Organizmy by przeżyć wykształcić musiały obronne systemy przeciwko wnikaniu ciał obcych rożnego rodzaju, wirusów, bakterii, pyłków roślin, grzybów, a we wnętrzu nieustannie albo pojawiających się w specjalnych okolicznościach własnych obumarłych komórek, nowotworowych, uszkodzonych a także produktów szkodliwych przemiany materii. Wyzwala to konieczność zachowania indywidualności własnej, której przez całe osobnicze życie musza bronić organizmy.
By zapobiec utracie tożsamości własnej poprzez wbudowywanie elementów obcych we własne struktury, nie pochodzące z odżywiania a także nie dać zatruwać się obcymi oraz wyobcowanymi, z wysoką skutecznością i sprawnością należy nieustannie je lokalizować, rozpoznawać unieszkodliwiać oraz na zewnątrz usuwać. Całość tworzy oporność organizmu (tł. resistentio), przede wszystkim na odporność jego (immuntitas), obejmującą cały organizm zawsze, u wyższych zwierząt z kolei w niej duży szczególnie udział ma krew oraz krwiotwórcze narządy.
Jedna z cech zasadniczych odpornościowego układu to fakt, iż nie działa on w odosobnieniu. Współdziała on z każdym innym układem organizmu. Komórki odpornościowego układu obecne są we wszystkich częściach ciała, liczne "wędruje " także po całym ustroju.
Układ ten dynamicznie oddziałuje z każdą tkanką organizmu. Jego funkcjonowanie prawidłowe niezbędne jest do właściwego funkcjonowania organizmu danego jako całości. Na skutek braku sprawności któregokolwiek z układów wystąpić mogą, zaburzenia dotyczące wielu miejsc układu immulogicznego np. u pacjentów chorych na Cushinga (nadmiernie duża produkcja hormonów wywołuje osłabienie odporności, częste choroby).
Skóra oraz komórki wyściełające oddechowy, pokarmowy a także moczo-płciowy układ tworzy wspaniała barierę przeciwko drobnoustrojom, będąc pierwsza linią obrony (odporność naturalna). Jednak jeśli chorobotwórcze czynniki przenikną poprzez uszkodzoną część ciała wówczas wchodzą do akcji komórki odpornościowego układu. One rozpoznają obce ciała, rozwija się wówczas immunologiczna odpowiedz na skutek której zneutralizowane oraz zniszczone zostają drobnoustroje.
Jeśli to zakażenie danym chorobotwórczym czynnikiem jest zakażeniem powtórnym wówczas reakcja układu będzie szybsza niż poprzednio. To jest tzw. nabyta odporność, czyli immunologiczna wtórna odpowiedz. Nabyta odporność cechuje się immunologiczną pamięcią. Mechanizmy tak odporności wrodzonej jak i nabytej są nierozerwalnie związane ze sobą.
Wraz z procesami ewolucyjnymi odpornościowego układu ewoluowały także różnego rodzaju grzyby, wirusy czy pasożyty. Przykładami tego jest malaria czy też wirus HIV.
ANTYGENY
Antygeny są substancjami, mającymi możliwość wzbudzania odpornościowych reakcji swoistych. Większa ich część nie stanowi składowej części organizmów. Poza tym mając na uwadze antygeny pasożytów i drobnoustrojów, nieograniczonym wydaje się zakres typów cząsteczek, mogących funkcjonować jako antygeny. Zarówno węglowodany, białka, kwasy nukleinowe, lipidy, organiczne jak i nieorganiczne związki wzbudzać mogą odpornościowe reakcje. To jest prawdopodobne także dzięki rozwojowi ewolucyjnemu tego układu, mogącemu reagować z duża zaskakująco liczbą mikroorganizmów różnego rodzaju.
Poza antygenami pochodzących spoza organizmu, organizm posiada antygeny decydujące o jego immunologicznej odmienności, np. antygeny grup krwi, antygeny nowotworowe, antygeny tkankowej zgodności.
