Najstarsza definicja Haecklowska ekologii ma niemal 130 lat. Według niej ekologia to nauka, której podmiot zainteresowań stanowi całokształt oddziaływań pomiędzy organizmami oraz ich środowiskiem, zarówno nie ożywionym jak i ożywionym.

Do dzisiaj wielu ekologów zgadza się a także stosuje szeroko tę właśnie definicję ekologii. Liczni jednak stworzyli własne, trafne bardziej lub mniej. H. Remmert, przykładowo, ujmuje ekologię szerzej nieco stwierdzając, iż celem jej, jako nauki czystej, jest zrozumienie obiegu i bilansu materii w przyrodzie jak i również przepływu energii.

Znana jednak najbardziej oraz używana dzisiaj najczęściej definicja ekologii to ta której autorem jest C.J. Krebs stworzona w roku 1974: ekologia to nauka o zależnościach które decydują o rozmieszczeniu i liczebności.

Sama ekologia to przyrodnicza nauka. Ona stanowi jeden z " badawczych programów " biologii. Należy wspomnieć w właśnie miejscu o różnicy między ochroną środowiska a ekologią. Ta pierwsza mianowicie jest działalnością praktyczną człowieka, stanowi jedną z różnych gałęzi techniki. Czerpie ona z ekologii stanowiącej nauki, tak jak np. w przypadku medycyny czerpiącej z fizjologii. Badawcze spektrum ekologii jest bardzo duże, podzielić je można jednak na główne dwa punkty:

  • masowe biogeochemiczne i termodynamiczne zjawiska w całości biosfery albo poszczególnych ekosystemach (przeprowadzone badania przez bilanse materii i energii)
  • problemy dotyczące kształtowania się gatunkowej różnorodności (ilościowe badania organizmów w całej biosferze, ich zasięg i rozmieszczenie).

Ekologia jest przyrodniczą nauka, musi zatem spełniać, i spełnia, określone wymogi stawiane przez zasady poznania. Należy zauważyć, iż w ekologii spotkać się można z dwoma rodzajami rozumowania:

    • indukcyjnym - wnioskowanie przeprowadzane na bazie obserwacji. W tym miejscu na podstawie obserwacji stawia się hipotezę, którą weryfikuje się następnie.
    • dedukcyjne - hipotezę stawia się zanim rozpocznie się obserwacje, te ostatnie z kolei pozwalają na jej obalenie lub przyjęcie.

Same ekologiczne prawa posiadają statyczny charakter, oznacza to, iż dane zjawisko wywołuje efekt z pewnym prawdopodobieństwem - jednak nigdy nie z całkowitą pewnością. Ta niepewność stanowi wynik skomplikowania ekologicznych układów, również z badawczych trudności - ekologiczne procesy mianowicie są długotrwałe, zatem trudne do zbadania. Dzisiaj ekologia jest rozwijającą się dynamicznie nauką i potrzebną niezwykle. Dzięki niej może rozwijać się ochrona środowiska. Samo określenie "ekologia" natomiast coraz częściej jest nadużywane - pojawiają się na rynku ekologiczne futra, meble, a nawet wódka ekologiczna. Niestety są to jedynie marketingowe chwyty, ponieważ te produkty nie mają zupełnie nic wspólnego z samą ekologią jako nauką. Jednak pocieszające jest pojmowanie coraz szersze, co naprawdę znaczy słowo ekologia.

Zagrożenia biologicznej różnorodności przyrody

Zagrożenia biologicznej różnorodności rozpatrywane być mogą w różnego rodzaju płaszczyznach. Wyraźny najbardziej jest podział tych zagrożeń na:

  • zagrożenia biologicznej różnorodności przyrody,
  • zagrożenia biologicznej różnorodności biologicznych zasobów użytkowanych i hodowanych przez człowieka. Zmniejszanie biologicznej różnorodności przyrody doprowadza m.in. do:
  • gatunkowego ubożenia biocenoz,
  • pomniejszenia stabilności ekosystemów,
  • wymierania globalnego gatunków,

W Studium polskim biologicznej różnorodności jako największe wymieniono następujące zagrożenia biologicznej różnorodności w Polsce:

    • gwałtowne własnościowe zmiany
    • zły zdrowotny stan lasów, nadeksploatację lasów,
    • bardzo złą ekonomiczną sytuację kraju,
    • skażenia środowiska.

W Strategii ochrony zasobów żywych przyrody wymieniono takie rodzaje zagrożeń systemów które podtrzymują życie:

  • zanieczyszczenie wód,
  • zbytnią eksploatację zasobów,
  • deficyt wody,
  • zagrożenie genowych zasobów populacji,
  • zanieczyszczenie atmosfery,
  • własnościowe zmiany oraz urynkowienie gospodarki
  • komunikację i urbanizację,
  • rekreację i turystykę.

W Globalnej strategii ochrony biologicznej różnorodności - przyczyny zagrożenia biologicznej różnorodności są rozpatrywane w dwojakiego rodzaju kategoriach:

1. bezpośrednich przyczyn.

2. podstawowych przyczyn :

  • szybki i niezrównoważony wzrost ludzkiej populacji oraz konsumpcji zasobów naturalnych,
  • zawężenie silne gamy produktów które oferowane są przez rybołówstwo, rolnictwo, leśnictwo,
  • polityczne i ekonomiczne systemy które nie doceniają wartości środowiska oraz jego zasobów,
  • nierówność w zarządzaniu, czerpaniu i posiadaniu korzyści z użytkowania oraz z ochrony biologicznych zasobów,
  • niedostatki wiedzy oraz jej niewystarczające stosowanie,
  • organizacyjne i prawne systemy, sprzyjające niezrównoważonej eksploatacji.

