Zazwyczaj przytrafiają się nam nieduże oparzenia, które, choć nie są zbyt poważne i nie wymagają pomocy medycznej, powodują ból. Oczywiście jak przy każdym innym urazie, również w wyniku oparzeń może dojść do śmierci - jednak tego typu zdarzenia występują sporadycznie. Nie oznacza to jednak, że powinniśmy bagatelizować oparzenia. Warto wiedzieć, jak im zapobiegać oraz co robić, gdy już dojdzie do oparzeń, gdyż nieodpowiednie leczenie może pozostawić blizny na całe życie.

Niestety bardzo często dochodzi do oparzeń wśród najmłodszych. Dzieci na ogół nie widzą niebezpieczeństwa podczas zabaw. Ich skóra jest na ogół cieńsza i delikatniejsza niż u dorosłych. Stąd skutki wszelkich jej uszkodzeń są u nich dużo poważniejsze. Dlatego istotna w takich przypadkach jest szybka i właściwa pomoc, która może praktycznie zniwelować powikłania do zera.

W jaki sposób zabezpieczyć dziecko przed oparzeniami? Najlepiej zabrać wszelkie żrące substancje z zasięgu rąk dziecka oraz odpowiednio zabezpieczać gorące przedmioty, mogące spowodować oparzenia. Co zrobić, jeśli jednak już do niego dojdzie? Postępowanie w takich przypadkach w dużej mierze zależy od rodzaju poparzenia oraz jego wielkości.

Oparzenia możemy podzielić na kilka grup:

  • wywołane wysoką temperaturą - czyli termiczne - są to najczęstsze oparzenia; powstałe zazwyczaj przez bezpośrednie zbliżenie
  • wywołane promieniami słonecznymi
  • wywołane przez żrące substancje
  • wywołane przez prąd
  • wywołane dotknięciem trujących roślin bądź zwierząt (takie oparzenia należą do najrzadszych)

Ogólna pierwsza pomoc przy oparzeniach:

  • po pierwsze nie należy wpadać w panikę, ale ocenić stan poszkodowanej osoby
  • po drugie należy wezwać pomoc
  • po trzecie - ważne jest odpowiednie zabezpieczenie zarówno otoczenia, jak i siebie
  • po czwarte - zabezpieczenie poszkodowanej osoby przed ewentualnym kolejnym niebezpieczeństwem
  • po piąte - pierwsza pomoc

Mogłoby się niektórym wydawać, że kolejność powinna być inna - np. że należy zacząć od pierwszej pomocy. Jednak, jak się okazuje, istotne jest odpowiednie zabezpieczenie otoczenia i samego siebie - aby zapobiec ewentualnym kolejnym ofiarom oparzenia.

Pierwsza pomoc - szczegóły:

Ocena stanu poszkodowanej osoby jest konieczna, jednak należy także ocenić, jak wygląda otoczenie, co wywołało oparzenie i czy ten czynnik może jeszcze komuś zagrażać. Bardzo ważne na tym etapie pomocy jest rozeznanie się w zastanej sytuacji oraz właściwe pokierowanie dalszymi etapami pierwszej pomocy. Dlatego też w tym momencie należy wybrać jedną osobę (najczęściej jest nią osoba, która znalazła ofiarę poparzenia), która zapanuje nad czynnościami wykonywanymi również przez inne osoby. Istotne jest, aby była tylko jedna taka osoba, gdyż przy większej liczbie kierujących, może dojść do chaosu oraz wykonywania jednej czynności przez kilka osób. Taki stan może doprowadzić do większych problemów oraz niebezpieczeństw.

Drugim krokiem akcji ratunkowej powinno być zwerbowanie kilku osób gotowych pomóc przy dalszych etapach - nawet wśród przechodniów oraz wezwanie podstawowych służb mundurowych - to jest pogotowia, policji oraz straży pożarnej.

W tym celu można zadzwonić pod jeden numer telefonu - 112 lub pod konkretne numery danych służb: 997, 998 oraz 999.

