Północna granica naszego kraju jest wyznaczona brzegami Bałtyku, które cechują się mało urozmaiconym przebiegiem. Linia brzegowa oprócz Zatoki Pomorskiej, Gdańskiej, wysp Uznam i Wolin, Helem ma wyrównany przebieg. Tworzą go płaskie, piaszczyste plaże z charakterystycznymi podcinającym wysokimi przybrzeżnymi wzniesieniami. Dzisiejszy krajobraz polskiego wybrzeża nie zawsze tak wyglądał, ciągle następuje jego przekształcanie i deformacja.

Formowanie się obecnego wyglądu polskiego wybrzeża rozpoczęło się w momencie ustąpienia lodowców, proces ten rozpoczął się około 10 000 lat temu, znaczne ocieplenie klimatu, spowodowało topnienie lodowców, pochodząca z nich woda napełniała nieckę Bałtyku, prowadziła również intensywną deformację brzegów, które wyglądały znacznie inaczej niż dziś. Pierwotna linia brzegowa miała charakter bardziej wyrównany, zatoki morskie były znacznie głębiej wcięte w ląd, wysoczyzny morenowe, które miały charakter cypli lądowych, znacznie dalej sięgały w morze niż dziś. Brzegi Bałtyku cechowała powyginana linia brzegowa z licznymi zatokami i wyniosłościami. Brzeg morski był porozcinany przez liczne cieki, tworząc dużą liczbę dolin oraz miejscami bardzo strome brzegi. Pod wpływem rozcinania przez cieki, powstały nadbrzeżne jednostki zwane "kępami". Wydzielamy kępy: Swarzędzką, Pucką, Oksywską, Redłowską, Wzgórza Elbląskie.

Fale morskie, które pod wpływem wiatru podmywają i rozmywają wysokie brzegi morskie, powodują ich niszczenie i deformacje. Im brzeg morski jest wyższy tym powstają bardziej strome brzegi. Morze dostaje się do wysokiej ściany wybrzeża, podmywa ją od dołu, tworzą wąską plażą, zwykle z licznymi kamieniami wyrzucanymi przez fale morskie. Mniejsze cząstki piaszczyste i iłowate zostają wypłakane i unoszone przez wodę. Powstające w ten sposób strome wybrzeże nazywamy klifem lub inaczej falezą. Wybrzeża klifowe istnieją zarówno na wschodnim i zachodnim wybrzeżu. W Międzyzdrojach, powstało bardzo strome urwisko

o wysokości 95 metrów, które podcina górę Gosań. Znajduje się tam jeden z najczęściej odwiedzanych punktów widokowych na wybrzeżu - Kwacza Góra. Podobne klifowe wybrzeża istnieją na wschód od przylądka Rozewie a także na wschód od Ustki, oraz w wielu innych miejscach polskiego wybrzeża. Fale morskie ciągle oddziaływają na brzegi, ich działanie jest szczególnie nasilone podczas sztormów zimowych oraz burz letnich. Doprowadza to do niszczenia brzegów i lądu, granica morza przesuwa się na suchy ląd. Tego typy proces nazywamy abrazją morza. Proces ten można zaobserwować w przestrzeni i w uchwytnych wymiarach czasu. Zjawisko tego typu możemy zaobserwować m.in. na brzegu morskim w okolicach na zachód od Kołobrzegu,

w połowie odległości do Międzyzdrojów, gdzie leży miejscowość Trzęsacz. W Trzęsacz został wybudowany około XV wieku, jednonawowy kościół w stylu gotyckim. Był budowany na klifowym wybrzeżu, jego odległość od morza wynosiła około dwóch kilometrów. Między kościołem a brzegiem morskim istniały jeszcze trzy gospodarstwa chłopskie. W 1750 roku obszar, na którym znajdowały się gospodarstwa został już całkowicie zabrany przez morze. Kościół był oddzielony od morza wąskim pasem lądu o szerokości około 58 metrów.