Zwykle organizm zna własne antygeny i na te antygeny nie reaguje. Jednak czasami składniki własne organizmu stać się mogą autoantygenami. Staja się wówczas one przyczyną autoagresyjnych chorób (tzw. autoimmunoloogicznych), autoalergicznych.
Jednak niekiedy mechanizmy odpowiednie umożliwiają reagowanie przeciwko komórkom własnym np. podczas oczyszczania ran, usuwanie komórek martwych.
LIMFOCYTY
Limfocytami są wyspecjalizowanymi komórkami, rozpoznającymi antygeny. Limfocyty po fakcie rozpoznania antygenu zachowywać się mogą w różnorodny sposób. Część limfocytów wydziela białka nazywane przeciwciałami do ustroju i do krwi. Przeciwciała ulegają złączeniu z antygenem, który miał już kontakt z limfocytem, powoduje usuniecie lub zniszczenie antygenu. W przypadku pozostałych limfocytów nie ma wydzielania przeciwciał, lecz niszczą one bezpośrednio pasożyty i drobnoustroje, posiadające antygeny na własnej powierzchni, z którymi te limfocyty reagują. Pewna część limfocytów produkuje substancje, aktywujące inne komórki, niektóre potrafią regulować zwrotnie aktywność limfocytów, które wchodziły w reakcje z inicjującym pobudzenie antygenem.
Limfocyty krążą w całym ciele, są zorganizowane w limfatyczna tkankę. Tworzą razem limfatyczny układ. Grasica to jeden z limfatycznych narządów centralnych, drugi to szpik kostny.
ODPORNOŚĆ
Istnieją rożne typy odporności.
Obronna odpowiedź organizmu przy udziale przeciwciał wydzielanych do płynów ciała nazywa się humoralną odpornością.
Obronną odpowiedź organizmu, która polega na wychwytywaniu oraz niszczeniu aktywnym obcych ciał poprzez żerne komórki nazywamy odpowiedzią komórkową.
WRODZONA ODPORNOSC
ZEWNĘTRZNE POWŁOKI
Warstwa naskórka zrogowaciała i nabłonki, które wyścielają przewody organizmu tworzą chemiczna i fizyczna skuteczną barierę przeciwko drobnoustrojom. Przez śluzowe błony kwasy są wydzielane. W łzach, w śluzie spotkać można enzymy np. lizozym, które mogą trawić komórkową ścianę bakterii. Śluz głównie zbudowany jest z mucyny, rozgałęzionych długich cząsteczek węglowodanów, mających kwaśny odczyn. Kombinacja fizycznych właściwości różnego rodzaju sprawia, iż śluz ulega zlepieniu oraz zatrzymuje mikroorganizmy atakujące. Tym sposobem zapobiec może przyłączeniu się komórek patogenów do receptorów komórek, które wyścielają nabłonki, przez które mogłyby dostać się do wnętrza tkanek. Dojść może do fizycznego ich usunięcia wraz z wydzieliną m.in. z płuc. Przy tym bardzo pomaga kichanie i kaszel.
WEWNĘTRZNE TKANKI
Jeśli dojdzie już do przeniknięcia drobnoustroju wysyłane są wówczas przeciw nim białka fazy ostrej, interferon i lizozymy. Białka fazy ostrej są zróżnicowaną bardzo grupą; wiele z nich jest wytwarzana poprzez komórki wątroby, np. C-reaktywne białko, orozomukoid, laktoferyna, w surowicy amyloid. Część z nich ma strukturę złożoną, ułatwiają fagocytozę na miejscu. Inne są syntetyzowane w wątrobie, transportowane w miejsce zapalnego stanu (bardzo istotne odpowiedzi na immunologiczne zakażenia)
Interferony (IFN) są częścią dużej grupy mającej właściwości hamujące replikacje wirusów. Część IFNa oraz IFNb wytwarzane mogą być przez komórkę, inne są produkowane przez limfocyty a ich działanie jest poszerzone. Interferony stanowią składnik odporności naturalnej i są także zaangażowane w nabytej odporności. Wirusy, które namnażają się w komórkach, powodują uniemożliwienie dostępu limfocytów do nich.