Pamiętaj, że wzywając służby ratowników należy udzielić im kilku istotnych informacji, które pozwolą na podjęcie odpowiednich działań. Do tych informacji należą:

  • możliwie najdokładniejsze określenie miejsca zaistnienia wypadku
  • przedstawienie rodzaju wypadku oraz zaistniałych obrażeń
  • podanie liczby rannych - oraz ich wieku, płci oraz danych osobowych - jeśli to możliwe
  • przedstawienie się oraz podanie swojego nr telefonu

Kolejną czynnością w akcji ratunkowej jest należyte zabezpieczenie miejsca wypadku. Pozwala to na uniknięcie powstania dodatkowych obrażeń u poszkodowanej osoby, jak również wśród przechodniów oraz samych osób ratujących. Istotne jest to zwłaszcza w przypadku poparzeń wywołanych prądem, substancjami żrącymi oraz w czasie pożarów.

Aby udzielić pierwszej pomocy należy najpierw dostać się do poszkodowanej osoby. Na tym etapie liczy się czas - ważna jest każda minuta. Jednak warto zwrócić uwagę również na zabezpieczenie drogi wyjścia z zagrożonego miejsca. Przy ewakuowaniu poszkodowanej osoby z miejsca wypadku należy przez cały czas mieć na uwadze - zarówno bezpieczeństwo rannej osoby, jak i własne - nie wolno narażać siebie, jeśli nie ma innych osób mogących nam pomóc!

Pierwsza pomoc jest niezwykle ważna w akcji ratunkowej - zwłaszcza jeśli osoba poszkodowana straciła przytomność bądź nie oddycha. Zanim przyjedzie pogotowie może upłynąć sporo czasu - a tutaj liczy się każda minuta.

Oparzenia cieplne

Tego rodzaju oparzenia powstają w wyniku wysokiej temperatury działającej na skórę. U dzieci zazwyczaj do oparzeń cieplnych dochodzi na skutek kontaktu gorących płynów lub pary wodnej oraz poprzez dotknięcie gorących przedmiotów - żelazka, garnka, czajnika itp. Rzadziej dochodzi do oparzeń ogniem. Te ostatnie oparzenia zdarzają się najczęściej w czasie pożarów - ich ofiarami są zarówno osoby dorosłe, jak i dzieci.

Symptomy oparzeń cieplnych:

  • opuchlizna
  • ból
  • zaczerwienienia
  • pojawiające się pęcherze
  • w skrajnych przypadkach - duszności, utrudnione oddychanie (zwłaszcza jeśli zostały oparzone drogi oddechowe) oraz omdlenia - do tego może dojść również w sytuacjach, gdy oparzenia są bardzo rozległe (wtedy dochodzi do wstrząsu)

Pierwsza pomoc w razie oparzeń cieplnych:

  • po pierwsze należy oparzone miejsce ochłodzić - najlepiej chłodną wodą
  • w tym samym czasie należy również zdjąć wszelką biżuterię oraz odzież
  • po dostatecznym schłodzeniu oparzenia - należy nałożyć jałowy opatrunek lub specjalny chłodzący hydrożel
  • jeśli to możliwe, to należy także podnieść oparzoną kończynę powyżej innych części ciała
  • jednak w razie wystąpienia następujących objawów (które oznaczają wstrząs): szybki puls, bladość oraz spocenie, a także jednoczesne nadmierne pobudzenie - należy poparzoną osobę położyć na plecach z nogami umieszczonymi powyżej reszty ciała
  • ponadto należy zadbać o to, aby ranny nie wyziębił się ani nie doznał żadnych dodatkowych urazów
  • jeśli zauważymy u rannego wstrząs bądź duże oparzenia istotne jest natychmiastowe wezwanie pogotowia ratunkowego

Jeśli oparzeniom uległo dziecko, powinno ono:

  • przede wszystkim opuścić miejsce wypadku, aby uniknąć ewentualnych dodatkowych obrażeń
  • zawiadomić o wypadku kogoś dorosłego - rodziców, nauczyciela itp.
  • ponadto może samo przystąpić do pierwszej pomocy - poprzez schłodzenie oparzonej części ciała

Gdy oparzenie jest niewielkie i powierzchowne, zazwyczaj wystarcza schłodzenie jej zimnym powietrzem. Natomiast przy większych oparzeniach konieczne jest chłodzenie wodą. Woda jest o tyle lepsza od powietrza, gdyż działa przeciwbólowo oraz zapobiega obrzękom. Ponadto zmniejsza głębokość oparzeń oraz usuwa substancję, która wywołała poparzenie (np. chemikalia).

