Gady są to zwierzęta zamieszkujące z reguły ekosystemy lądowe. Występują najczęściej w rejonach strefy umiarkowanej i ciepłej. Są one organizmami zmiennocieplnymi, temperatura ich ciała jest zależna od temperatury środowiska. Ciało gadów składa się z głowy, tułowia, ogona i dwóch par kończyn ( z wyjątkiem węży i jaszczurek beznogich ). Skóra tych zwierząt nie posiada gruczołów i pokryta jest łuskami. Obecne są w niej komórki barwinkowe, które nadają charakterystyczna barwę tym zwierzętom. Do gadów zaliczamy : jaszczurki, węże, hatterie, żółwie i krokodyle.
Ekologia i budowa anatomiczna jaszczurki zwinki.
Zwierze to zasiedla obszary leśne, wykazuje aktywność w dniach słonecznych i ciepłych. Ciało jaszczurki jest grzbietobrzusznie spłaszczone, podłużne. Głowa łączy się z tułowiem ruchomo. Osadzone są na niej oczy pokryte trzema powiekami, szpary nosowe i otwory słuchowe pokryte błona bębenkową. Ogon jaszczurki może być odrzucany w momencie zagrożenia. Skóra o barwie podobnej do podłoża pokryta łuskami nachodzącymi na siebie.
Budowa szkieletu.
Szkielet gadów jest prawie całkowicie skostniały. Czaszka zbudowana jest z kości , które połączone są za pomocą szwów. Czaszka związana jest z kręgosłupem za pomocą jednego kłykcia. Szczeka górna łączy się ze szczeka górna zapomoga kości kwadratowej. W szkielecie osiowym ( kręgosłupie ) wyróżnić można następujące człony : szyjny, piersiowy, lędźwiowy oraz ogonowy. Od części piersiowej uchodzą żebra tworzące osłonę płuc- klatkę piersiową.
Układ mięśniowy podskórny jest rozbudowany w niewielkim stopniu. Charakterystyczny jest dla tej grupy zwierząt rozwój mięsni międzyżebrowych, biorących udział w procesie oddychania.
Przewód pokarmowy rozpoczyna jama gębowa, w której umieszczone są zęby o jednakowej budowie oraz rozwidlony, długi język. Dalszą część układu pokarmowego stanowią : gardziel, przełyk , które doprowadzają tylko pokarm. Trawienie pokarmu zachodzi w żołądku i jelitach. Zakończenie jelita a zarazem przewodu pokarmowego stanowi kloaka.
Układ oddechowy stanowią pofałdowane płuca oraz drogi oddechowe, w skład których wchodzą otwory nosowe, krtań przechodząca w tchawicę oraz oskrzela. Mechanizm oddychania jest usprawniony dzięki rozbudowanej klatce piersiowej.
Układ krwionośny stanowią dwa obiegi krwi. Serce gadów jest podzielone na dwa przedsionki i dwie komory, z tym że przegroda miedzy komorami jest niepełna. Całkowita przegroda występuje tylko u krokodyli.
Układ wydalniczy stanowi para nerek zbudowana z nefronów, które zawierają torebki nerwowe z kłębuszkami. W kłębuszkach dochodzi do przefiltrowania krwi, właściwy mocz powstaje dopiero w kloace. Mocz gadów zawiera przede wszystkim kwas moczowy.
Układ nerwowy.
Gady nie mają już liniowego układu mózgowia, tak jak to występuje u ryb i płazów. Obserwuje się u nich rozwój przodomózgowia. Rozwój mózgu gadów przyczynił się do rozwoju narządów zmysłów. Oko gadzie ma zdolność do podwójnej akomodacji, pokryte jest trzema powiekami. Narząd słuchu także jest lepiej rozwinięty niż u płazów. W uchu środkowym znajduje się jedna kosteczka słuchowa- strzemiączko, na zewnątrz ciała otwory uszne pokryte są błoną.
Rozmnażanie się gadów.
Gady rozmnażają się płciowo, a osobniki każdego gatunku są rozdzielnopłciowe. Samiec wytwarza plemniki w parzystych jądrach, skąd wyprowadzane są ona nasieniowodami do kloaki. Kloaka jest uchyłkiem jelita i stanowi narząd kopulacyjny. Komórki jajowe produkowane są w dwóch jajnikach samic. Komórki te transportowane są do kloaki przewodami-jajowodami.
Zapłodnienie jest zewnętrzne, zarodek rozwija się w jaju otoczonym trzema błonami płodowymi. Jedna z nich owodnia- otacza zarodek, który rozwija się w płynie owodniowym.