Do przyczyn bezpośrednich zmniejszania się biologicznej różnorodności zaliczone są następujące rodzaje zagrożeń:

    • wprowadzone gatunki (obce),
    • zbytnią eksploatację gatunków zwierząt i roślin,
    • zmiany globalne klimatu,
    • rozdrobnienie i ubytki biotopów,
    • intensywne leśnictwo i rolnictwo,
    • skażenia wód, gleby i atmosfery,

Norse zaproponował również podział zagrożeń biologicznej różnorodności oceanów i mórz na :

1. podstawowe :

    • liczną zbyt ludzką populację względem wielkości zasobów jakimi dysponuje przyroda,
    • dużą zbyt konsumpcję oraz dostęp nierówny do zasobów należących do przyrody,
    • w większej części przypadków niszczenie biologicznej różnorodności poprzez instytucje powstające z inicjatywy człowieka,
    • brak wystarczającej informacji i wiedzy w tymże zakresie,
    • brak docenienia wartości przyrody a także jej zasobów.

2. bezpośrednie :

  • nadmierną eksploatację (gospodarczych gatunków, przypadkowych gatunków) oraz zaburzenia troficznej sieci,
  • niszczenie fizyczne środowiska (niszczenie uboczne i celowe dna nabrzeży, osady z lądu wnoszone, hałas),
  • skażenia (toksyny chemiczne, eutrofizacja, stałe odpady - u zwierząt dławienie się plastikowymi foliami),
  • obce gatunki (wprowadzane przypadkowo i celowo do biocenoz),
  • zmiany globalne klimatu (niszczenie ozonowej warstwy, podwyższenie poziomu morza, ocieplanie klimatu, zaburzenia ruchów wody i prądów).

Regionalne lub lokalne zagrożenia na skutek katastrof mających ekologiczny charakter:

  • pożary pól i szybów naftowych,
  • awarie atomowych reaktorów,
  • ogromne pożary lasów,
  • awarie w chemicznych zakładach,
  • próby z nuklearną bronią,
  • katastrofy tankowców napełnionych.

Rosną w konsekwencji koszty utrzymania ekologicznej równowagi oraz zapobiegania klęskom i maleje oferta, składana człowiekowi przez przyrodę, coraz mniej składników biologicznej różnorodności człowiek może modyfikować, wykorzystywać i adaptować czyniąc je biologicznymi zasobami. Erozja różnorodności biologicznych zasobów pomniejsza zakres cech oraz parametrów gatunków hodowlanych. Zanikające, stare odmiany roślin oraz rasy zwierząt po genetycznych modyfikacjach i selekcyjnych zabiegach mogą wykazywać cechy unikatowe, niemożliwe do pozyskania odmiennymi drogami (odporność na określone choroby albo skażenia).

ŚWIAT FLORY I FAUNY

Świat flory i fauny ubożeje w tempie zastraszającym. Ocenia się, iż w każdym dniu z planety ziemskiej bezpowrotnie znika 137 gatunków zwierząt i roślin. Wymieranie jest naturalnym procesem, ale obecne tempo porównać można tylko z ogromnym wymieraniem dinozaurów. Wywołuje je w mierze przeważającej działalność człowieka. Sytuacja w Polsce nieco lepiej wygląda. W przeciągu czterech ostatnich wieków prawdopodobnie ubył pojedynczy gatunek ryby, gatunek ssaka ubywał co 130 - 200 lat, lista ptaków rodzimych uległa zmniejszeniu o pojedynczy gatunek co 40 lat. Od dawna przyrodnicy na alarm biją a także podejmują działania które zmierzają do tego by ocalić ginącą florę i faunę. W roku 1949 Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (UICNR) stworzyła komisję ochrony wymierających gatunków. Ta komisja opracowuje spisy zwierząt ginących, bada przyczyny wymierania ich a także poszukuje sposobu ich ocalenia. W 1949 roku dzięki pracom tej komisji powstała światowa pierwsza lista bliskich wyniszczenia zwierząt. W roku 1962, wydana została międzynarodowa "Czerwona księga danych". To właśnie w niej zostało opisanych około 300 gatunków. Zostały umieszczone na kartach różnie zabarwionych, w zależności od stopnia w jaki są zagrożone. Gatunki, które były niemal na krawędzi pewnej zagłady, oznaczono czerwonym kolorem, stąd nazwa księgi się wywodzi. Pojawiły się również zielone karty, oznaczające iż gatunki wpisane na nie wyprowadzone zostały ze stanu pewnego zagrożenia. Ta księga, nieustannie uzupełniana i aktualizowana, powiększa się.

"Polska czerwona księga zwierząt" została utworzona w Krakowie w Zakładzie Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych PAN.

