Glebą - nazywamy wierzchnią warstwę skorupy ziemskiej, poddawana działaniem czynników fizycznych i chemicznych, zdolna do utrzymania życia organizmów roślinnych i zwierzęcych.
Powstawanie różnorodnych rodzajów gleb uwarunkowane jest:
- rodzajem skały macierzystej
- warunkami klimatycznymi
- działalnością organizmów żywych
- ukształtowaniem terenu
- stosunkami wodnymi
- działalnością człowieka
- czasem, który towarzyszy tym, czynnikom
Procesem glebotwórczym -nazywamy ogół procesów. Prowadzących do powstania gleby.
a) etapem przygotowawczym tego procesu jest:
- proces wietrzenia i powstanie zwietrzeliny
- proces pochłaniania i zatrzymywania wody i powietrza w przestworach zwietrzeliny
- proces obumierania organizmów żywych
b) właściwym etapem procesu glebotwórczego jest:
- proces przemian fizycznych i chemicznych w glebie
- proces powstawania związku próchniczego
- proces mineralizacji prowadzącej do całkowitego rozkładu szczątków organicznych do postaci związków nieorganicznych
Profilem glebotwórczym - zwiemy pionowy przekrój w glebie, składający się z różnych poziomów genetycznych, powstających w wyniku działania i zachodzenia procesu glebotwórczego.
Żyznością gleby -nazywamy posiadanie przez glebę znacznych zasobów składników pokarmowych, wody i powietrza, których to występowanie warunkuje rozwój i życie roślin.
Urodzajnością gleby - nazywamy możliwości produkcyjne gleby
W Polsce występują znaczne zasoby:
- gleb początkowego stadium rozwoju
- gleb bielicowych
- gleb brunatnych i płowych tworzących jeden kompleks glebowy
- czarnoziemów
- czarnych ziem
- gleb bagiennych
- mad
- rędzin
Największą powierzchnię kraju, stanowiącą około 82% całkowitej powierzchni gleb Polski, stanowią kompleksy gleb bielicowych i zbielicowanych oraz brunatnych i płowych. Różnią się one znacznie od siebie w przypadku odmiennego profilu glebowego, oraz rozmiarami poszczególnych poziomów glebowych.
Gleby początkowego stadium rozwoju - nie posiadają ostatecznie i w pełni wykształconego profilu glebowego. Obszarami ich występowania są góry i tereny rekultywowane, przykładem mogą być piaski wydmowe.
Gleby bielicowe - stanowią 25% całkowitej powierzchni gleb Polski. Dzielimy je na gleby o słabym, średnim i silnym stopniu zbielicowania. Gleba bielicowa składa się z kilkucentymetrowej warstwie próchniczej, przechodzącej w poziom wymywania o jasnoszarej barwie. Jest to rezultatem wymycia wodorotlenku żelaza, glinu, manganu i związków próchniczych w niżej leżące warstwy wymywania. Jednakże gleby te są bardzo wymagające, potrzebują starannego nawożenia i długich procesów pielęgnacji.
Gleby brunatne - zajmują powierzchnię 52% całkowitej powierzchni kraju. Leżą głównie pod umiarkowanie wilgotnymi zbiorowiskami lasów iglastych i mieszanych. Proces ich powstawania nosi nazwę brunatnienia - przebiega on jako wietrzenie minerałów w glebie - są to głównie glinokrzemiany obfitujące w żelazo. Ten uwolniony związek otacza cząstki glebowe dając właśnie brunatne zabarwienie. Nie są one zbyt urodzajnym kompleksem, mimo to wiele upraw w Polsce lokuje się właśnie na glebach brunatnych.
Gleby płowe - zajmują powierzchnię 5% terytorium kraju jako odmiana gleb brunatnych. Tu jednak proces wymycia związków żelaza i cząstek ilastych zachodzi o wiele intensywniej.
Czarnoziemy - zajmują powierzchnie 1% powierzchni kraju, charakteryzują się czarna barwą, duża warstwą próchniczą, co wzmaga ich urodzajność. Powstają na terenach pod łąkami i stepami.
Czarne ziemie - zajmują powierzchnię 2% powierzchni kraju, składem są bliskie czarnoziemom, a powstają na terenach bagnistych, posiadają dużo próchnicy, co właśnie nadaje im czarną barwę.
Gleby bagienne - zajmują powierzchnię 9% powierzchni Polski. Są glebami torfowymi i mułowo - torfowymi. Warunki beztlenowe umożliwiają rozkład szczątków organicznych, co stwarza im określone właściwości. Są bardzo urodzajne, zwłaszcza ich torfowe odmiany, intensywnie nawożone i meliorowane stają się bardzo żyzne.
Mady - zajmują powierzchnię 5% powierzchni Polski, spotkać je można głównie w dolinach rzecznych, tak się dzieje przykładowo na Żuławach, gdzie woda wylewając okresowo przynosi namuły.
Rędziny - zajmują powierzchnię 1% na skale macierzystej wapiennej i gipsowej. Posiadają wysoką zawartość wapnia a spotkać je można głównie na wyżynach.