Tego rodzaju chłodzenie oparzeń należy kontynuować co najmniej 20 minut lub do czasu ustąpienia bólu - najlepiej pod bieżącą wodą (temp. ok. 20 stopni Celsjusza). Jeśli w naszym sąsiedztwie nie znajdujemy bieżącego ujścia wody należy zanurzyć oparzoną część ciała w wodzie. Jednak jeśli woda taka jest zimniejsza - nie należy schładzać rany zbyt długo - a jedynie do ustąpienia bólu. Potem można ponownie chłodzić dane miejsce, jeśli ból powrócił. Jeśli w miejscu prowadzenia akcji ratunkowej jest zimno - dodatkowo należy zadbać o poszkodowanego, aby ten się nie wyziębił. Po takim ochłodzeniu oparzenia można nałożyć opatrunek chłodzący lub zwykły, jałowy.

Czego nie należy robić?

  • przede wszystkim nie należy zrywać odzieży z miejsca poparzenia
  • nie wolno także nakłuwać rosnących pęcherzy
  • należy unikać dotykania poparzenia (mogłoby to prowadzić do zakażeń i dodatkowego bólu)
  • na poparzenia nie należy nakładać żadnych maści, tłuszczy, kremów czy pianek
  • jeśli doszło do poparzenia wewnętrznego nie wolno podawać poszkodowanemu żadnych płynów ani jedzenia
  • a zwłaszcza należy pamiętać o tym, aby nie zostawiać poszkodowanego bez opieki

Pożary

Do wszelkiego rodzaju pożarów zazwyczaj dochodzi wszędzie tam, gdzie używany jest otwarty ogień, gdzie możemy znaleźć łatwopalne rzeczy, np. drewno, papiery, słoma czy inne - w praktyce oznacza to, że w każdym budynku, w lesie czy na łące. Do głównych przyczyn należą także: niedopałki papierosów, zapałek, szkło oraz przepalenie instalacji elektrycznych. Niestety w ostatnich czasach coraz częściej pożary wywołują ludzie (zwłaszcza rolnicy), którzy stosują wypalanie suchych traw wraz z nadejściem wiosny. Tego typu pożary są niezwykle niebezpieczne, gdyż wywołujący je ludzie często nie kontrolują wypalania, pozostawiając płonące pola bez nadzoru. Generalnie - pożary wybuchają wtedy, kiedy ogień i łatwopalne przedmioty są w bliskim ze sobą kontakcie.

Jeśli dziecko zauważy lub samo wznieci ogień, powinno:

  • zawiadomić rodziców lub inna dorosłą osobę
  • oraz odejść od miejsca pożaru na bezpieczną odległość

Jeśli ogień jest nieduży, dziecko może spróbować:

  • usunąć z najbliższego otoczenia wszelkie przedmioty mogące zwiększyć rozmiary pożaru (np. łatwopalne rzeczy)
  • ewentualnie zalać ogień wodą - jeśli ma taką możliwość

Jednak jeśli ogień jest duży, dziecko powinno poczekać na pomoc ze strony dorosłego.

Każdy pożar może doprowadzić do licznych oparzeń, zarówno skóry, jak i dróg oddechowych. Poparzenie dróg oddechowych jest zawsze niebezpieczne, gdyż może bezpośrednio zagrażać zdrowiu oraz życiu poszkodowanego.