Ostoje chronione

Nie można nawet określić, jaka liczba gatunków zwierząt obecnie występuje na obszarze Polski. Poznane stosunkowo dobrze kręgowce są reprezentowane przez 624 gatunki. Większa ich połowa (377) to ptaki, potem ryby (w liczbie 113), ssaki (liczące 102 gatunków ), płazy (18 gatunków ), gady (9) oraz krągłouste (w liczbie 5 gatunków). Wcześniej kilkaset lat występowało więcej gatunków. W 4-5 ostatnich stuleciach wycofało się lub wymarło w Polsce 11 - 15 gatunków; trwałą stratę dla światowej fauny stanowi wyginięcie tura oraz tarpana, pozostałe gatunki, chociaż nie występują już w Polsce, można je teoretycznie odnowić.

Spośród gatunków, które przetrwały do tego czasu, 40 jest w stanie zagrożenia skrajnego, w każdym momencie dojść może do całkowitej ich zagłady. Do tych gatunków należą zwłaszcza; pośród ssaków - nocek orzęsiony, podkowiec mały, morświn, świstak, norka europejska, foka szara, żbik; pośród ptaków - orzeł włochaty, orlik grubodzioby, sokół wędrowny, głuszec, pustułeczka, drop, biegus zmienny, ostrygojad, dubelt, bodziec leśny, kulon, bekasik, rybitwa popielata, rybitwa białowąsa, żołna, puszczyk mszarny, pomurnik, nagórnik; pośród gadów - jaszczurka zielona, wąż Eskulapa, żółw błotny; pośród ryb - koza złotawa, skrzelopływka bagienna, łosoś europejski; pośród bezkręgowców - kniejowiec sudecki, niepylak apollo, barwny kniejowiec większy, modraszek gniady, modraszek rozchodnikowiec, nadobnica alpejska, zieleńczyk globularia.

Jest niezwykle prawdopodobne, iż część tych zwierząt, tak jak drop, skrzelopływka bagienna czy norka europejska już wyginęły na ziemiach polskich. Dramatyczna najbardziej jest sytuacja jaskiniowego nietoperza, oraz ptaków dużych powiązanych z siedliskami stepowego, bagiennego typu oraz mokradłami. Większa część tych zwierząt już wymaga nie tylko prawnej ochrony, danie im spokoju, ale również czynnej ochrony - zorganizowanych działań oraz finansowych nakładów w oparciu o doskonałą wiedzę o ekologii i biologii tych gatunków. Obecnych w księdze kilkanaście gatunków zaliczanych jest także do zagrożonych najbardziej w Europie.

"Polska czerwona księga zwierząt" nie zmieściła zwierząt, których teren występowania oraz liczebność zmniejsza się gwałtownie, lecz jeszcze są stosunkowo częste i rozprzestrzenione szeroko. Do nich należą m.in.: bocian biały, jeleń, bocian czarny, pustułka, krogulec, jarząbek, przepiórka, cietrzew, zimorodek, brodziec krwawodzioby, gołąb siniak, gniewosz plamisty, podróżniczek, kumak nizinny, troć jeziorna, troć wędrowna, brzana, brzanka, certa, strzebla potokowa, lipeń, minog Władykowa, minog morski, rak stawowy, rak rzeczny, grzebiuszka ziemna, głowacz białopłetwy, rozpiór.

W europejskiej skali one uznawane są za zagrożone poważnie. Zawarte w "Polskiej czerwonej księdze zwierząt" dane uzmysławiają, iż byt dużej części gatunków praktycznie ogranicza się do jednej albo kilku najwyżej ostoi wyspowych. Na przykład bekasik i bekas dubelt najprawdopodobniej gnieżdżą się jedynie na Biebrzańskich Bagnach. Także w tym miejscu są nieliczne lęgowe stanowiska licznych pięknych i cennych gatunków, np. : rybitwy białoskrzydłej, rożeńca, kureczki kropiatki, sowy błotnej, bataliona, błotniaka zbożowego, orlika grubodziobego, kulika wielkiego. Ważną niezwykle rolę ma Puszcza Białowiska, ostoja nie tylko dla żubra, lecz również gatunków takich jak: zając bielak, ryjówka średnia, orzeł włochaty, orlik grubodzioby, puszczyk mszarny, sóweczka, włochatka, dzięcioł biołogrzbiety, dzięcioł trójpalczasty oraz wielu innych.

Nie jest bowiem wystarczające objęcie prawną ochroną czy umieszczenie na liście czerwonej jakiegoś gatunku. Te zwierzęta muszą żyć w środowisku dla nich właściwym, np. żubry i rysie w puszczach prastarych, a łososie i pstrągi w strumieniach krystalicznie czystych. Tymczasem stosuje się powszechnie chemiczne środki w leśnictwie, sadownictwie i rolnictwie, przemysł powoduje zatrucie środowiska. Według badań ekologicznych niedawno przeprowadzonych te czynniki wywołują spadek liczebności więcej niż 150 spoza 344 gatunków które objęte są obserwacją. Niezwykle negatywny wpływ mają również: mechanizacja polowych i leśnych prac, tworzenie monokultur na rozległych obszarach, wyrąb lasów, kłusownictwo, wandalizm i zmasowana turystyka. W takiej sytuacji zagrożone najbardziej są : wyspecjalizowane zwierzęta, czyli takie, które przeżyć mogą jedynie w warunkach specyficznych, np. na torfowiskach, bagnach albo w drzewostanach starych a także zwierzęta które zajmują wyższe troficzne poziomy (odżywcze), np. duże drapieżniki i nietoperze. Spora grupa lądowych zwierząt, głównie gady i płazy, ginie pod kołami mechanicznych pojazdów na drogach. Ryby oraz inne wodne zwierzęta wymierają zazwyczaj na skutek zanieczyszczeń i skażeń wód, również wskutek odprowadzania z elektrociepłowni podgrzanych wód. Dla wędrownych ryb (np. łososia) przeszkodę dodatkową uniemożliwiającą przejście rozwojowego normalnego cyklu tworzą zapory oraz wodne progi bez przepływek funkcjonujących (np. zapora na Wiśle znajdująca się pod Włocławkiem). Oprócz chemizacji na owady wpływa szkodliwie wyrąb starych drzewostanów i drzew jak i zarastanie oraz zalesienie łąkowych siedlisk. Czasami wyniszcza je również kolekcjonerstwo.