Kolejna ,otaczająca owodnię - kosmówka pośredniczy w wymianie gazowej miedzy zarodkiem a otoczeniem. Trzecia błona- omocznia , jest uchyłkiem jelita i gromadzone są w niej zbędne produkty metabolizmu zarodka. Ze względu na obecność błon, rozwój zarodka został uniezależniony od środowiska wodnego. Takie zwierzęta nazywamy owodniowcami.
Grupy systematyczne gadów.
Żółwie.
Są to zwierzęta wodne i lądowe. Ciało ich pokrywa solidny pancerz zbudowany z płyt. Szczeka żółwi przekształcona jest w rogowy dziób. Charakteryzują się one dodatkowym oddychaniem za pomocą kloaki. Żółwie ożywiają się pokarmem roślinnym oraz zwierzęcym.
Krokodyle.
Zwierzęta te prowadzą wodno-lądowy tryb życia. Na lądzie poruszają się dość ociężale na krótkich nogach, w wodzie pływają bardzo zwinnie. Szczęka krokodyli zaopatrzona jest w masywne i ostre zęby. Kość kwadratowa zrośnięta jest nieruchomo z mózgoczaszką. U krokodyli , jako jedynych gadów występuje całkowita przegroda oddzielająca komory w sercu.
Hatterie.
Zwierzęta te budową zewnętrzną przypominają duże jaszczurki. Charakteryzują się długim cyklem życiowym oraz niskim tempem metabolizmu. Osobniki osiągają dojrzałość płciową w wieku ponad 20 lat. Są to zwierzęta długowieczne, mogą osiągać wiek nawet 100 lat. Wykazują one duże przystosowania do warunków środowiska w jakim żyją.
Łuskonośne -jest to rząd , do którego zalicza się węże i jaszczurki.
Charakterystyczne dla łuskonośnych jest pokrycie całego ciała ( wraz z głową ) delikatnymi łuskami, które okresowo są wymieniane w czasie tzw. linienia.
Jaszczurki są różnej wielkości , od kilkunastu centymetrów do 4 metrów. Poruszają się bardzo szybko po lądzie, kształt ich ciała jest podłużny, spłaszczony grzbietobrzusznie.
Najpopularniejszymi przedstawicielami tego podrzędu w Polsce są : jaszczurka zwinka, jaszczurka zielona oraz jaszczurka beznoga, czyli padalec.
Do jaszczurek należą również agamy zamieszkujące tereny Azji, Europy i Australii. Zwierzęta te mają niezwykła zdolność zwiększania rozmiarów swojego ciała, poprzez nabranie powietrza w płuca.
Tereny tropikalne zamieszkują również gekony, przeważnie zielone jaszczurki o charakterystycznych przylgach na placach, które maja za zadanie ułatwiać im poruszanie się po drzewach.
Do jaszczurek zalicz się także kameleony żyjące w Azji i Afryce oraz legwany zajmujące obszary Ameryki Południowej i Północnej.
Węże.
Węże mają podłużne ciało pozbawione odnóży. Osadzone na głowie oczy pokrywają trzy powieki , z tym że jedna z nich jest przeźroczysta i pokrywa je całkowicie tworząc tzw. okular. Szczęka węży zaopatrzona jest w specyficzne żeby jadowe ,za pomocą których wstrzykują ona jad do ciała ofiar. Żebra gadów nie łączą się mostkiem. Szczęka zbudowana jest z kilku kości połączonych ruchomo, dzięki czemu węże mogą zjadać duże ofiary, często większe od nich samych. Przesuwanie pokarmu wzdłuż ciała możliwe jest dzięki silnemu umięśnieniu i elastyczności przewodu pokarmowego. Narząd słuchu węży jest niezbyt dobrze rozwinięty, natomiast mają one zdolność widzenia podczerwieni. Węże występujące w Polsce to : żmija zygzakowata, gniewosz plamisty i zaskroniec zwyczajny.
W erze mezozoicznej ( około 230 mln. lat temu ) żyły ogromne ilości gatunków gadów o pokaźnych rozmiarach. Wyginęły one pod koniec kredy. Gady te nazywamy współcześnie dinozaurami. Znane wśród nich były gatunki roślinożerne, np. Brachiosaurus, mięsożerne np. Tyranozaur a także gatunki zamieszkujące obszary wodne, lądowe oraz gady latające.
Prawdopodobnie przyczyną wyginięcia dinozaurów było uderzenie wielkiego meteorytu w powierzchnię Ziemi.