W roku 1886 kościół od morza dzieliła odległość zaledwie jednego metra. W 1900 roku doszło do zawalenia się narożnika kościoła, a w 1901 roku, zawaliła się ściana północna. W ciągu 500 lat morze zabrało prawie dwa metry lądu. Nie w każdym przypadku działanie fal morskich wywołuje efekt niszczący. W wyniku dziani abrazji, następuje podmycie i oberwanie mas ziemi, które są zabierane przez wodę a następnie unoszone wraz

z falami, z powrotem trafiają do miejsc obrywu. Bardzo duży wpływ na proces abrazji mają wiatry, które napędzają wiatry. Na wybrzeżu wschodnim dominują wiatry z kierunku zachodniego oraz północno-zachodniego, powoduje to, że fale z tych kierunków, uderzają w kierunku wschodnim oraz południowo-wschodnim. Powstający przy brzegach prąd, powoduje unoszenie się drobnych cząsteczek piasku, pyłu oraz mułu. Fale porywają cząsteczki ziemi z plaży i spływają wraz z cofającą się falą do morza, kolejna fala porywa znów pewną ilość cząsteczek i ponownie zabierane są one przez fale, tym razem przesuwają bardziej w kierunku wschodnim. Prowadzi to do przesuwania się cząsteczek coraz bardziej na wschód. Jeśli założy się, że uderzenie fali następuje, co 10 sekunda i unoszone jest w tym czasie jedno ziarnko piasku, które przesuwa się o około 50 cm. Można w ten sposób obliczyć, że w ciągu 24 godzin, przesunie się ono o 4320 metrów, czyli około cztery kilometry. Ilość przenoszonych cząsteczek wynosi miliony, wiec proces ich przesuwania trwa wiele tysięcy lat. Z miejsc abrazji, cząsteczki ziemi unoszone z podmywanego brzegu klifowego unoszone są przez fale

a następnie odkładane w obszarach załamania linii brzegowej oraz w miejscu zmniejszenie siły działającego prądu. W efekcie, w miejscach tych następuje powiększenie brzegu. W miejscach załamania się linii brzegowej powstaje wówczas wąski półwysep, który sięga aż do morza, tego typu półwysep nazywany jest mierzeją. Mierzeja może doprowadzić do odcięcia morza, w wyniku przedłużenie linii brzegowej, powstaje wówczas zatoka. Tego typu mierzeją jest Mierzeja Helska, która tworzy Zatokę Pucką oraz Mierzeja Wiślana z Zalewem Wiślanym. Poza granicami naszego kraju powstały podobne mierzeje np. na wschodzie Zalew Kuroński

z odciętą Mierzeją Kurońską. Do Zalewu Kurońskiego uchodzi m.in. Niemen. Kolejnym stadium rozwoju mierzeja całkowicie odcina zatokę od morza i powstaje przybrzeżne jezioro, które od morza dzieli wąski pas lądu. Czynnikiem oddziaływującym na linię brzegową oraz na mierzej są nie tylko fale morskie, ale również siła wiatru, który współdziała z falami oraz bezpośrednio doprowadza do przewiewnie piasku. W procesie modelowania wybrzeża morskiego duży udział przypada oprócz fal także rzekom i potokom. Płynące z głębi lądy rzeki i potoki niosą ze sobą duże ilości materiału, jest to powodem zamulania i spłycania zatok a także zaniku przybrzeżnych jezior. W wyniku ich działalności powstają również delty a przy ujściu rzek zastaje zbierany namuł, zjawisko tego typu na miejsce m.in. na Żuławach Wiślanych. Jeziora z czasem ulegają stopniowemu zarastaniu głównie przez roślinność wodną i bagienna, co w ostateczności doprowadza do powstania bagna, później torfowiska i wrzosowiska. Proces zaniku jezior jest charakterystyczny dla różnych regionów europejskich m.in. częsty dla Europy Zachodniej, wrzosowisko bagienne stało się charakterystycznym elementem krajobrazu pobrzeży atlantyckich. Na obszarze naszego kraju również istnieje typ wrzosowiska bagiennego m.in. występuje ono między Puckiem a Żarnowcem tzw. Wrzosowisko Bielawskie. Utworzyło się ono w skutek odcięcia jeziora przybrzeżnego, jego zamulenia i stopniowego zarastania przez torfowce

i roślinność bagienną. Wrzosowisko ma charakter płaskiej powierzchni (20 km2), od zachodu łączy się z Błotami Karwińskimi a od strony wschodniej z Błotami Werblińskimi. Na jego powierzchni rośnie wiele osobliwych gatunków roślin m.in. wełnianka, od jej owocostanów, mających postać białych i puszystych pochodzi nazwa wrzosowiska Bielawy. Inne ciekawe gatunki, głównie roślin zachodnioeuropejskich: wrzosiec, krzaczasta woskownica oraz gatunki arktyczne: malina moroszka. Taki typ krajobrazu można spotkać tylko tu na wybrzeżu, w innej części kraju nie występują tego typu wrzosowiska.