Świat roślin zagrożony

Wymieranie roślin w wieku XX także spotęgował się wyraźnie. W ciągu 100 ostatnich lat wyginęło bezpowrotnie na polskich ziemiach w przybliżeniu 40 gatunków roślin. Co piątą naczyniowa roślina polskiej flory jest wpisana na listę zagrożonych. Ginięcie tzw. niższych roślin, czyli glonów, mszaków i porostów jest masowe jeszcze bardziej, a zagrożenie bezpośrednie dotyczy 40% ich populacji.

Jako działalność zmierzająca do ratowania naturalnego środowiska Instytut Botaniki im. W. Szefera oraz Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk w Krakowie opracowały "Polską czerwoną księgę roślin". Jej podstawą opracowania były terenowe badania, którymi zostały objęte wybrane obszary kraju a także botaniczne piśmiennictwo sięgające początków wieku XIX.

W księdze umieszczono opisy paprotników oraz kwiatowych roślin już wymarłych na obszarze Polski albo zagrożonych wyginięciem w stopniu zróżnicowanym. Omówiono ogółem 206 roślin mających rangę gatunku albo sporadycznie, podgatunku, chociaż jest to jedynie część wszystkich roślin, zagrożonych zagładą, zapisanie ich do księgi zwraca uwagę społeczną na rangę tego problemu.

Księga zawiera listę 34 gatunków, które znikły całkowicie z obszary Polski, głównie wskutek utraty siedlisk naturalnych. Należą do nich m.in.: warzucha polska, mniszek pieniński, lnicznik właściwy, mieczyk drobnokwiatowy, turzyca żytowata, pyłek błotny, śmiałek szczeciniasty, podeźrzon lancetowaty, karmnik nadmorski czy też szyplin zielony. Dwie pierwsze to polskie endemity, zatem ich wyginięcie jest stratą szczególną. Warzucha polska wprawdzie jeszcze żyje na zastępczych stanowiskach, gdzie przeniesiona została, i uprawiana jest w botanicznym ogrodzie, ale zgodnie z nomenklaturą Światowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) przynależy do kategorii wymarłych gatunków.

Spośród ginących gatunków "Polska czerwona księga roślin" zwiera opis 35 z nich. Do części z nich należy: fiołek torfowy, fiołek bagienny, babka pierzasta, żmijowiec czerwony, przetacznik stokrotkowy, kropidło Lachenala, rozrzutka brunatna, aldrowanda pęcherzykowata. Wiele z nich wymaga czynnej ochrony (np. poprzez tworzenie banków nasion), ponieważ one żyją na niejednokrotnie reliktowych, izolowanych stanowiskach.

Kolejna grupa roślin opisana w księdze to 71 zagrożonych wyginięciem gatunków. Pośród nich obecne są np. pszonak pieniński, poryblin jeziorny, tojad kosmatoowockowy, wiśnia karłowata, róża francuska, pęczyna błotna, wątlik błotny, jeżogłówka pokrewna, wyblin jednolistny. Jeżeli okaże się, iż stopień zagrożenia tych roślin wzrasta, podejmowane muszą być zabezpieczające działania. Dlatego dla roślin należących do tej grupy wymagana jest obserwacja.

Rzadkie rośliny, reprezentowane przez 56 gatunków w księdze, nie wykazują spadku gwałtownego populacji. Po prostu jest ich bardzo mało od lat, ten sam fakt nakazuje niejako aby o nie troszczyć się. Przedstawicielami roślin danej grupy są: szczwoligorz pochwiasty, jaskier pędzelkowaty, niezapominajka wczesna, kostrzewa nibyowcza, rzeżucha rezedolistna, szyplin jedwabisty, wieczornik śnieżny czy turzyca poznańska.

Pozostałe w księdze umieszczonych 9 gatunków to rośliny wykazujące różny stopień zagrożenia w danych rejonach kraju lub z braku całkowitej informacji pod tymże względem nieoznaczone.

"Polska czerwona księga roślin" oraz "Polska czerwona księga zwierząt" nie posiadają mocy prawnego aktu, niemniej stanowić powinny przekonujący i użyteczny materiał przy podejmowaniu decyzji oraz praktycznych działań. One nadają opisanym gatunkom właściwą ochronną rangę, co jest ważne w wytyczaniu parków narodowych i rezerwatów przyrody.