FAGOCYTUJACE KOMÓRKI
Mikroorganizmy fagocytowane są przez następujące grupy:
- wielojądrzaste, obojętnochłonne granulocyty (neutrofile). Krążą we krwi bardzo szybko.
- monocytomakrofagowy układ - monofagi w każdej tkance oraz monocyty we krwi. Śledziona, wątroba, płuca, węzły chłonne i nerki posiadają duża ilość monofagów.
Migracja komórek
Jest cechą immunologicznego układu. Tutaj biorą udział adhezyjne cząsteczki. Fagocytujace komórki
najpierw przylegają do śródbłonka, po czym przeciskając się migrują, przechodzą miedzy innymi przez podstawową błonę krwionośnych naczyń. Ten proces nazywany jest diapedesis.
Fagocytoza oraz zabijanie
Fagocyty mogą zniszczyć nie tylko materiał, który przez nie został pochłonięty, lecz mogą także zabijać komórki oraz niektóre pasożyty w procesie zewnątrz komórkowego zabijanie. Bardzo istotna jest populacja limfocytów z ziarnistościami dużymi (ang. large granular lymphocytes - LGL). Są one znane jako zabijające komórki i są prawdopodobnie istotne w procesie niszczenia części komórek, które zakażone są wirusem, niektórych rodzajów nowotworów. Pełnią rolę immunologicznego nadzoru oraz kontrolują proces namnażania się macierzystych komórek w kostnym szpiku. Przeciwciała i elementy układu dopełniacza łączące się z powierzchnią mikroorganizmów powiększają intensywność fagocytozy.
NABYTA ODPORNOŚC
Wyróżnia ją swoistość odpowiedzi na antygeny różnego rodzaju. Wystąpić mogą różne liczne niezależne reakcje podczas powstawania immunologicznej odpowiedzi, które prowadzą do zmian w stanie organizmu - immunologiczna pamięć - zapewniających, iż kolejna odpowiedź na identyczny stymulujący czynnik będzie większa a także szybciej powstanie. Dlatego różnorodność, swoistość odpowiedzi i pamięć stanowią kluczowe cechy odporności nabytej.
ROZWÓJ LIMFOCYTÓW
Limfocyty to komórki rozpoznające antygen a także z nimi reagujące. Spotkać je można w całym ustroju. Obecne są w limfie (czyli chłonce), we krwi oraz w strukturach zorganizowanych, w limfatycznych tkankach, zwanych w całości limfatycznym układem.
Limfocyty B ulegają przekształceniu w plazmatyczne komórki, które syntetyzują oraz uwalniające przeciwciała; rodzaje limfocytów T: Tc cytotoksyczne Th pomocnicze oraz Ts hamujące.
Proces dojrzewania komórek T
Limfocyty wytwarzane są w kostnym szpiku, trafiają do krwi oraz krążą w całym ciele. Część z nich wędruje do grasicy, skąd powracają do krążenia oraz pozostają w śledzionie i węzłach chłonnych. Podczas wędrówki poprzez grasice one podlegają zmianom subtelnym, nabywają swoistość w reakcjach na antygen, a to oznacza, iż różne limfocyty rozpoznawały będą rożne antygeny.
Możliwość komórek T rozpoznawania swego rodzaju "obcości" wymaga również, by komórka rozpoznawała jednocześnie pewne własne cząsteczki a także reagowała z nimi. Cząsteczki własne uczestniczące w tymże procesie to białka, które występują na powierzchniowej części komórki, znane są jako cząsteczki układu głównego tkankowej zgodności (MHC). Występują 2 typy tych cząsteczek: cząsteczki I klasy oraz cząsteczki II klasy. Komórki T mogą nabyć zdolność pewnego rodzaju do rozpoznawania tych właśnie własnych białek w czasie dojrzewania na terenie grasicy.
