Obszar uważany za unikatowe zjawisko przyrodnicze w naszym kraju. Znajduję się on po wschodniej części Wyżyny Śląskiej na obszarze Parku Krajobrazowego "Orlich Gniazd". Fragmentarycznie pustynia ta została objęta ochroną (jako użytek ekologiczny) ze względu na unikatowy krajobraz, który nie występuję nigdzie indziej w kraju.

Dawniej uważano Pustynię Błędowską za twór naturalny, faktycznie jednak powstała ona w wyniku połączenia się dwóch czynników: geologicznego i antropogenicznego. Przejawy działalności człowieka są notowane na tym obszarze już od wczesnych wieków średniowiecznych. Utrzymywanie się tej działalności ściśle łączyło się z procesami pustynnienia i wyjaławiania terenu, które w efekcie doprowadziły do powstania tak nietypowego jak na nasze warunki klimatyczne krajobrazu.

Sama nazwa pustyni "Błędowska", jako termin w użyciu geograficznym, została jej nadana w 1889 r. przez Wacław Nałkowski. Jest to teren występujący pomiędzy miejscowościami Błędów, Chechło oraz Klucze. Określa się je mianem pustyni, ale nie pod względem klimatu jaki na nich panuje, lecz wyglądu. Pustyni Błędowskiej na pewno daleko do tak sławnych pustyń jak Sahara czy Kalahari Klimatycznie nie odbiega ona od reszty terenów położonych dokoła niej a wysoki procent wilgotności i wskaźnik opadów sprawia, że warunki pustynne nie będą się tu utrzymywały wiecznie. Mimo to występują na niej zjawiska charakterystyczne dla tych "prawdziwych" pustyń np. zjawisko fatamorgany czy też burze piaskowe.

Podczas epoki lodowcowej, następujących po sobie zlodowaceń do doliny, w której znajduję się pustynia, stopniowo nanoszone były kolejne porcje piasków oraz żwirów gdzieniegdzie poprzecinane złogami gruzu węglanowego. Proces ten zachodził dopóki, dopóty dolina nie została całkowicie wypełniona wspomnianym materiałem. Zatem jak widać podłoże Pustyni Błędowskiej stanowią piaski i żwiry, materiał raczej słabo nadające się jako grunt do wzrostu bujnej roślinności. Przez długi czas te rozległe tereny podlegały działaniu wiatrów oraz wody, co dodatkowo nie sprzyjało wzrostowi roślinności.

Gdy minęła epoka lodowcowa (cofnął się lodowiec) na tych, że mało gościnnych obszarach pojawił się (mimo wszystko) gęsty las, który to dopiero w okolicach XIII wieku zaczął być intensywnie eksploatowany. Do powstałych w rejonie Olkusza kopalni srebra oraz ołowiu potrzebne były spore ilości drewna wykorzystywanych do wzmacniania szybów kopalnianych. Intensywna wycinka drzew oraz pobór wód gruntowych na terenach gdzie podłoże stanowią żwiry i piaski doprowadziły w końcu do powstania pustyni o pochodzeniu antropogenicznym.

W chwili obecnej Pustynia Błędowska podlega zarastaniu a wynika to z faktu zaprzestania intensywnych działań wydobywczych oraz sadzenia takich gatunków drzew jak sosna pospolita czy wierzba kaspijska. Działania te podjęto w celu ustabilizowania ruchomych piasków, które nieraz uprzykrzały życie ludziom zamieszkującym okoliczne wsie. Dziś większe fragmenty prawdziwie pustynne można spotkać jedynie w okolicach Klucz oraz Dąbrówki koło Chechła.

FLORA PUSTYNI BŁĘDOWSKIEJ

Warunki życia nie należą tu do najłatwiejszych. Przetrwać mogły jedynie te rośliny, które najlepiej umiały przystosować się do tak niestabilnych warunków. Na podłożu żwirowo - piaskowym mogły wykształcić się co najwyżej gleby bielicowe, które to są glebami kwaśnymi oraz niezasobnymi w składniki odżywcze. Stąd też skład gatunkowy jest mało różnorodny i składa się na niego mniej niż 100 gatunków różnych roślin wyższych ( naczyniowych). Spotykamy tu np. szczotliche siwą, kostrzewe piaskową, strzęplice siną bądź jastrzębca kosmaczka.