OCHRONA PRZYRODY

Przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów (UICNR) został zaproponowany podział na 5 kategorii zagrożeń dotyczące gatunków, obecnie stosowanych na całej kuli ziemskiej:

E - ginące gatunki, których prawdopodobieństwo przetrwania jest niewielkie w szkodliwych obecnych warunkach np. : żółw błotny, sokół wędrowny, żbik, łosoś, języczka syberyjska, kruszczyk drobnolistny, łoboda zdobna;

V - zagrożone gatunki, które będą w kategorii E, jeśli będą nadal na nie oddziaływać negatywne czynniki, np. : rybołów, suseł perełkowy, koko rycz drobna, jelonek rogacz; wilczomlecz pstry, targanek zwisło kwiatowy,:

R - rzadkie gatunki, których populacje są niewielkie w światowej skali, np. puchacz, wilk, głowacica, zarzyczka górska, modliszka zwyczajna, saussurea wielkogłowa, ostrożeń siedmiogrodzki,

O - gatunki które wydobyte zostały z niebezpieczeństwa na skutek ochronnych zabiegów np. : bóbr europejski, kormoran czarny, żubr,

I - nieokreślone gatunki, o których jest wiadome, iż są rzadkie lub zagrożone, lecz stan aktualny rozpoznanie nie umożliwia określenie ich statusu, np. : foka szara, morświn, jaszczurka zielona, rybitwa czubata, głodek mroźny, ostro łódka Hallera, wielichna szlachetna.

Na rzecz ochrony środowiska w Polsce działają: Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska jako agenda wyspecjalizowana Ministerstwa Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa a także Państwowa Rada Ochrony Środowiska będąca doradczy, i opiniodawczym organem. Ochrona roślin, wszelkie zabiegi których celem jest wyeliminowanie jakiegokolwiek biotycznego czynnika (zwłaszcza patogenów) pomniejszających roślinną produkcję (rośliny) ozdobnych i uprawnych gatunków, z zastosowaniem środków biologicznych, chemicznych, mechanicznych i fizycznych. Ochrona przyrody, wszelkie działania które zmierzają do zapewnienia odnawialności i trwałości, również właściwego użytkowania nieożywionych i ożywionych składników przyrody: biocenoz i populacji łącznie z siedliskiem ich, jak i całych krajobrazów przez tworzenie narodowych parków, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody i obszarów krajobrazu chronionego, stanowisk dokumentacyjnych, pomników przyrody, przyrodniczo-krajobrazowych zespołów i użytków ekologicznych. W przeciwieństwie do biernej, tradycyjnej ochrony przyrody, rozwijane są obecnie idee ochrony przyrody czynnej, która polega na ochronie zarówno ekologicznych układów (biocenoz, krajobrazów, populacji) jak i procesów (często antropogenicznego pochodzenia), które stanowiły przyczynę ich powstania. Obiektami ochrony przyrody czynnej być powinny np.: kserotermiczne murawy (rośliny kserotermiczne) półnaturalne zbiorowiska roślinne, dla których utrzymania jest potrzebna ciągła ingerencja człowieka (wypas bydła, koszenie, itp.).

W Polsce ochronę przyrody datowana jest od czasów w których żył Bolesław Chrobry (ograniczenia w połowie bobrów). W roku 1347 Kazimierz Wielki, Władysław Jagiełło w 1420 oraz 1423 wydali zarządzenia które zakazywały wycinania starych dębów, cisów itp. Pionierami w Polsce ochrony przyrody nowoczesnej byli M. Raciborski, J.G. Pawlikowski, M. Siła-Nowicki, których dzieło było kontynuowane przez M. Siedleckiego i A. Wodziczko. Do wybitnych organizatorów ochrony przyrody należał W. Goetel, a zwłaszcza W. Szafer. Międzynarodowa współpraca w ramach ochrony przyrody koordynowana jest przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody i Jej Zasobów. Państwowa Rada Ochrony Przyrody w Polsce posiada opiniodawczy i doradczy charakter. W Polsce administrującym oraz koordynującym działania w ramach ochrony przyrody organem jest minister ochrony środowiska, zasobów naturalnych i leśnictwa. W 1928 założono Ligę Ochrony Przyrody (LOP) która jest społeczną organizacją wyższej użyteczności. Celem tej organizacji jest kształtowanie odpowiedniego stosunku człowieka względem przyrody jak i popularyzacja idei ochrony środowiska i przyrody. LOP organizuje liczne imprezy które kultywują ideę ochrony środowiska - m.in. Tydzień Czystości Wód, Tydzień Ochrony Przyrody, wydaje miesięcznik o tytule "Przyroda Polska"; swą działalność przede wszystkim rozwija wśród szkolnej młodzieży.

Ziemia - naszym dom 

Ludzkość stanowi część ogromnego wszechświata ewoluującego. Ziemia jest zamieszkana przez społeczność życia jedyną w swoim rodzaju. Siły przyrody sprawiają, że istnienie to wymagającą a niepewna jednocześnie przygoda, jednak Ziemia te warunki przewidziała jako czynniki niezbędne dla ewolucji życia. Pomyślność ludzkości i prężność charakteryzująca społeczność życia uzależniona jest od zachowania biosfery zdrowej z każdym jej ekologicznym systemem, bogactwem zwierząt i roślin, glebami żyznymi, czystym powietrzem i wodami. Środowisko globalne ze swymi skończonymi zasobami stanowi wspólną troskę całej ludzkości. Ochrona zróżnicowania, piękna i witalności Ziemi jest celem uświęconym. Wzory dominujące konsumpcji i produkcji wywołują dewastację środowiska, ginięcie masowe gatunków oraz zubożenie zasobów. Prowadzi się różną działalność będącą z niekorzyścią dla społeczności. Korzyści, które wynikają z rozwoju, podlegają nierównemu podziałowi a przepaść między biednymi a bogatymi ulega zwiększeniu. Powszechna jest bieda, niesprawiedliwość, brutalne konflikty i ignorancja, a to wszystko jest powodem cierpienia. Wzrost bezprecedensowy ludzkiej populacji stał się nadmiernym ciężarem dla systemów socjalnych i ekologicznych. Zostały zagrożone fundamenty globalnego bezpieczeństwa. Trendy wymienione są niebezpieczne, jednak jest możliwe ich uniknięcie.