Główne objawy oparzeń dróg oddechowych to:

  • poparzenia twarzy - szczególnie nosa oraz jamy ustnej
  • uciążliwe kaszlenie
  • duszności oraz problemy ze złapaniem oddechu
  • sinienie

Jeśli znajdziemy ofiarę pożaru, pierwszą rzeczą, jaką powinniśmy zrobić jest zabranie jej w bezpieczne, dalekie od pożaru, miejsce. Najlepiej jeśli na miejscu pożaru jest osoba przeszkolona, umiejąca udzielić pierwszej pomocy. Niezależnie od powierzchownych ran, wszyscy poszkodowani w pożarze powinni zostać przebadani przez lekarza.

Poparzenia słoneczne

Wbrew pozorom człowiek nie jest bezpieczny na słońcu. Nawet krótki pobyt przy silnym nasłonecznieniu bez żadnej ochrony, może być przyczyną powstania licznych poparzeń. Objawy występujące przy poparzeniach słonecznych są bardzo podobne do tych, powstałych w wyniku pożarów itp.

Pierwsza pomoc w razie wystąpienia poparzeń słonecznych:

  • po pierwsze, należy schronić się przed dalszym działaniem słońca
  • po drugie, na poparzenie należy nałożyć odpowiednie mleczko lub żel na poparzenia
  • do ustąpienia poparzenia należy unikać przebywania w miejscach nasłonecznionych

Najlepszą ochroną przed oparzeniami słonecznymi jest stosowanie kremów z filtrami UV. Ponadto istotne jest stopniowe przyzwyczajanie skóry do słońca już od wiosny. Należy jednak pamiętać, że opalanie w początkowej fazie powinno trwać kilkanaście minut i dopiero potem okres ten może być wydłużany.

Uwagi:

  • niemowlęta do ukończenia 1 roku życia nie powinny być w ogóle wystawiane bezpośrednio na słońce
  • naturalna ochrona skóry u starszych dzieci jest szybko rozkładana w wodzie - stąd bardzo często poparzeniom ulegają dzieci, które kąpią się w wodzie
  • białe, naturalne tkaniny nie chronią całkowicie przed poparzeniami słonecznymi, gdyż promienie UVB mogą w 30% przez nie przenikać

Oparzenia chemiczne

Tego typu poparzenia są szczególnie niebezpieczne. Poparzenia chemiczne powstają najczęściej na skutek kontaktu skóry, oczu lub śluzówki przewodu pokarmowego ze żrącymi substancjami, takimi jak: kwasy, zasady czy alkohole. Są one groźne zarówno w postaci płynnej, stałej, jak i gazowej - jako opary. Zazwyczaj substancje takie możemy spotkać we wszelkiego typu środkach czystości używanych do udrażniania rur, czyszczenia osadów itp.

Do poparzeń chemicznych dochodzi często przez nieumiejętne ich stosowanie, nieuwagę, ale także przez niewiedzę (najczęściej wśród dzieci).

Przykłady:

  • rozlewając żrący płyn, staramy się go usunąć w niewłaściwy sposób - co powoduje liczne poparzenia dłoni oraz innych części ciała
  • oblewając się jakimś płynem - co powoduje różne rozległe poparzenia
  • wypijając niebezpieczny płyn, który pomyliliśmy z produktem spożywczym - co powoduje poparzenia przewodu pokarmowego
  • czyszcząc odpływ wody używamy żrącego płynu, który wydzielając trujące opary drażni nasze oczy - co powoduje poparzenia oczu

Najważniejszą czynnością, jaką powinniśmy zrobić, gdy dziecko jest ofiarą takiego oparzenia - jest zawołanie osoby dorosłej. Ponadto należy jak najszybciej usunąć taką substancję ze skóry dziecka - najlepsze efekty daje spłukanie skóry wodą w taki sposób, aby ściekająca wraz z substancją woda nie powodowała oparzeń na innych częściach ciała.

