Płazy są jedną z gromad należących do kręgowców. Dzielą się na trzy rzędy: ogoniaste, bezogonowe i beznogie. Znanych jest ponad 4300 gatunków. Ich ciało pokrywa skóra z licznymi gruczołami, które produkują śluz - jest on niezbędny do utrzymania stałej wilgotności na powierzchni skóry. Wilgotność jest z kolei niezbędna do wymiany gazowej (bo skórne oddychanie stanowi większość). Płazy są zmiennocieplne, a temperatura zależy od warunków zewnętrznych. Zazwyczaj płazy posiadają dwie pary kończyn - przednie i tylne. Czaszka jest charakterystycznie spłaszczona. Łączy się ona z kręgosłupem przez dwa kłykcie. Płazy posiadają także prosto zbudowane zęby, choć u niektórych gatunków uległy one redukcji. W układzie kostnym nie występują żebra, więc nie ma także klatki piersiowej.

W układzie krążenia występuje serce, zbudowane z dwóch przedsionków i komory. Narządy zmysłowe, zwłaszcza węchu, wzroku i słuchu są na ogół dobrze rozwinięte. Płazy do rozmnażania potrzebują wody, gdyż do niej samice składają jaja. Rozwój odbywa się z larwą - zwaną kijanką. Kijanki żyją w wodzie, dlatego są wyposażone w skrzela i płetwę ogonową. Z kijanki po przekształceniu powstaje osobnik dorosły, który jest zdolny do życia w środowisku lądowym. Niektóre płazy rodzą larwy lub przeobrażone już osobniki, a nie jaja. Mimo że płazy mogą żyć zarówno w środowisku lądowym, jak i wodnym, to jednak co najmniej na okres rozrodu muszą udać się do wody. Ich pokarm stanowią zazwyczaj niewielkie bezkręgowce lub kręgowce. Można je spotkać we wszystkich klimatach, poza zimnymi terenami Antarktydy.

Płazy nazywa się często dwuśrodowiskowymi, gdyż część życia spędzają w wodzie, a drugą część na lądzie.

Morfologia:

  • ciało podzielone na: głowę, tułów i ogon (bezogonowe nie posiadają ogona)
  • nie posiadają szyi
  • mają dwie pary odnóży (beznogie nie mają ich wcale)
  • kończyny przednie (tylne) zbudowane są odpowiednio z: ramienia (uda), przedramienia (podudzia), nadgarstka (stępu), śródręcza (śródstopia) oraz palców

Pokrycie ciała:

  • naskórek jest cienki, rogowacieje niewiele
  • dużo naczyń włosowatych pod skórą
  • wiele gruczołów w skórze
  • śluz wytwarzany przez gruczoły chroni przed nadmiernym przesuszaniem skóry oraz umożliwia wymianę gazową
  • jad wydzielany przez gruczoły (u niektórych gatunków) służy do ochrony przed napastnikami
  • barwniki występujące w skórze

Układ kostny:

  • czaszka jest lekka, ale jednocześnie mocna - łączy się w sposób ruchomy z kręgosłupem przez dwa kłykcie potyliczne
  • kręgosłup można podzielić na odcinki: szyjny, tułowiowy, krzyżowy oraz ogonowy (bezogonowe nie posiadają ostatniego odcinka)

Układ mięśni:

  • tułów posiada typową metameryzację tkanki mięśniowej
  • płazy ogoniaste posiadają bardzo prymitywnie zbudowaną warstwę mięśniową
  • płazy bezoognowe mają dobrze rozwinięte mięśnie kończyn tylnych

układ oddechowy:

  • większość wymiany gazowej zachodzi poprzez skórę
  • płazy posiadają płuca o kształcie workowatym
  • płazy bezogonowe mają pofałdowane powierzchnie wewnętrzne - zwiększają powierzchnię wymiany gazowej
  • płazy beznogie mają jedno pracujące płuco, bo drugie jest zredukowane
  • u form larwalnych narządami oddechowymi są skrzela (wewnętrzne lub zewnętrzne)
  • niekiedy, u prymitywnych gatunków skrzela funkcjonują do końca życia
  • mechanizm wentylacji oparty jest o ruchy podgardla
  • słabe ukrwienie płuc oraz brak klatki piersiowej powoduje, że wymiana gazowa zachodzi głównie przez skórę

Układ krwionośny:

  • larwy posiadają układ podobny do ryb
  • u płazów posiadających płuca aorta ma tylko cztery łuki
  • płuca przyczyniły się do powstania drugiego obiegu krwi - małego
  • występują dwa przedsionki w sercu
  • do serca zalicza się także zatokę żylną, komorę oraz stożek tętniczy
  • krążenie: w płucach następuje natlenianie krwi, która płynie żyłami płucnymi i osiąga lewy przedsionek serca, a następnie lewą część komory. Stamtąd krew wydostaje się do stożka i aorty i biegnie do wszystkich tkanek ciała (duży obieg). Z wszystkich tkanek krew wraca głównymi żyłami do zatoki żylnej, prawego przedsionka, a następnie prawej części komory, skąd jest krew jest wyrzucana do stożka tętniczego i pniem płucnym płynie do płuc
  • obieg skórny: z tętnic płucnych rozgałęziają się tętniczki biegnące do skóry - tam następuje natlenienie krwi, która następnie wraca żyłami skórnymi i razem z odtlenioną krwią płynie żyłą główną do serca.
  • Krążenie jest tym wydajniejsze, im wyższa jest temperatura ciała
  • Krew zawiera duże erytrocyty z jądrami
  • Erytropoeza odbywa się w grasicy i wątrobie, rzadko zaś w szpiku kostnym