Wybór jednak należy do samych ludzi: stworzyć można partnerstwo globalne którego celem będzie dbałość o resztę ludzi i Ziemię albo też zaryzykować można zniszczenie samych ludzi jak i różnorodności życia. Zmiany fundamentalne naszych wartości, trybu życia i instytucji są konieczne. Trzeba sobie zdać sprawę, iż gdy podstawowe potrzeby spełnione zostały, rozwój ludzkości sprowadza się do tego, by bardziej "być" niż "mieć". Ludzie dysponują wiedzą oraz technologią, zapewniającą ludziom wszystko a także zredukują wpływ ludzi na środowisko. Wystąpienie globalnego obywatelskiego społeczeństwa tworzy szanse nowego typu zbudowania humanitarnego i demokratycznego świata. Nasze ekonomiczne, polityczne, środowiskowe, duchowe i socjalne wyzwania są powiązane ze sobą i wspólnie można wypracować rozwiązania globalne. By zrealizować wymienione powyżej aspiracje, trzeba się zdecydować na życie mając poczucie odpowiedzialności uniwersalnej, identyfikując się jednocześnie z całością społeczności Ziemi, oraz ze swymi lokalnymi społecznościami. Jesteśmy jednocześnie przedstawicielami zróżnicowanych narodów i jednego świata, będące powiązane ze sobą. Każdy człowiek dzieli współodpowiedzialność za przyszłą i obecną pomyślność ludzkiej rodziny i żyjącego, większego świata. Duch solidarności ludzkiej i pokrewieństwa wraz z całym życiem wzmacnia się, kiedy żyje się oddając pewną cześć całej tajemnicy istnienia, jednocześnie czując wdzięczność za dar życia oraz uznając w przyrodzie miejsce człowieka ze skromnością. Istnieje pilna potrzeba wspólnej wizji wartości podstawowych, zapewniających etyczne podstawy światowej społeczności pojawiającej się. Dlatego też, w HOPE wspólnie potwierdzane są następujące zasady stylu zrównoważonego życia jako standard wspólny, według którego powinna być prowadzona ocena i działalność wszystkich osób, przedsiębiorstw, organizacji, instytucji ponadnarodowych i rządów.

ZASADY :

I. DBAĆ I SZANOWAĆ SPOŁECZNOŚĆ ŻYCIA

1. Szanować Ziemię oraz życie wraz z całą różnorodnością.

a) Uznawać, iż każda istota jest zależna od innych i że wszystkie formy życia posiadają wartość, co nie zależy od znaczenia jej dla człowieka.

b) Potwierdzać wiarę w godność wrodzoną wszystkich ludzkich istot i artystyczny, intelektualny, duchowy i etyczny potencjał ludzkości.

2. Troska o całą społeczność życia wraz ze zrozumieniem, miłością i współczuciem.

a) Zaakceptować, że prawu zarządzania, korzystania i posiadania naturalnych zasobów towarzyszy jednocześnie odpowiedzialność wobec zapobiegania środowiskowym szkodom oraz ochronę praw wszystkich ludzi.

b) Potwierdzać, iż zwiększonej wolności, władzy i wiedzy towarzyszy odpowiedzialność zwiększona za promocję dobra wspólnego.

3. Budować społeczeństwa demokratyczne, które są aktywne, sprawiedliwe, pokojowe i zrównoważone.

a) Zapewnić, iż społeczności na każdym poziomie gwarantują ludzkie prawa oraz fundamentalne wartości, jak i dają każdemu możliwość wykorzystania swojego potencjału w pełni.

b) Promować ekonomiczną i socjalną sprawiedliwość, umożliwiając osiągnięcie każdemu odpowiednich i bezpiecznych warunków do tego by żyć, które są środowiskowo odpowiedzialne.

4. Zabezpieczyć piękno i szczodrość Ziemi dla przyszłych i obecnych generacji

a) Uznawać, iż wolność działania wszystkich generacji określana jest potrzebami generacji przyszłych.

b) Przekazywać generacjom przyszłym tradycje, instytucje i wartości wspierające rozkwit długookresowy ludzkości i ekologicznych społeczności na Ziemi.