Główne objawy poparzeń chemicznych na skórze:

  • powstanie rumienia lub plam na skórze
  • powstanie pęcherzy
  • uczucie ostrego bólu
  • łuszczenie się skóry

Pierwsza pomoc:

  • po pierwsze należy skórę obficie przepłukać wodą
  • następnie, kontynuując opłukiwanie należy zdjąć niepotrzebne ubranie oraz biżuterię
  • następnie nakładamy jałowy opatrunek
  • szukamy wygodnej dla poszkodowanego pozycji - zależnie od miejsca oparzenia
  • próbujemy zidentyfikować substancję żrącą - i zabezpieczamy jej resztki
  • wzywamy lekarza

Główne objawy poparzeń chemicznych w przewodzie pokarmowym:

  • pieczenie w jamie ustnej, gardle, przełyku
  • mdłości oraz wymiotowanie
  • utrata czerwonego koloru jamy ustnej - zwłaszcza śluzówki

Pierwsza pomoc:

  • po pierwsze, należy umyć twarz i przepłukać jamę ustną wodą
  • następnie, należy podać do picia chłodną wodę lub mleko - ważne aby poszkodowany pił wolno i niewielkimi łyczkami
  • należy również podać białko jaja do picia
  • należy znaleźć źródło poparzenia oraz zabezpieczyć resztki tej substancji
  • następnie należy wezwać lekarza
  • pod żadnym pozorem nie należy próbować wywołać wymioty

Główne objawy poparzeń chemicznych oczu:

  • opuchlizna i zaczerwienienie skóry wokół oczu oraz powiek
  • uczucie bólu w oku
  • problemy z zamknięciem i otwarciem oczu
  • nadmierne łzawienia
  • światłowstręt

Pierwsza pomoc:

  • najpierw należy oczy przemyć przy pomocy bieżącej wody
  • następnie można delikatnie próbować przemyć powieki po wewnętrznej stronie
  • należy nałożyć jałowy opatrunek
  • następnie należy znaleźć i zabezpieczyć żrącą substancję
  • należy także wezwać lekarza
  • nie należy natomiast: trzeć oczu ani pozwolić na kontakt wody wypływającej z poparzonego oka z drugim okiem

Poparzenia elektryczne

Do poparzeń elektrycznych dochodzi w czasie kontaktu prądu elektrycznego z ciałem człowieka. Dochodzi wtedy także do wstrząsu. Poparzenie jest tym silniejsze, im dłuższy był kontakt z prądem oraz im silniejszy prąd działał na ciało człowieka.

Niestety na świecie prąd jest obecny praktycznie wszędzie, dlatego bardzo łatwo może dojść do tego typu poparzeń. Wystarczy chwila nieuwagi lub nieostrożności podczas zwykłych czynności związanych z używaniem sprzętu elektrycznego. Wśród dzieci do najczęstszych poparzeń dochodzi w czasie zabaw dzieci z gniazdkami elektrycznymi - poprzez wkładanie do nich różnych przedmiotów lub palców. Dorośli z kolei próbują naprawiać sprzęt bez wyłączenia zasilania czy też w ten sam sposób wymieniają żarówkę. Ludzka nieostrożność nie ma granic.

Należy pamiętać o tym, że woda bardzo dobrze przewodzi prąd. Dlatego nie należy do niej wchodzić w czasie burz, gdyż narażamy się na trafienie piorunem. Podobnie się ma sytuacja stosowania suszarek do włosów w czasie kąpieli lub nad zlewem.

Najważniejszą sprawą w czasie niesienia pomocy poparzonemu prądem jest odłączenie lub odizolowanie osoby od źródła prądu. Do czasu odcięcia zasilania nie należy nawet dotykać poszkodowanego - gdyż sami ryzykujemy wtedy poparzeniem. Jeśli nie jest możliwe odcięcie prądu należy poszkodowanego przesunąć w bezpieczne miejsce używając do tego celu rzeczy, które nie przewodzą prądu, np. drewnianego kija. W przypadku oparzeń elektrycznych objawy są zbliżone do tych występujących w czasie oparzeń cieplnych. Dlatego też pierwsza pomoc również jest podobna. Jeśli źródło prądu było silne - należy bezwzględnie skorzystać z pomocy lekarza.

Przechłodzenia oraz odmrożenia

Do przechłodzeń czy odmrożeń może dochodzić także wtedy, kiedy temperatura nie spada poniżej zera stopni Celsjusza. Przechłodzeniem nazywa się każde wyziębienie organizmu. Może do niego dojść w sytuacji, kiedy człowiek nie ubrany zbyt ciepło długi czas spędza w niewysokiej temperaturze. Do przechładzania organizmu dochodzi znacznie szybciej w sytuacjach, kiedy jest ponadto wilgotno i wietrznie oraz kiedy człowiek jest wyczerpany lub chory.

