czaszka

Czaszka symbolizuje sklepienie niebieskie, śmierć, przypomnienie o śmierci, krótkotrwałość życia, śmiertelność, marność, pobożność, pokutę, Golgotę, Adama, niezniszczalność, wróżbę, niebezpieczeństwo.

W chrześcijaństwie czaszka jest atrybutem świętych: Franciszka z Asyżu, Marii Magdaleny, Hieronima i Romualda (założyciela zakonu Kamedułów). Czaszka, która leży u stóp krzyża Chrystusa, to czaszka praojca Adama. Czaszka to emblemat Golgoty - golgota po aramejsku znaczy "miejsce czaszek". W średniowieczu czaszka stanowiła przypomnienie o śmierci (memento mori).

CZASZKA - ŚMIERĆ: W malarstwie motyw czaszki znalezionej niespodziewanie przez pasterzy pojawia się w temacie Et in Arcadia ego (ja - tj. śmierć - jestem nawet w Arkadii).

CZASZKA - MARNOŚĆ: Często pojawia się w martwych naturach, gdzie symbolizuje vanitas - marność, znikomość rzeczy doczesnych.

CZASZKA - KRÓTKOŚĆ ŻYCIA: W sztukach plastycznych śpiące dziecko, wsparte na czaszce, symbolizuje krótkość życia, przemijanie, nieubłagany upływ czasu.

Średniowiecze

Dzieje Tristana i Izoldy

CZASZKA STRZASKANA, CZASZKA, W KTÓREJ TKWI CZĘŚĆ BRONI - SYMBOL ŚMIERCI W WALCE: W czaszce Morhołta z Irlandii na zawsze utkwiła część miecza Tristana: "Leżał umarły, zaszyty w skórę jelenia, ułomek zaś nieprzyjacielskiego miecza tkwił jeszcze w jego czaszce. Izold Jasnowłosa wydobyła ułomek, aby go zamknąć w szkatule z kości słoniowej, cennej jak relikwiarz".

Barok

Hamlet W. Szekspir

CZASZKA - SYMBOL ZNIKOMOŚCI CZŁOWIEKA, przemijania, zagłady ciała po śmierci: Na cmentarzu, trzymając w ręku czaszkę królewskiego błazna, Hamlet mówi: "Biedny Yoryku! Znałem go, mój Horacy; był to człowiek niewyczerpany w żartach, niezrównanej fantazji, mało tysiąc razy piastował mię na ręku, a teraz - jakże mię jego widok odraża i aż w gardle ściska! Tu wisiały owe wargi, które nie wiem jak często całowałem. Gdzież są teraz twoje drwinki, twoje wyskoki, twoje śpiewki, twoje koncepty, przy których cały stół trząsł się od śmiechu? Nicże z nich nie pozostało na wyszydzenie swych własnych, tak teraz wyszczerzonych zębów?".

Romantyzm

Lilla Weneda J. Słowacki

CZASZKA - DOM, MIESZKANIE; SYMBOL POGAŃSTWA, znak starych czasów, znak przeszłości: W grocie przypominającej czaszkę mieszka w dramacie pustelnik, święty Gwalbert. O swoim mieszkaniu opowiada:

"Miałem łajdaka sługę, skradł mi wszystko,

I spalił czaszkę wielkiego olbrzyma,

Z której ja sobie uczyniłem celę:

Tak w tej czaszce, gdzie niegdyś mieszkały

Bogi Walhalli, teraz się świeciła

Czystość dziewicza, w gwiaździstej koronie;

I odzywała się czysta modlitwa".