Układ wydalniczy:

  • nerki są dwie, mają kształt szerokiej taśmy
  • występuje tu także pierwotny moczowód
  • nerka zbudowana jest z pranercza (wykształca się ona z mezodermy nerkotwórczej
  • mocz jest rozcieńczony i spływa do steku, a następnie do pęcherza moczowego - gdzie dochodzi do resorpcji
  • produktem przemiany materii wydalanym przez dorosłe osobniki jest mocznik, natomiast kijanki wydalają amoniak

Układ rozrodczy:

  • dymorfizm płciowy jest słabo widoczny
  • komórki jajowe są duże ze średnią ilością żółtka, okryte osłoną o konsystencji galarety
  • larwa - kijanka jest typowo wodna - ma skrzela zewnętrzne oraz szczeliny skrzelowe. Ponadto niektóre kijanki mogą posiadać specjalne przyssawki, dzięki którym możliwe jest przymocowywanie się do roślinności wodnej. Ich pokarm stanowi głównie plankton. Na początku swego rozwoju kijanki posiadają ogon, który później zanika. Ze względu na rodzaj pożywienia kijanki posiadają specjalnie przystosowane do tego jelito, które jest wydłużone i skręcone. W rozwoju najpierw pojawiają się kończyny tylne, a dopiero potem kończyny przednie
  • zapłodnienie jest zazwyczaj zewnętrzne

Układ pokarmowy:

  • pokarm jest połykany w całości
  • posiadają zęby wyrastające z kości, ale niektóre gatunki nie mają ich wcale
  • przewód pokarmowy rozpoczyna się otworem gębowym, następnie jest jama gębowa, przełyk, żołądek, dwunastnica, jelito cienkie, jelito proste oraz stek
  • gardziel (jama gębowa) posiada ujścia gruczołów śluzowych oraz trąbki Eustachiusza
  • płazy nie posiadają podniebienia, dlatego podczas przełykania używają mięśni gałek ocznych (do przepchania kęsów)
  • występuje natomiast język w jamie gębowej, który u bezogonowych jest przyrośnięty do prawej strony żuchwy

Układ nerwowy:

  • pęcherzyki mózgowe położone liniowo
  • występuje tutaj 20 nerwów czaszkowych ułożonych parami
  • dobrze rozwinięte ośrodki zmysłowe
  • wzrok: większość płazów posiada oczy, których soczewka jest spłaszczona i oddalona od siatkówki - stąd płazy są dalekowzroczne
  • komórki węchowe występują w nabłonku wszystkich jamek - jest to tzw. narząd Jacobsona
  • węch: nabłonek węchowy pokrywający jamę nosową oprócz funkcji węchowych - pełni też rolę jako narząd chemiczny
  • na oczach występują powieki oraz gruczoły łzowe, które zapobiegają wysychaniu gałek ocznych
  • na skórze występują liczne receptory czuciowe (reagujące na zimno, ciepło czy ból)
  • zmysł smaku: na języku i w jamie gębowej występują liczne pęczki smakowe odbierające bodźce smakowe
  • narządem równoważno - słuchowym jest ucho środkowe powstałe ze szczeliny skrzelowej. Ucho środkowe jest połączone z gardzielą poprzez trąbkę Eustachiusza, natomiast od ucha zewnętrznego oddziela go błona bębenkowa
  • samo strzemiączko wykształciło się z drugiego łuku skrzelowego i jest odpowiedzialne z wzmacnianie drgań na błonie bębenkowej; występuje w uchu środkowym
  • ucho wewnętrzne stanowią trzy kanały półkoliste oraz błędnik, który jest otoczony kostną brodawką słuchową (odpowiadającą ślimakowi)

Występowanie i znaczenie:

  • na świecie żyje około 2500 gatunków
  • w naszym kraju jest 16 gatunków, m.in.: bezogonowe: kumak górski, kumak nizinny, huczek ziemny, ropucha paskówka, ropucha szara, rzekotka drzewna, żaba śmieszka, żaba zielona; ogoniaste: salamandra żyworodna, salamandra plamista, traszka górska czy traszka grzebieniasta

Podsumowanie:

  • dwa obiegi krwi - duży i płucny jako następstwo powstania płuc
  • płuca u dorosłych, skrzela u młodych larw
  • serce zbudowane z dwóch przedsionków i komory oraz zatoki żylnej i stożka tętniczego
  • zmiennocieplne
  • czworonożne - posiadają dwie pary kończyn, umieszczonych po bokach ciała ( brak ich u beznogich)
  • skóra cienka z gruczołami śluzowymi
  • powstało 10 parzystych nerwów czaszkowych
  • rozwój w jajach, bez błon płodowych