Zemsta (B. Prus) - streszczenie krótkie
W paryskiej kawiarni spotyka się trójka bohaterów: Zygmunt Goldberg, Jan Czerski, i Władysław Miler. Mężczyźni dyskutują o rozbiorach Polski i ogromie cierpienia, jakie Prusacy wyrządzili ich narodowi. Mężczyźni są przekonani o winie i odpowiedzialności sąsiadów. Mają jednak bardzo różne zdania na temat tego, jak należałoby się w tej sytuacji zachować. Dyskutują o zemście.
Skrajnie radykalne stanowisko prezentuje Zygmunt Goldberg, który uważa, że zemsta na Prusakach powinna być dziesięciokrotnie większa niż wyrządzone Polakom krzywdy. Nie uznaje kompromisu, mimo że zdaje sobie sprawę, że taka siła odwetu wymagałaby ogromnej grupy osób i ponadprzeciętnych nakładów finansowych. Jest jednak nieugięty – uważa, że Polacy powinni ścigać Prusaków na całym świecie, a kiedy zabraknie mężczyzn, mścić się na kobietach i dzieciach, sięgać po truciznę i wirusy. To bardzo radykalna wizja, natomiast Golberg jest przekonany, że tylko taka siła odwetu zniechęci innych, którzy kiedykolwiek rozważaliby ponowny atak na Polskę.
Zupełnie inne stanowisko reprezentuje Jan Czerski, który uważa, że taka zemsta, którą proponuje Golberg niczego nie zmieni, tylko jeszcze bardziej będzie stymulować przemoc. Jego zdaniem najlepszym wyjściem jest spokojna i konsekwentna walka o rozwój narodu. Ten zaś jego zdaniem odbywa się przez: dobrobyt, pracę, mądrość i cnotę. Pierwszy odebrali Polakom Prusacy, natomiast nic nie stoi na przeszkodzie, aby zawalczyć o trzy kolejne. Zdaniem Czerskiego najlepsza zemsta na wrogach to intensywny rozwój i postęp narodu. Przy okazji wspomina swoje spotkanie z mędrcem i cudotwórcą, Iswarem Ahamkarą. Goldberg zupełnie nie wierzy w czynione przez niego cuda, ale za to Miler twierdzi, że chciałby go spotkać, aby zyskać moc mszczenia się na Prusakach.
Mężczyźni rozstają się, a Miler przechodzi do gabinetu. Po chwili okazuje się, że dostaje zaproszenie od nieznajomego znajdującego się w pomieszczeniu obok. Jest nim sam Ahamkara, który proponuje mu moc czynienia krzywdy za jego duszę. Miler się godzi. Ahamkara pokazuje mu jednak, jak potoczyłyby się losy bez jego udziału. Okazuje się, że Prusacy sami popadną w wojnę domową, rewolucję proletariatu, osłabią się przez własne lenistwo i rozpasanie. Polacy natomiast skutecznie pracujący nad własnym rozwojem staną się potęgą, z którą liczyć będą się wszyscy. Ahamkara mówi jednak Milerowi, że ta wizja się nie ziści, bo on chce interweniować w historię. Miler jednak po tym, co zobaczył, chce się wycofać z umowy. Ma za to zapłacić śmiercią, ale ostatecznie budzi się w gabinecie, a służący zaprzecza, jakoby przynosił jakieś zaproszenie. Miler wyjeżdża z Paryża, nie wiedząc, czy spotkał Ahamkarę, ale skutecznie porzuca myśli o zemście.