By wypełnić cztery powyższe zobowiązania, jest konieczna:

II. EKOLOGICZNA INTEGRALNOŚĆ

5. Przywracać i chronić integralność ekologicznych ziemskich systemów, z troską szczególną o biologiczną różnorodność i procesy, utrzymujące życie.

a) Wdrożyć na każdym poziomie rozwoju zrównoważonego regulacje i plany które mogą uczynić z odnowy i ochrony środowiska część integralną każdej inicjatywy rozwoju.

b) Założyć rezerwaty ochrony biosfery i przyrody, w to włączając tereny dzikie i morskie obszary, by chronić systemy które podtrzymują na Ziemi życie, zachować bioróżnorodność oraz nasze dziedzictwo naturalne.

c) Promować każde odradzanie się gatunków zagrożonych i ekosystemów.

d) Eliminować i kontrolować genetycznie lub nienaturalne modyfikowane organizmy, będące szkodliwymi dla naturalnych gatunków i środowiska, zapobiegać także wprowadzaniu szkodliwych organizmów tego rodzaju.

e) Zarządzać wykorzystaniem odnawialnych zasobów, takich jak gleba, woda, życie morskie i produkty lasu, w sposób uniemożliwiający przekraczanie współczynników regeneracji oraz chroni ekosystemy.

f) Zarządzać wykorzystaniem i wydobyciem zasobów nieodnawialnych, takich jak paliwa kopalne i minerały, w sposób który minimalizuje możliwość zubażania ich, nie powodujący zniszczenia poważnego środowiska.

6. Zapobiegać szkodom - metoda najlepsza ochrony środowiska, oraz tam, gdzie jest ograniczona wiedza, zachowywać ostrożność.

a) Podejmować działanie by uniknąć poważnej albo niemożliwej do cofnięcia środowiskowej szkody, nawet wówczas, gdy naukowa wiedza jest nieprzekonująca lub niekompletna.

b) Obciążyć koniecznością podania dowodu dla twierdzących, że działanie proponowane nie wywoła znaczącą szkodę a także uczynić strony za nie odpowiedzialne.

c) Dopilnować, by podejmowanie decyzji obejmowało długookresowe, skumulowane, pośrednie, globalne i długodystansowe konsekwencje działalności ludzi.

d) Zapobiegać zanieczyszczeniom każdej części środowiska oraz zakazać opracowywania toksycznych, radioaktywnych albo innych substancji niebezpiecznych.

e) Unikać militarnych działań szkodzących środowisku.

7. Zaadaptować wzory konsumpcji, rozrodczości i produkcji zabezpieczających regeneracyjny potencjał Ziemi, pomyślność społeczności i prawa człowieka.

a) Redukować wykorzystanie, ponownie wykorzystywać a także poddawać recyklingowi używane materiały w systemach konsumpcji i produkcji, a także zapewnić iż pozostałości odpadów przyswojone mogą zostać przez ekologiczne systemy.

b) Działać z efektywnością i umiarem z wykorzystaniem energii, polegać na większym nieustannie wykorzystaniu źródeł odnawialnej energii, jak np. wiatrowa czy słoneczna.

c) Promować wdrażanie, rozwój oraz transfer sprawiedliwy środowiskowych technologii.

d) Uwzględniać pełne socjalne i środowiskowe koszty towarów oraz usług w cenach ich, umożliwiając rozróżnienie produktów konsumentom, spełniających najwyższe socjalne i środowiskowe standardy.

e) Zapewnić dostęp powszechny do służby zdrowia, popierającą odpowiedzialną i zdrową rozrodczość.

f) Zaadaptować te style życia, które kłaść będą nacisk na właściwą jakość życia oraz materiały wystarczające w świecie skończonym.

8. Rozwijać naukę w ramach równowagi ekologicznej i promować wymianę otwartą oraz stosowanie szerokie wiedzy nabytej.

a) Wspierać techniczną i naukową współpracę międzynarodową w zakresie rozwoju zrównoważonego, z uwagą szczególną zwróconą w kierunku rozwijających się narodów

b) Zachowywać i uznawać tradycyjną wiedzę oraz duchową mądrość w każdej kulturze mającej własny udział w pomyślności człowieka i ochronie środowiska.

c) Zapewnić, iż informacje mające duże znaczenie dla ludzkiego zdrowia oraz ochrony środowiska, pozostaną ogólnodostępne łącznie z genetycznymi informacjami.

III. EKONOMICZNA I SOCJALNA SPRAWIEDLIWOŚĆ

9. Eliminować ubóstwo będące socjalnym, środowiskowym i etycznym imperatywem.

a) Gwarantować prawo dostępu do czystego powietrza i wody, bezpieczeństwa w ramach dostępności żywności, schronienia, ziemi nie zanieczyszczonej, warunków sanitarnych i międzynarodowych i krajowych niezbędnych zasobów.

b) Dawać prawo wszystkim ludziom do edukacji oraz do zasobów zabezpieczającym warunki zrównoważone życia; zapewnić społeczne ubezpieczenie i zabezpieczenie dla ludzi nie będących w stanie się o siebie zatroszczyć.

c) Uznawać ignorowanych, służyć cierpiącym, chronić słabszych oraz im umożliwić wykorzystanie potencjału, oraz realizowanie aspiracji.

10. Zapewnić, iż instytucje ekonomiczne i działania na każdym poziomie promują w zrównoważony i sprawiedliwy sposób rozwój ludzkości.

a) Promować dystrybucję sprawiedliwą dóbr między narodami.

b) Powiększać finansowe, intelektualne, socjalne i techniczne zasoby narodów rozwijających się, uwalniając je jednocześnie od uciążliwego międzynarodowego zadłużenia.

c) Zapewnić, iż całość handlu wspiera wykorzystanie zrównoważone zasobów, ochronę środowiska oraz standardy postępujące pracy.

d) Wymagać od korporacji międzynarodowych i finansowych organizacji działania w przejrzysty dla dobra ogółu sposób oraz uznania ich odpowiedzialności za konsekwencje swych działań.

