznych zbiorników wodnych. Wpływają one na mikroklimat rezerwatu, który odznacza się znacznym stopniem wilgotności. Warto wymienić najważniejsze jeziora przylegające do rezerwatu, ale się w nim nie zawierające, które w znacznej mierze kształtują ten mikroklimat; są to jeziora Wściekłe, Skąpe, Głodowskie. Sam rezerwat odwadniany jest do rzeki Warty poprzez jezioro Gosłowickie, jezioro Pątnowskie oraz kanał Morzysławski. Oprócz bogactwa faunistycznego w rezerwacie skupiają się bardzo cenne gatunki roślin (24 gatunki drzew i 19 gatunków krzewów), a szczególna ochroną otacza się brzozę niską będącą reliktem z okresu późnoglacjalnego.
2. Rezerwat "Kawęczyńskie Brzęki"
Zajmuje powierzchnię 49,64ha, a prawną podstawą jego utworzenia było Zarządzenie Nr 219 Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 2 lipca 1959r. Jest to rezerwat florystyczny, utworzony w celu ochrony obszarów leśnych, stanowiących wschodnią granicę zasięgu brekini (Sorbus torminalis). Największe okazy brekini o wysokości przekraczającej 20m, są dodatkowo uznane za pomniki przyrody. Rzeźba terenu jest wynikiem oddziaływania zlodowacenia północnopolskiego, a dokładnie fazy poznańskiej. Pozostawiła ona po sobie liczne formy akumulacyjne w postaci moren. Najwyższe wzniesienie osiąga wysokość 138,6 m n. p. m.
3. Rezerwat "Rogożno"
Powierzchnia rezerwatu jest niewielka, wynosi jedynie 0,39ha. Prawną podstawą ustanowienia tego rezerwatu był artykuł 13 ustawy z dnia 17 czerwca 1949r. Został on stworzony w celu odbudowy drzewostanu naturalnego, który w znacznej mierze zastąpiony został przez sztuczny. Dominującymi gatunkami są obecnie: lipa drobnolistna, dąb bezszypułkowy i buk pospolity. Stanowią one jedno z dwóch pięter w tym kompleksie leśnym. Drugie piętro, znacznie gorzej rozwinięte zdominowane jest przez graby.
4. Rezerwat "Nadgoplański Park Tysiąclecia"
Nazwa tego rezerwatu nawiązuje do historii obszaru, na którym został utworzony. Jest to bowiem terytorium ściśle związane z najwcześniejszą historią państwa Polskiego, a właściwie z zalążkami tej państwowości. Rezerwat, o którym mowa wchodzi w skład większego kompleksu ochronnego- parku krajobrazowego, którego celem jest ochrona walorów przyrodniczych, na których przez stulecia prowadzona była bardzo intensywna działalność człowieka. Gospodarowanie to w znacznym stopniu wpłynęło na przekształcenie środowiska naturalnego w krajobraz kulturowy. Zmienione zostały warunki siedliskowe dla wielu gatunków żyjących na tym obszarze, ponadto intensywnie prowadzone rolnictwo także bardzo mocno odbiło się na poszczególnych elementach środowiska. Cały park krajobrazowy powołany został do życia w roku 1967, a jego powierzchnia wynosi 12,684ha, natomiast jego fragment- Rezerwat "Nadgoplański Park Tysiąclecia" rozciąga się na obszarze 2,897ha. Mimo znacznych przekształceń dokonanych przez człowieka na terenie rezerwatu istnieje olbrzymie bogactwo gatunkowe, istnieje aż 148 gatunków zwierzęcych, a ponad połowę z nich stanowią organizmy morskie. Spośród ptaków na uwagę zasługują: orzechówka, orlik krzykliwy oraz błotniak blady. Wspomnieć należy też o rzeźbie, która nosi wyraźne cechy polodowcowe, z licznymi jeziorami rynnowymi. Jeziora te tworzą podłużny system o długości 70km.
5. Rezerwat "Bieniszew"
Obejmuje fragment Puszczy Bieniszewskiej i stworzony został w celu ochrony szczególnie cennego fragmentu tej puszczy. Dominującymi gatunkami są dęby, a wiele z nich uznanych zostało za pomniki przyrody. Z gatunków runa, aż sześć objętych jest ochroną prawną.
6. Rezerwat "Pustelnik"
Stanowi fragment Puszczt Bieniszewskiej, a jego powierzchnia wynosi 100,25ha. Stworzony został w celu zabezpieczenia szczególnie cennych gatunków roślin, w tym drzew . Występującymi formacjami leśnymi są tu grądy, stanowiące miejsca wylęgu dla wielu rzadkich zwierząt. Zwraca się także uwagę na liczne jeziora i oczka wodne oraz na interesującą rzeźbę ukształtowaną w czasie kolejnych nasunięć lądolodu w okresie plejstoceńskim. Dużą atrakcje stanowi mieszczący się w granicach rezerwatu klasztor kamedułów.
7. Rezerwat "Sokółki"
Obszar ochronny rozciąga się na powierzchni 240ha i obejmuje lasy stanowiące południowo- wschodnią granicę Puszczy Bieniszewskiej. Ochrona podjęta została dla zachowania formacji łęgowych i grądowych. W granicach rezerwatu występuje 11 gatunków roślin prawnie chronionych.
8. Rezerwat "Złota Góra"
Rezerwat ten stworzony został w celu ochrony krajobrazu, a dokładnie wzgórza Złota Góra, będącego najwyższym punktem całego województwa konińskiego. Powstanie tego wzgórza ściśle wiąże się z obecnością lądolodu. Zbocza Złotej Góry porośnięte są drzewami liściastymi oraz iglastymi (dęby, sosny, jałowce). SZczyt ten stanowi ponadto często odwiedzany punkt widokowy, z którego podziwiać można otaczające obszary (m. in. dolinę Warty).
Jeszcze inna formą ochrony przyrody występująca na obszarze województwa konińskiego są pomniki przyrody. Są one licznie reprezentowane na omawianym obszarze, przy czym największe ich skupisko występuje w granicach gminy Uniejów. W gminie tej w roku 1995 sześć obiektów miało status pomnika przyrody i były to drzewa: dwa dęby szypułkowe, buk pospolity, lipa drobnolistna, kasztanowiec zwyczajny oraz wiąz szypułkowy. W gminie Turek ta formą ochrony objęto dwa drzewa (brzozę brodawkową i lipę drobnolistną) oraz głaz narzutowy, zaś w samym mieście Turek również głaz narzutowy i lipę drobnolistną. Pomnikiem przyrody jest również platan kloniasty rosnący na obszarze gminy Brudzew.