Drzewa takie jak wierzba (piaskowa i ostrolistna), sosna zwyczajna czy też brzoza brodawkowa zostały tu zasadzone przez człowieka. Jak już wcześniej wspomniano, miało to na celu redukcję lotności piasków. Wybrane gatunki nie były przypadkowe. Cechą, którą brano przede wszystkim pod uwagę był rodzaj systemu korzeniowego u tych drzew oraz to czy są one odporne na takie zjawiska jak zasypywanie przez piasek i ekspozycja części znajdujących się zazwyczaj pod ziemią. Wprowadzone gatunki miały duży wpływ na strukturę morfologiczną Pustyni utrwalając jej powierzchnię oraz dodatkowo wzbogacając w materię organiczną po obumarciu.

Pustynia Błędowska wygląda najbardziej interesująco wiosną oraz z początkiem lata, kiedy to przypada okres kwitnienia takich roślin jak: pięciornik wiosenny, rozchodnik ostry, koniczyna polna, macierzanka piaskowa czy też dziewanna.

UNIKATOWE ROŚLINY PUSTYNI BŁĘDOWSKIEJ w tym gatunki chronione.

Znajdują się tu stanowiska 6 gatunków roślin, które został uznane za wymagające ochrony (występują one na krajowej liście gatunków prawnie chronionych), 4 z nich to gatunki o ochronie ścisłej! Rośliny te to: dziewięćsił bezłodygowy, pomocnik baldaszkowy, kruszuna pospolita, kruszczyki- rdzawoczerwony i szerokolistny oraz kalina koralowa.

Bardzo ważną kwestią dla przyrodników ostatnimi czasy jest zjawisko sukcesji, które zachodzi w widoczny sposób na terenie pustyni. Sukcesja ta ma charakter naturalny bądź jest wynikiem działań ludzkich. W procesie tym istotną role odgrywają glony należące do rodzaju Tribonema. Ich obecność najlepiej widoczna jest wczesną wiosną, kiedy to można je dostrzec nawet gołym okiem zwłaszcza po dużych opadach. Wytwarzają one "pilśń", która to działa jak spoiwo na ziarnka piasku.

Pustynia Błędowska jest idealnym obszarem dla naukowców studiujących zjawisko sukcesji. Zachodzą tam procesy charakterystyczne dla różnych stadiów zaawansowania wspomnianego procesu.

FAUNA PUSTYNI BŁĘDOWSKIEJ

Niezwykle rzadkim mieszkańcem tych terenów jest ptak o nazwie kulon, który zazwyczaj na miejsce swego gniazdowania wybiera otwarte, piaszczyste tereny. Pojawia się tu także skowronek borowy, któremu odpowiadają tutejsze słabo porośnięte sosną obszary. Poza tym można natknąć się na świergotka polnego czy też jaszczurkę zwinkę.

Piaski zamieszkują takie owady jak: taszczyn, który głównie poluje na pszczoły; fardzankę o zdecydowanie szerszym spektrum ofiar oraz sczerkline, której pokarm stanowią gąsienice.

Rosnący na Pustyni Błędowskiej czerwiec trwały jest miejscem bytowania ( dokładnie to jego korzenie) owada należącego do podrzędu pluskwiaków równoskrzydłych.

DOLINA BIAŁEJ PRZEMSZY - "miejsce inne niż reszta"

Flora znajdująca się na obszarze tej doliny oraz sąsiadujących z nią doliny Białej oraz Centurii łącznie liczy około 350 gatunków roślin wyższych oraz mniej więcej 100 gatunków porostów. Spotyka się także wiele grzybów oraz mchów.

Jednak miejsce to słynie najbardziej ze względu na występowanie na jego terenach bardzo rzadkiej i cennej rośliny o nazwie warzucha polska. Poza tym mają tu stanowiska inne równie cenne rośliny tj. konwalia majowa, goryczka wąskolistna, bagno zwyczajne czy lilia złotogłów.

Jeśli chodzi o zwierzęta to spotyka się w wodach takie ryby jak strzebla potokowa czy pstrąg potokowych. Z lądowych mamy: łosie, żurawie oraz bobry.

CO DALEJ Z PUSTYNIĄ?

Pustynia, mimo że jest tworem antropogenicznym stanowi wartościowy przyrodniczo obszar wart zachowania go dla przyszłych pokoleń. Stworzona przez ludzi teraz tylko dzięki ich rozsądnym działaniom może zostać uratowana.