Świtezianka - geneza utworu i gatunek
Ballada romantyczna wywodzi się z dawnej literatury angielskiej i szkockiej, a szczególnie upodobał ją sobie romantyzm angielski. Jest to tzw. gatunek synkretyczny, czyli łączący ze sobą elementy epiki, liryki i dramatu.
Epicki charakter nadają balladzie fabuła, akcja, narracja oraz bohaterowie. Fabuła najczęściej opiera się o wydarzenia historyczne albo baśniowe i zawiera jeden przewodni wątek, przeważnie fantastyczny, z wyeksponowanym elementem tajemniczym, sensacyjnym, wspomaganym ingerencją sił nadprzyrodzonych.
Elementami lirycznymi ballady są poetycki nastrój i subiektywny sposób odbioru rzeczywistości. Liryczny charakter utworu zostaje także uzyskany dzięki zastosowaniu środków stylistycznych takich, jak: metafora, porównania, powtórzenia oraz onomatopeje. Tekst posiada zwrotki, rytm, niekiedy zaopatrzony jest w refren.
Dramatyczne cechy ballady pojawiają się w postaci monologów i dialogów wkomponowanych w utwór.
W balladzie romantycznej istotną rolę odgrywają natura i folklor. Ballada jest wyrazicielem światopoglądu ludowego o silnie zaznaczonym porządku moralnym, najczęściej opartym o motyw popełnionej winy i czekającej za nią kary.
Świtezianka Adama Mickiewicza ukazała się po raz pierwszy w zbiorze Ballady i Romanse wydanym w 1822 r. w Wilnie. Data wydania tego poetyckiego tomiku stała się punktem wyznaczającym początek polskiego romantyzmu. Prawdopodobnie, do napisania ballady, poetę zainspirowała wizyta odbyta w 1821 r., w posiadłości Michała Wereszczaka położonej nad jeziorem Świteź, o którym krążyło wiele tajemniczych legend wśród miejscowej ludności. Możliwe jest też, że do powstania utworu przyczyniło się również dzieciństwo Mickiewicza, w którym zapoznał się on z ludowymi podaniami i baśniami.
Utwór składa się z trzydziestu ośmiu zwrotek i został napisany tzw. strofą stanisławowską, która składa się z wersów dziesięciozgłoskowych i ośmiozgłoskowych. Poeta operuje w nim ludowym językiem, jednocześnie używając licznych środków lirycznych, takich jak: epitety, powtórzenia czy onomatopeje.