11. Potwierdzić równość każdej z płci, jako wstępnego warunku względem rozwoju zrównoważonego i zapewnić szanse dostępu powszechnego do edukacji, działalności w całej gospodarce i służby zdrowia.

a) Zabezpieczyć kobietom wszelkie prawa człowieka oraz zakończyć wszelką stosowaną wobec kobiet przemoc.

b) Promować udział aktywny kobiet w każdym aspekcie życia politycznego, gospodarczego, kulturalnego i obywatelskiego, jako pełnoprawnych i równych partnerów, osób będących odpowiedzialnymi za podejmowanie różnych decyzji, beneficjantów i liderów.

c) Wzmacniać rodziny jak i zapewniać bezpieczeństwo oraz wychowanie w atmosferze miłości wszystkich członków należących do rodziny.

12. Przestrzegać praw dla wszystkich, przy braku dyskryminacji, do socjalnego i naturalnego środowiska wspierającego godność ludzką, duchową pomyślność i zdrowie fizyczne, z uwagą szczególną na prawa ludów rdzennych i mniejszości.

a) Eliminować dyskryminację w jakiejkolwiek formie, takie jak te które bazują na kolorze, rasie, orientacji seksualnej, płci, języku, religii i pochodzeniu etnicznym, narodowym bądź socjalnym.

b) Potwierdzać prawo ludów rdzennych do wiedzy, duchowości, zasobów i ziem oraz do warunków bytu zrównoważonego z nimi związanych.

c) Wspierać i honorować ludzi młodych społeczności, umożliwiając tym ludziom wypełnienie ich roli kluczowej tworzenia społeczności zrównoważonych.

d) Przywracać i chronić miejsca wyróżniające się o duchowym i kulturalnym znaczeniu.

IV. POKÓJ I DEMOKRACJA

13. Wzmacniać demokratyczne instytucje na wszystkich poziomie oraz zapewniać odpowiedzialność i przejrzystość rządzenia, wraz z możliwością zachowania sprawiedliwości i udziałem przy podejmowaniu decyzji.

a) Przestrzegać prawa dla każdego do pozyskania jasnej informacji na czas w ramach środowiska, każdego z planów rozwoju i działań, które będą mieć najprawdopodobniej wpływ na niego, albo w których stanie się zainteresowaną stroną.

b) Wspierać regionalne, globalne i lokalne obywatelskie społeczeństwo oraz promować udział każdej zainteresowanej osoby czy organizacji przy podejmowaniu decyzji.

c) Chronić prawa do wolności opinii, jej wyrażania, pokojowych stowarzyszeń, zgromadzeń i protestów.

d) Ustanowić wydajny i efektywny dostęp do sądowych i administracyjnych procedur, wraz z naprawianiem i zaradzaniem środowiskowych szkód i takich zagrożeń.

e) Eliminować korupcję w każdej publicznej i prywatnej instytucji.

f) Wzmacniać lokalne społeczności, umożliwiając im troskę o środowisko oraz przyporządkowując środowiskowe odpowiedzialności poziomom rządzenia, które mogą być efektywne najbardziej.

14. Włączyć w edukację formalną oraz doskonalenie ciągłe wartości, wiedzy i umiejętności będących niezbędnymi do życia w zrównoważony sposób.

a) Zapewnić wszystkim, zwłaszcza młodzieży i dzieciom, edukacyjne szanse, które umożliwią przyczynienia się aktywne do rozwoju zrównoważonego.

b) Promować udział w edukacji nauk humanistycznych, sztuki, oraz innych w ramach rozwoju zrównoważonego.

c) Powiększać rolę masmediów przy podnoszeniu ekologicznej świadomości i socjalnych wyzwaniach.

d) Uznać znaczenie duchowej i moralnej edukacji w ramach prowadzenia życia zrównoważonego.

15. Traktować wszystkie żywe istoty z uznaniem i szacunkiem.

a) Zapobiegać okrucieństwu wobec trzymanych poprzez ludzi zwierząt jak i chronić je przed cierpieniem.

b) Chronić zwierzęta dzikie przed takimi technikami polowania, łowienia i łapania, które wywołują przedłużone skrajne albo do uniknięcia możliwe cierpienie.

c) Wyeliminować lub unikać jak to jest możliwe niszczenie lub wyłapywanie gatunków które nie są pod ochroną.

16. Promować kulturę pokoju i tolerancji.

a) Zachęcać do tego by wspierać wzajemne zrozumienia, współpracę i solidarność między ludźmi oraz narodami.

b) Wdrożyć strategie kompleksowe zapobiegania konfliktom oraz rozwiązywania wspólnego problemów by rozstrzygać międzynarodowe spory.

c) Zdemilitaryzować systemy bezpieczeństwa narodowe do poziomu obronnej broni i przekształcić militarne zasoby do pokojowych celów, łącznie z ciągłym odnawianiem środowiska.

d) Wyeliminować biologiczne, nuklearne i toksyczne bronie i inne bronie rażenia masowego.

e) Zapewnić, że wykorzystanie kosmicznej i orbitalnej przestrzeni będzie wspierać ochronę środowiska oraz pokój.

f) Uznać, że pokój jest całością stworzoną przez odpowiednie związki z pozostałymi osobami, ze sobą, innym życiem, innymi kulturami, Ziemią jak i większą strukturą, której stanowią część.