Komórki T na własnej powierzchni posiadają cząsteczki nazywane receptorami komórek T (ang. T cell receptor - TCR), które rozpoznają antygeny a także reagują z niemi. Każda z komórek T posiada różną nieco TCR, zatem i odmienną swoistość. Ogromna różnorodność tychże komórek jest określana jako repertuar komórek T, spowodowana jest poprzez mechanizm naturalny (wrodzony) bez uczestnictwa antygenów obcych, przeciwko którym później będą mogły reagować komórki T. Odpornościowy układ jest skonstruowany w taki sposób, iż rozwinąć może immunokompetencje, bez udziału ingerencji pochodzącej z zewnątrz.
Proces dojrzewania komórek B
Niektóre limfocyty nie trafiają do grasicy, lecz bezpośrednio osiadają się w narządach wtórnych limfatycznych - chłonnych węzłach, śledzionie. Nimi właśnie są komórki B. Podczas dojrzewanie one nie poddane są selekcji. Pomimo iż autokreatywne potencjalnie komórki B eliminowane są, to podczas rozwoju, przeżywa ich znaczna część stając się częścią organizmu dorosłego. Prawdopodobne jest iż komórki B kończą zasadniczo dojrzewanie w kostnym szpiku zanim jeszcze trafią do narządów limfatycznych drugorzędnych. Rozwój wczesny komórek B oraz T przechodzi niezależnie od narażenia na antygeny obce. Komórki B na własnej powierzchni posiadają cząsteczki przeciwciał (występowanie ich na powierzchnie określane jest jako ekspresje), funkcjonujące dla antygenów jako receptory. Przeciwciało, które jest receptorem na każdej z komórek B, z antygenem reagującej, jest swoiste jedynie dla określonego antygenu.
AKTYWACJA LIMFOCYTOW
Komórki B i T różnią się rodzajem reakcji na antygen i pochodzeniem. Komórek tego rodzaju jest bardzo wiele na skutek dużego zagrożenie od strony drobnoustrojów. Liczba ta jednak jest nadal niewystarczająca, by mogła skutecznie i samodzielnie poradzić sobie z obroną organizmu, dlatego też istnieją mechanizmy, które pozwalają w potrzebie powiększyć liczbę komórek najbardziej użytecznych poprzez ich namnożenie.
Aktywacja komórek B
Jeśli komórka B na antygen reagująca zostanie eksponowana na niego, to nastąpi jej przekształcenie w komórkę wydzielającą przeciwciała, stającej się plazmatyczną komórka lub komórka pamięci. Złączenie antygenu z receptorowymi przeciwciałami na części powierzchniowej komórki B powoduje wyzwolenie sygnału wewnątrz komórki, zapoczątkowującego produkcję przeciwciał. W pierwszej fazie zostaje pobudzona komórka, po czym dzieli się oraz różnicuje dając klon siostrzanych komórek. One zaczynają wytwarzać przeciwciała tego samego typu, jaki obecny był na powierzchni komórki limfocytu przed podziałem jej. Przeciwciało ulega połączeniu z antygenem, co zapoczątkowuje reakcje prowadzące do zniszczenie cząsteczki antygenu. Większa część siostrzanych komórek po paru tygodniach ginie. Ich część, choć nie wytwarza dużej ilości przeciwciał krąży po organizmie, przetrwać może wiele lat w postaci komórek pamięci.
Jeśli te komórki spotykają się ponownie z identycznym antygenem wówczas szybko zostaną pobudzone i wytwarzały będą większą ilość przeciwciał. Powstaje tak wtórna immunologiczna odpowiedz. Dzięki temu identyczne przeciwciała wytwarzane są znacznie szybciej.
Aktywacja Komórek T
Po kontakcie z cząsteczkami antygenu ma miejsce różnicowanie oraz wydzielanie cytokin, które są szczególnie ważne w procesach regulacji funkcji pozostałych limfocytów. Wyróżnia się kilka typów komórek T, pełniących różne funkcje dzięki cytokinom różnego rodzaju.
T pomocnicze limfocyty (T helper cells) określane jako TH2 posiadają na swojej powierzchni CD4. One pomagają komórce B w reakcji odpowiedzi na dany antygen, w produkcji przeciwciał. Cytokiny produkowane przez TH2 umożliwiają aktywację, różnicowanie się i wzrost limfocytów B.