Skutkiem działalności wiatru, jest przenoszenie materiału na znaczne odległości, co może doprowadzić do powstania wydm, biegnących zwykle równolegle do brzegu morskiego. Wydmy położone blisko plaż, są

w niewielkim stopni pokryte roślinnością, noszą one nazwę wydm białych, z powodu tego, iż ich powierzchnia jest naga, piaszczysta i nie pokryta roślinnością. Wydmy położone w dalej od plaż, stopniowo zarastają roślinnością głownie trawiastą, występują również karłowate sosny z czasem wytwarza się na powierzchni cienka warstwa próchnicza, która nadaje wydmom szare zabarwieni, z tego też powody ten typ wydm nazywany jest szarym. Wydmy tego typy z czasem porasta las. Na polskim wybrzeżu wydmy występują w okolicach jeziora Łebsko. Stanowią osobliwy element krajobrazu, stanowią również duże zagrożenie, szczególnie dla lasów, które w wyniku ciągłych wędrówek wydm stopniowo są zasypywane. Zasypany przez wydmy las ginie, po kilkudziesięciu latach, kiedy wydmy przesuną się dalej, zostają odsłonięte uschnięte pnie drzew oraz szczątki innych roślin. Czasami zdarza się, że wędrujące wydmy mogą również wkroczyć na tereny osiadłe przez ludzi. W Starej Łebie doszło do zasypania kościoła, którego ruiny zostały odsłonięte, ponieważ wydmy przesunęły się dalej. Wiatr na powierzchni wydm tworzy charakterystyczne drobne zmarszczki z piasku, taki jak na obszarach pustynnych.

Specyficzna budowę i charakter posiada wyspa Wolin. Zbudowana jest z kredowego trzonu, który pokryty jest zwałami moren lodowcowych, które wznoszą się od wysokości około 115 m n.p.m. (Góra Gosań). Budujące trzon utwory kredowe, można obserwować w okolicach Lubina, południowo-zachodnia cześć wyspy, są one tam eksploatowane. Specyficzny typ krajobrazu posiada Półwysep Przytor. Swój bagnisty charakter, półwysep zawdzięcza nagromadzonym, namułom morskim. Wyspa Wolin cechuje się pagórkowatością oraz klifowymi brzegami. Urwiska klifowe znajdują się nie tylko od strony morza, ale również od strony południowego brzegu, od strony Zalewu Szczecińskiego, biegną od Lubina aż od Wolina. W okolicach Lubina istnieje bardzo interesujące miejsce, które warto zobaczyć, jest to prehistoryczne osiedle lub grodzisko prasłowiańskie, otoczone starymi drzewami. Z miejsca tego widać całą panoramę Zalewy Szczecińskiego oraz półwyspy Przytor, Starej i Nowej Świni z licznymi bagnistymi wysepkami wokół.

Półwysep Przytor utworzony dzięki namułom morskim oraz rzecznym (niesionym głownie przez Odrę). Za nim powstał półwysep w obszarze tym stopniowo tworzyła się mierzeja, która biegła pomiędzy Świnoujściem a Międzyzdrojami. Dziś wody, z powodu wiejących, z kierunku północnego, wiatrów cofają się przez ujście Świny, co powoduje zatrzymanie się namułów niesionych przez Odrę, namułu osadzają się

i powstaje bagnisty teren, który powoduje zwiększenie powierzchni mierzei w Zalewie Szczecińskim, po stronie południowej. Półwysep Przytor wraz z licznymi płaskimi, bagnistymi wysepkami, które częściowo są ze sobą połączone lub przyrastają do brzegów, stopniowo następuje proces rozrastania się lądu, który przebiega

w kierunku od zalewu ku lądowi. Tego typu proces nazywamy tworzeniem się delty wstecznej.

