Neuronem nazywamy komórkę wyspecjalizowaną w odbieraniu, przetwarzaniu i przewodzeniu impulsu nerwowego, będącego krótkim sygnałem elektrycznym. Jeśli neuron znajduje się w stanie spoczynku, to wewnętrzna powierzchnia błony komórkowej jest naładowana ujemnie w stosunku do płynu tkankowego, otaczającego komórkę, czyli jest elektrycznie spolaryzowany. Pomiędzy wnętrzem komórki a jej powierzchnią tworzy się zatem potencjał elektryczny, określany jako potencjał spoczynkowy. Odpowiednio silny bodziec powoduje depolaryzację błony. Jeśli depolaryzacja jest dostatecznie silna, wyzwala ona pobudzenie komórki, określane jako potencjał czynnościowy. Neuron jest podstawową jednostką budującą tkankę nerwową. W zależności od pełnionej przez nie funkcji wyróżniamy neurony czuciowe, ruchowe i pośredniczące.
Bodźcem nazywamy fizyczną lub chemiczną zmianę w środowisku zewnętrznym, lub wewnętrznym, która wywołuje odpowiedź organizmu. Bodźce odbierane są przez receptory. Receptorem może być albo wyspecjalizowane zakończenie neuronu czuciowego, albo oddzielna komórka, mająca połączenie z komórką nerwową. Receptorem może być też cały narząd, który zawiera zakończenia nerwowe, które są pobudzane przez swoisty bodziec, na przykład oko. Ostatnie ogniwo w mechanizmie odpowiedzi na bodziec stanowi efektor. Efektorami mogą być mięśnie, gruczoły, komórki barwnikowe, rzęski.
Układ nerwowy kręgowców, w tym człowieka dzieli się na ośrodkowy układ nerwowy oraz obwodowy układ nerwowy. Ośrodkowy układ nerwowy zwany jest inaczej centralnym. Składa się on z mózgu i rdzenia kręgowego. Mózg człowieka składa się z pięciu części:
- Kresomózgowie(przodomózgowie): powstaje z niego między innymi kora mózgowa oraz podkorowe skupiska neuronów. Kresomózgowie składa się z dwóch półkul, połączonych tak zwanym spoidłem wielkim. W obrębie półkuli wyróżniamy płaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy, potyliczny.
- Międzymózgowie: przez tę część mózgu przebiegają wszystkie drogi wstępujące i zstępujące mózgu. Międzymózgowie stanowi główny podkorowy ośrodek czucia. Jest też nadrzędnym ośrodkiem w stosunku do autonomicznego układu nerwowego. Składa się z podwzgórza, wzgórza i nadwzgórza. W obrębie międzymózgowia znajdują się ośrodki kontrolujące pracę wielu narządów i gruczołów dokrewnych. Są tam zlokalizowane następujące ośrodki: pokarmowy(głodu i sytości), pragnienia, agresji i ucieczki, termoregulacji oraz rozrodczy.
- Śródmózgowie: od góry ta część mózgu pokryta jest móżdżkiem. Zlokalizowane są tu ośrodki kojarzeniowe dla wzroku oraz ośrodki odruchowe dla wzroku i słuchu. Zlokalizowane są tu ponadto jądra niektórych nerwów czaszkowych. Śródmózgowie zaliczane jest do przywspółczulnego układu nerwowego, ponieważ uczestniczy w koordynacji pracy narządów wewnętrznych. Uczestniczy ponadto w koordynacji ruchów.
- Tyłomózgowie(móżdżek): ta część mózgu kontroluje równowagę ciała i skoordynowanie ruchów. Odpowiada za utrzymanie stanu stałego napięcia mięśni szkieletowych, czyli tonus.
- Rdzeń przedłużony: w tej części mózgu zlokalizowane są ważne ośrodki przywspółczulnej części układu nerwowego autonomicznego. Swój początek mają tu nerwy czaszkowe V-XII. W szczególności odpowiada za pracę serca, automatyzm oddechu, ciśnienie krwi, wydzielanie śliny i potu, połykanie i kaszel.
Rdzeń kręgowy zbudowany jest z substancji szarej oraz białej. Substancja szara stanowi część wewnętrzną, zbudowana jest z ciał komórek nerwowych. Skupiska tych ciał tworzą tak zwane rogi przednie, które stanowią ośrodki ruchowe oraz rogi tylne, będące ośrodkami czuciowymi. W obrębie substancji szarej biegną drogi nerwowe, które przewodzą bodźce do mózgu i od mózgu. Substancja biała zawiera wypustki nerwowe, które przewodzą bodźce z obwodowej części układu nerwowego oraz z rdzenia kręgowego na obwodowy układ nerwowy.
Centralny układ nerwowy chroniony jest przez opony mózgowo rdzeniowe. Są to osłony łącznotkankowe. Po stronie zewnętrznej znajduje się opona twarda. Jest ona bogato unaczyniona i sztywna. Przylega bezpośrednio do kości budujących czaszkę. W środku znajduje się opona pajęcza, wypełniona płynem rdzeniowym. Najbardziej wewnętrzną część stanowi opona miękka, która przylega bezpośrednio do tkanki nerwowej. Jest ona bogato unaczyniona.
Obwodowy układ nerwowy składa się z receptorów czuciowych, nerwów, które łączą te receptory z centralnym układem nerwowym oraz nerwów, łączących centralny układ nerwowy z efektorami, którymi mogą być mięśnie lub gruczoły. Obwodowy układ nerwowy dzielimy na układ somatyczny i autonomiczny. Układ somatyczny kontroluje reakcje organizmu na bodźce pochodzące ze środowiska zewnętrznego. Układ autonomiczny odpowiada za utrzymanie równowagi wewnątrz ustroju.