Innym typem są T-supresorowe posiadające cząsteczki CD8. One równoważą działanie komórek T oraz hamują immunologiczną odpowiedz. Niektóre zawierające CD8+ komórki T mogą zabijać. T-cytotoksyczne komórki są głownie odpowiedzialne za niszczenie zainfekowanych wirusem komórek. Część komórek T CD4+ odgrywają role w określonych rodzajach reakcji nadwrażliwości. To komórki TH19dth lub Tdth (oznacza nadwrażliwość opóźnionego typu) i jest zaangażowana w odpowiedziach komórkowego typu, za proces niszczenia bakterii wewnątrzkomórkowych, autoimmunologicznej choroby, w reakcjach powiązanych z odrzuceniem narządów przeszczepionych.
Funkcje podstawowe każdego z typów limfocytów T są identyczne, cytokiny z kolei im umożliwiają pełnienie funkcji różnego rodzaju.
Istnieją dodatkowo limfocyty mające dużą ziarnistość - NK (ang. natural killer cells) - mają one cytotoksyczne właściwości.
W wykonywaniu własnych funkcji limfocyty nie działają w odosobnieniu, uzależnione są od siebie oraz innych rodzajów komórek w aktywacji oraz wykonywaniu odpornościowych funkcji.
PRZECIWCIAŁA
Jednostka przeciwciała zbudowana jest z jednej albo kilku jednostek podstawowych, a z nich każda posiada cztery peptydowe łańcuchy - identyczne dwa ciężkie łańcuchy (H) oraz dwa identyczne lekkie łańcuchy (L) - połączone w ten sposób, iż tworzą kształt litery Y. Każde z ramion ma identyczną strukturę, stanowią część cząsteczki, wiążącej antygen.
Istnieją różnice w składzie aminokwasów tej części. Nazywane są one zmiennym regionami (V), one właśnie decydują o swoistości danego przeciwciała. Stanowią część cząsteczki, wiążącej się z antygenem. Stały region (C) czaszeczki jest różny od każdego z ramion, część ta nie wiąże się z antygenem, a przeciwciała w tejże części nie różnią się wiele. Różnice w tej części pomiędzy różnymi przeciwciałami w tym odcinku C dały możliwość klasyfikacji przeciwciał na klasy immunoglobin różnego rodzaju. One prezentują rożna biologiczną aktywność, gdy ulegną połączeniu ze swym antygenem. Występują u człowieka: IgM, IgA, IgD, IgE.
H - stała część stanowi o przynależności immunoglobuliny do określonej klasy. Łańcuch m obecny jest w IgG, w IgA - a, w IgD - d, a w IgE - łańcuch e. Każda z komórek B wytwarzająca określonej klasy immunoglobulinę, zacząć może produkować innej klasy immunoglobulinę. W każdej klasie immunoglobin obecne są lekkie łańcuchy typu l i k. Istnieje także ramie trzecie Fc. Ramiona cząsteczki, wiążące antygen nazywane są Fab. Cząsteczka przeciwciała, by mogła eksponowana być na części powierzchniowej limfocytu B, syntetyzowana jest z domena dodatkowa na końcu Fc, która umożliwia zakotwiczenie jej w komórkowej błonie.
Funkcja zasadnicza immunoglobulin:
- IgG- ochrona obszaru pozanaczyniowego przed organizmami drobnoustrojów oraz ich toksynami
- IgM - stanowi pierwszą linię obrony przeciw drobnoustrojom w układzie krążenia
- IgA - ochrona śluzowych błon
- IgD- mają wpływ na pełnione przez limfocyty funkcje
- IgE - stanowią ochronę przeciw jelitowym pasożytom, odpowiedzialne za objawy alergii różnego rodzaju.
Wiązanie z przeciwciałem antygenu
Zmienna część fragmentu Fab w przeciwciałach różni się aminokwasową sekwencją oraz strukturą trójwymiarową. Cząsteczka przeciwciała wiązać będzie się z antygenem, mającym odpowiedni kształt. Obszar szczególny fragmentu Fab, uczestniczący w tym wiązaniu jest mały stosunkowo i nazwany wiążącym obszarem. Część antygenu uczestnicząca w wiązaniu również jest mała odpowiednio, nazywana jest antygenową determinantą albo epitopem. Liczba epitopów uzależniona jest od rozmiaru cząsteczek antygenu.