Zanim doszło do utworzenie Półwyspu Przytor oraz mierzei, na obszarze tym istniał stromy urwisty brzeg, obecnie jest ślady po urwistym brzegu są widoczne we, współczesnej rzeźbie. Da się go zauważyć na odcinku od Międzyzdrojów do Lubina, tworzy on granicę pomiędzy dawnym trzonem wyspy a półwyspem Przytor, powstałym z połączenia mierzei i licznych bagnistych wysepek. Tren wokół Półwyspu Przytor porośnięty jest lasem wilgotnym, podłoże jest bagniste, z gęstymi szuwarami. W ostatnim czasie na obszarze wyspy Wolin stwierdzono, ślady ropy naftowej. W przypadku, kiedy zostanie podjęta decyzja o jej eksploatacji, należy zastanowić się nad ochroną środowiska naturalnego wyspy z jej licznymi osobliwościami. Eksploatacja ropy na większa skale może doprowadzić do poważnych zmian w naturalnym środowisku.

Cecha wyróżniającą wybrzeże Bałtyku od innych regionów jest niewątpliwie występujący tu bursztyn. Bursztyn występuje w utworach mioceńskich mułów oraz w piaskach, był i jest bardzo cenna kopaliną. Już

w starożytności wytwarzano z niego biżuterię oraz kadzidła, które dawały przyjemny zapach. Na polskim wybrzeżu bursztyn można znaleźć na plażach, gdzie dostarczany jest przez fale, po uprzednim wymyciu

z pierwotnego złoża. Poszukiwanie bursztynów staje się często głównym celem spacerów wielu turystów. Bursztyn jest zastygłą żywicą pochodzącą przed wszystkim z sosny bursztynowej, która występowała w okresie oligocenu i miocenu wówczas, gdy panował ciepły klimat, rosły również palmy i sagowce. Często w bursztynie można znaleźć zatopione, owady oraz fragmenty roślin. W starożytności, bursztyn wzbudzał ciekawość i był bardzo ceniony również ze względu na to, że po jego potarciu go tkaniną, posiadał właściwości przyciągające. Bursztynem handlowano już w okresie neolitu, używano go głównie od wytwarzania ozdób. W karach arabskich i starożytnym Egipcie, bursztyn był poszukiwany od wielu tysiącleci, ludzie z tych krajów organizowali liczne wyprawy do krain słowiańskich na obszary wokół Bałtyku w celu zdobycia bursztynu. Powstał szlak biegnący od Morza Adriatyckiego do Kalisza, nazwany szlakiem bursztynowym. Po grecku bursztyn nazywa się "elektron", od tego słowa pochodzi nazwa elektryczność, stosowana w fizyce.

Cechą charakteryzującą polskie wybrzeże, jest występowanie olbrzymich głazów narzutowych, które pochodzą z moren podciętych urwiskami, które zostały wymyte przez fale. Dziś znajdują się one w wodach zalewu morskiego, w wyniku abrazji, zostały przesunięte w głąb lądu i widoczne, lub leża kilkadziesiąt metrów od morza. Głazy tego typy są m.in. widoczne na Zalewie Kamieńskim w okolicach Wyspy Chrząszczewskiej oraz osady Buniewce, znajduje się tam olbrzymi głaz zwany "Królewskim Głazem". Głaz ma w obwodzie ponad 20 metrów oraz 3,5 metra wysokości. Nazwa miasta Kamień Pomorski, wzięła nazwę od tego głazu. Inny głaz znajduje się na Zalewie Wiślanym w okolicach Tolkmicka, zwany jest "Świętym Kamieniem", położony jest 30 metrów od brzegu. Głazy można też spotkać, na plażach w okolicach Pucka, jeden z większych głazów to tzw. "Dwunastu Apostołów".

