Dżuma - znaczenie tytułu
Skoro „Dżumę” Alberta Camusa interpretować trzeba jako powieść paraboliczną o dwóch znaczeniach, to nie inaczej jest w przypadku tytułu. Dżuma będzie oczywiście odnosiła się do konkretnej choroby, która ogarnia miasto w Algierii i doprowadza do pojawienia się masowej epidemii. Dżuma jednak w szerszym, parabolicznym rozumieniu oznacza właściwie każde zagrożenie dla życia. Można ją traktować jako:
- kataklizm,
- traumatyczne doświadczenie dotykające ludzi,
- cierpienie pojawiające się bezlitośnie, bez ostrzeżenia, nagle,
- zagrożenie dla każdego i bez wyjątku.
Tak rozumiana dżuma to niebezpieczeństwo, wobec nadejścia którego nikt nie może czuć się bezpiecznie. Dżuma zabija starych i młodych, bogatych i biednych, wykształconych i robotników. Nie ma na nią lekarstwa, serum, szczepionki. Jedni, jak ojciec Paneloux w swoim pierwszym kazaniu, chcą w niej widzieć karę za grzechy. Inni – cierpienie, do którego nie sposób się przyzwyczaić.
„Dżuma” Alberta Camusa w istotny sposób odsyła do doświadczeń II wojny światowej. Nie jest to jednak powiedziane nigdzie wprost, natomiast dżuma w tym kontekście będzie każdym złem płynącym z zewnątrz, również wojną. Ta ostatnia ma bowiem bardzo podobne konsekwencje dla jednostek jak epidemia. Dodatkowe wskazówki to zwrócenie uwagi na rozdzielenie bliskich, poczucie zamknięcia i uwięzienia, a także segregację ludności. Elementy te trzeba odczytywać jako odsyłacze do zakończonej wojny.
Ostatnie wypowiedzi Bernarda Rieux wskazują jednak, że dżumę w tej powieści można interpretować także jako każde zło, w tym zło, które czai się w człowieku. Zwraca na to wcześniej uwagę także Tarrou, który mówi o tym, że w ludzkiej naturze jest pierwiastek zła. Tylko od nas zależy, czy z nim wygramy, a walkę tę toczymy cały czas.
W końcu także dżumę z powieści Camusa rozumieć jako metaforę absurdalnej rzeczywistości, w której trudno odnaleźć sens inny niż samo życie. Wskazują na to momenty historii skoncentrowane na szczycie epidemii, kiedy to Rieux i pozostali bohaterowie wyglądają jak zdani wyłącznie na własne siły.