Gdy antygen reaguje z przeciwciałem, wówczas tworzy immunologiczny wielkocząsteczkowy kompleks.
LUDZKI WIRUS NIEDOBORU ODPORNOSCI (HIV) - ang. HUMAN IMMUNODEFICIENCY VIRUS
AIDS - ZESPÓŁ NABYTEGO NIEDOBORU ODPORNOSCI
W latach od 1983 do 1984 roku niezależne dwa zespoły naukowców Francuzi (Luc Montaqnier) i Amerykanie (Grallo) odkryli niebezpieczny nowy wirus, atakujący co najdziwniejsze to, co powinno zniszczyć go. HIV niszczy immunologiczny układ.
W 80 latach nie przypuszczano, iż HIV zostanie plagą XX wieku a także nie będzie tyczył się jedynie homoseksualistów, lecz całego społeczeństwa.
Powstały liczne dziwne teorie dotyczące pochodzenia danego retrowirusa; jedni obstawiali wojsko, inni z kolei kosmitów tymczasem.
Jak się okazało jest to odmiana ludzka wirusa SIV dla małp nieszkodliwego całkowicie. Z nich wirus przeniósł się właśnie na ludzi. W Afryce właśnie pojawiły się pierwsze ogniska zakażeń oraz tam największa liczba ludzi choruje z powodu tego wirusa.
Choć ten wirus jest mało odporny niezwykle na wszystkie zmiany zewnętrznego środowiska, czyli nie przeżyje chlorowania, wahań temperatury, ozonowanie to, jeśli dostanie się już do krwiobiegu....
Człowiek jest wówczas nosicielem i zaczyna zarażać. Może zarazić przez płciowe kontakty hetero oraz homo seksualne, przez krew od nosiciela, od matki noworodek przez mleko oraz podczas porodu. Niegdyś wiele ludzi uległo zakażeniu przez krwiopochodne preparaty, nie będące sprawdzanymi pod względem braku lub obecności tego wirusa, teraz jednak podjęto w zasadzie takie środki ostrożności, iż można uznać za bezpieczne te preparaty.
Jednak przeszłość, zwłaszcza przykład w pewnym internatu dla chorych na hemofilie chłopców, którym były podawane preparaty nie sprawdzone jeszcze oraz zakażone wirusem, oraz innych, którym ni podano takich preparatów.
Okazało się iż z zachowaniem podstawowych zasad higieny nie istnieje zagrożenie zarażenia wirusem, także to nie jest możliwe poprzez ukąszenie komara, lub innego owada.
Wirus ten na skutek swoich szczególnych właściwości nie jest uleczalny. Po zakażeniu bezpośrednio RNA wirusa z udziałem enzymu - odwrotnej transkryptazy, tworzy się DNA które zintegrowane zostaje z DNA komórki zakażonej. Objawy wczesne choroby to: zaczerwienienie skóry, gorączka, biegunki, wysypka; stanowią one wynik replikacji wirusa (te objawy nie są obecne u wszystkich). Podczas tej fazy są uwalniane antygeny oraz wirusowe białka, mogące być wykrytymi w krążeniu. Jako odpowiedź na nie wytwarzane są przeciwciała. Potwierdzenie obecności antygenów wirusa albo przeciwciał stanowi dowód zakażenia wirusem HIV.
Kiedy rozwija się humoralna odporność (jej towarzyszy również odporność komórek T przywirusowych) wówczas choroba jest bezobjawowa w utajnionym okresie. Wirus nie replikuje się w mierze dużej. Jednak genetyczny materiał wirusa obecny jest w komórce a zakażenie nie zostaje likwidowane poprzez odpornościowe reakcje (niekiedy przy niewielkiej ilości oraz organizmie mocnym możliwe jest wyeliminowanie części szczątkowej wirusa).
Poziom komórek T obniża się powoli, w większej mierze komórek TCD4_ niż komórek TCD8+.