Koleją osobliwością w krajobrazie polskiego wybrzeża są Żuławy Wiślane. Ze względu na walory turystyczne i krajobrazowe, obszar ten należy do najmniej przyciągających w porównaniu z obszarami górskimi, nadmorskimi, pojezierzami. Obszar ten stanowi jednak ważny pod względem użytkowym teren, stanowi odrębny typ krajobrazu w naszym kraju. Żuławy powstały w obszarze ujścia rzek, z niesionych przez rzeki osadów, głównie urodzajnych mułów, iłów oraz mad. Mogą również powstać w depresjach, które są zabezpieczone przed zalaniem przez wydmy, groble lub inne urządzenia osuszające. Żuławy tworzą się z namułów, bardzo wilgotnych oraz podmokłych. Namuły muszą być odwadniane a następnie osuszane przy wykorzystaniu specjalnych rowów lub kanałów, obszary znajdujące się poniżej poziomu morza, muszą być zabezpieczone przed zalaniem groblami lub wałami, tak jest w przypadku obszary wokół jeziora Drużno w okolicach Elbląga. Pomimo tych zabezpieczeń, często po okresie roztopów lub intensywnych opadach, woda zaczyna podsiąkać, wtedy buduje się śluzy, przepusty oraz pompy, które usuwają nadmiar wody. Żuławy charakteryzują się równą, płaską powierzchnią, porośnięta głównie przez roślinność trawiastą, występują również liczne kanały i rowy odwadniające. Żuławy znajdują się od 1,5 do 1,8 m n.p.m. Wyróżniamy m.in. Żuławy Gdańskie, prze nie przepływa Święta rzeczka, Żuławy Elbląskie. W okolicach Żuław znajduje się bardzo dużo gospodarstw rolnych, liczne sady, uprawa warzyw, spowodowane jest to występowaniem bardzo żyznych gleb, bogatych w składniki odżywcze. Patrząc na mapę, widzimy obszar z zaznaczoną gęstą siecią, kanałów oraz rowów, które łączą się razem z odnogami Wisły, Święta rzeczką oraz Nogatem. Nogat w XVI wieku stanowił stare ujście Wisły, w kierunku Gdańska, płynęła Leniwka. Wisła w 1840 roku, z powodu wiosennej wyżówki, zmieniła ujście. Nowe ujście Wisły zostało nazwane przez Wincentego Pola, Wisłą Śmiałą. W 1895 roku powstał przekop, który do dziś jest głównym wypływem Wisły. Wisła posiada jeszcze jedno odgałęzienie zwane Wisłą Elbląską albo inaczej Szkarpową, odgałęzienie to odwadnia Żuławy ku Zalewowi Wiślanemu. Wszystkie odgałęzienie Wisły tworzą deltę Wisły oraz tworzą Żuławy, tak samo jak w przypadku rzeki Nogat. Woda

z Żuław jest zbierana przez liczne mniejsze ujścia, przepływy na terenie Żuław są regulowane przez śluzy.

W okresie II wojny światowej, wszystkie urządzenia odwadniające na terenie Żuław zostały zniszczone,

co spowodowało zalanie wielkich obszarów Żuław, istniało zagrożenie, że nie uda się ponowne uruchomienie systemu odwadniającego. Po kilku latach od zakończenie wojny rozpoczęła się odbudowa zniszczonego systemu, który funkcjonuje do dziś, obszar ten jest jednym z najżyźniejszych na obszarze naszego kraju, istnieją ty rozległe łąki, oraz ogrody, których polony dostarczane są do miast nad Zatoką Gdańską. Podobną funkcję jak Żuławy Wiślane, pełni Nizina Szczecińska znajdująca się przy ujściu Odry a Zalew Szczeciński pełni podobną rolę jak Zalew Wiślany.

Bałtyckie wybrzeże stanowi dla naszego kraju jeden z najcenniejszych obszarów, jest swoistym "oknem na świat", tutaj znajdują się porty morskie, odgrywające zasadnicza rolę w gospodarce. Wybrzeża stanowią również jeden z typów krajobrazowych charakterystycznych dla naszego kraju. Bałtyk odgrywa również ważną rolę w rozwoju turystyki w naszym kraju, polskie morze należy do jednych z najczęściej odwiedzanych przez turystów miejsc, liczne walory i osobliwości, które warto zobaczyć nad naszym wybrzeżem, co roku przyciągają coraz więcej turystów.