Przechłodzenie możemy podzielić na trzy podstawowe fazy:

  • pierwszą z nich jest faza obronna - dochodzi do niej na początku; organizm ma wówczas temperaturę pomiędzy 34 a 36 stopni Celsjusza; ciało zaczyna reagować dreszczami; skóra przybiera blady odcień i jest chłodna; ponadto następuje sinienie warg, a puls oraz oddychanie - przyspieszają.
  • drugą fazą jest wyczerpanie - towarzyszy temu obniżenie temperatury ciała do 27 - 34 stopni Celsjusza; dreszcze ustają, ale na ich miejsce pojawiają się kurcze i odrętwienie mięśniowe; oddech również zwalnia - nawet może dochodzić do krótkotrwałych przerw; także puls jest wolniejszy i nierówny; człowiek przestaje odczuwać ból, a zaczyna zapadać w sen; przy spadku temperatury poniżej trzydziestu stopni dochodzi do utraty przytomności
  • trzecią i zarazem ostatnią fazą jest letarg - w tej fazie dochodzi do śmierci mózgu; podczas dalszego spadku temperatury ciała dochodzi do zatrzymania czynności życiowych; ciało staje się wiotkie, a źrenice nieruchome; następuje zatrzymanie oddychania oraz pracy serca; najpóźniej w takim momencie powinna zostać podjęta reanimacja - w przeciwnym razie dochodzi do zgonu

Pierwsza pomoc:

  • należy zapewnić poszkodowanemu odpowiednią temperaturę, która zapobiegnie dalszemu wyziębianiu organizmu; należy zdjąć mokrą odzież i zawinąć poszkodowanego w suche pledy
  • jeśli poszkodowany nie stracił przytomności, można podać mu słodki i ciepły napój; jednak należy pamiętać, że nie można poszkodowanego ogrzewać od zewnątrz (gdyż może umrzeć)
  • reanimować należy tak długo, dopóki temperatura organizmu poszkodowanego nie wzrośnie do 32 stopni Celsjusza
  • wyziębiony człowiek nie może być poruszany, ani sam nie powinien próbować się ruszać
  • nie wolno masować ( a tym samym rozgrzewać kończyn) ani podawać do picia alkoholu

Po zapewnieniu wszystkich powyższych warunków, należy jak najszybciej doprowadzić do wzrostu temperatury we wnętrzu ciała poszkodowanego - można to osiągnąć przez stosowanie okładów na tułowiu.

Odmrożenia

Do odmrożeń dochodzi najczęściej na wystających częściach ciała - zwłaszcza przy niskiej temperaturze otoczenia oraz przy noszeniu obcisłych i lekkich ubrań.

Odmrożenia można podzielić na stopnie:

  • I stopień - objawia się przejściowym zaczerwienieniem i opuchlizną skóry; silny ból
  • II stopień - dodatkowo powstają liczne pęcherze na sinej skórze; w dalszym ciągu wyczuwalny jest ból
  • III stopień - skóra zaczyna odbarwiać na czarno; dochodzi do obumierania tkanek
  • IV stopień - dochodzi do całkowitego zamarzania tkanek (nie tylko zewnętrznych)

Odmrożenia często prowadzą do zakażeń.

Pierwsza pomoc:

  • Jeśli odmrożenie jest powierzchowne - często pomaga poluźnienie ubrania oraz butów, a następnie ogrzewanie ciepłem własnym osoby ratującej; ponadto skuteczne może być nacieranie oraz podanie ciepłego napoju; należy pamiętać o jałowym opatrunku
  • Jeśli odmrożenie jest głębsze - nie powinno się ogrzewać odmrożonych części ciała - a jedynie nałożyć jałowy opatrunek
  • Nie wolno nacierać odmrożeń śniegiem ani podawać do picia alkoholu