Choroba AIDS ujawnia się gdy całkowicie zmniejszy się liczba TCD4+ komórek. W tym okresie odporność jest słaba katastrofalnie, obniżona jest wydolność mózgu, pojawiają się nowotwory, zakażenia. Chorzy umierają na skutek suchoty, zapalenia płuc itd. Leki zapewniają jedynie ulepszony komfort życia. Występują leki które przerywają DNA wirusa np. azydotymidyna AZT lecz ona powoduje także zahamowanie transkrypcji własnej w organizmie z tego względu te leki podawane są cyklowo.
Wynalezienie szczepionki to bardzo trudne zadanie, gdyż ten wirus ulega nieustannie modyfikacjom, nawet ewoluuje w obrębie pojedynczego organizmu a szczepionka skuteczna u danego człowieka nie będzie koniecznie działała u innych.
Naukowcy jednak nie dają za wygraną poszukując leku na tę właśnie chorobę.
ODPORNOŚĆ ROSLIN
Rośliny mogą chronić się przed mechanicznymi urazami ale i także chorobotwórczymi.
Na patogenny odporność może być nabyta lub wrodzona. Wrodzona odporność jest dziedziczna cecha, jednak może zmienić się do pewnego stopnia na skutek działania zewnętrznych czynników. Nabyta odporność wykształcana jest w trakcie osobniczego rozwoju (prze kontakt z patogenami)
Wyróżnia się:
Odporność bierną - jest powiązana z budowa, także roślinnymi tkankami, które uniemożliwają wnikanie do tkanek obcemu ciału. Takimi utrudniającymi barierami są komórkowe ściany impregnowane substancjami różnego rodzaju takimi jak wosk w epidermie, celuloza, ligniną w zdrewniałych komórkach, suberyna w korku. Zaporę mogą także stanowić poza grubą warstwą wosków, kutikuli także szparkowe aparaty np. mandarynka posiada aparaty odporne na bakteryjnego raka.
Duża zawartość sklerenchymy i celulozy także zabezpiecza bardzo dobrze roślinę. Istotne jest także właściwe pH.
CZYNNA ODPORNOSC
Jest zdolnością roślin by przeciwstawić się obcemu czynnikowi, który wnika do tkanek. Takie reakcje zauważyć można np. poprzez wzrost cytokinin zapobiegających działaniu szkodliwemu toksyn które wydzielane są przez patogena.
Czasami poprzez mitotyczne podziały roślina wywołuje oddzielenie tkanki miejsca zakażonego od komórek zdrowych nie dopuszczając do poszerzenia obszaru zakażenia. Komórki zaporowej tkanki nie wpuszczają do własnego wnętrza pasożyta lub wytwarzają zabijające go substancje.
Drobnoustrój, który już dostałby się do rośliny zabity może być poprzez działanie antybakteryjnych związków (tzw. fitoncydów) w tym m.in. alkaloidow, garbników, eterycznych olejków, fenolowych substancji.
Część substancji jest wydzielana jedynie po wniknięciu obcego ciała, są to tzw. fitoaleksyny. One Działają na patogen zabójczo, czyniąc rośliny niepodatnymi organizmami na zakażenia.
Pasożyt wywołuje czasami także wytworzenie narośli, tak jak bakterie brodawkowe wejść może w reakcje symbiozy z rośliną, dla tego przypadku - korzeni motylkowych roślin.
Pasożyt kiedy zniszczy komórki zaatakowane ginie wówczas, ma miejsce wtedy nekroza - obumarcie. Tkanki obumarłe odpadają od tkanek żywych gospodarza. Można zatem uznać nekrozę za proces obronny.
Odporność czynna w ogólnym rozumieniu polega na ochronie biochemicznej organizmu; pierwsze reakcje zachodzą już po akcie wniknięcia pasożyta.
U roślin występuje także nabyta odporność. Wnikniecie pasożyta obserwować można ponieważ na roślinie często występują plamki oraz inne ślady zakażenia, lecz po pewnym czasie objawy te mogą zaniknąć mimo nieustannego zakażenia rośliny.
