Dżuma - geneza utworu i gatunek
Alberta Camusa do napisania „Dżumy” w dużej mierze skłoniło doświadczenie II wojny światowej. Powieść wydana została 2 lata po zakończeniu wojny, w 1947 roku, natomiast w tłumaczeniu na język polski ukazała się 10 lat później.
Camus brał udział w ruchu oporu podczas II wojny światowej, był zaangażowany w działania przeciwko nazistom. Widział i doświadczał cierpienia, nieszczęścia, bólu i towarzyszącego mu strachu, jaki stał się udziałem przede wszystkim mieszkańców Europy w latach 40. W tym kontekście niepodanie przez narratora daty rocznej tylko ustawienie czasu wydarzeń na lata 40. XX wieku jest bardzo znaczące.
Wiąże się to również z gatunkiem samego utworu, który określany jest mianem powieści parabolicznej. „Dżuma” Alberta Camusa nie jest wyłącznie opowieścią o chorobie dżumy jako takiej, nie jest także opowieścią o epidemii jakiejkolwiek choroby, ale opowiada o szczególnego rodzaju doświadczeniu egzystencjalnym, które staje się udziałem, w tym przypadku, większej grupy osób.
Powieść paraboliczna, inaczej także powieść parabola to odmiana powieści, która czerpie rozwiązania z biblijnych przypowieści:
- Przedstawione postacie i opisywane wydarzenia nie są kluczowe ze względu na swoje cechy indywidualne, ale ich celem jest zobrazowanie pewnych ogólnych prawd o świecie.
- Każda powieść paraboliczna ma dwa znaczenia – jedno to właściwa akcja, drugie – wymaga odczytania w kontekście przekazywanej uniwersalnej prawdy o świecie.
- Wszystkie elementy utworu podporządkowane są nadrzędnemu celowi, jakim jest wyrażenie ukrytego znaczenia parabolicznego i opisanie jednych problemów z pomocą drugich.
Do powieści parabolicznych oprócz „Dżumy” Alberta Camusa zaliczyć można także: „Małego Księcia” Antoine’a de Saint-Exupéry’ego, „Proces” Franza Kafki czy „Władcę Much” Williama Goldinga.
Ciekawa jest w tym kontekście narracja w „Dżumie” Camusa – dominuje narracja prowadzona w pierwszej osobie liczby pojedynczej. Dopiero pod koniec okazuje się, że skrywa się za nią doktor Rieux, który opisywany jest przez cały tekst w trzeciej osobie. Kronikę uzupełniają zapiski Jeana Tarrou, który jest drugim narratorem.