Spis treści:
- Początki zamku w Ciechanowie
- Nie do zdobycia. Lata świetności zamku w Ciechanowie
- Bona, potop i rozbiory. Powolny upadek Zamku Książąt Mazowieckich
- Rycerz z czasów II wojny światowej. Historia Romana Konwerskiego
- Zwiedzanie Zamku Książąt Mazowieckich w Ciechanowie
Początki zamku w Ciechanowie
Budowa Zamku Książąt Mazowieckich w Ciechanowie ruszyła w drugiej połowie XIV wieku za panowania Siemowita III z rodu Piastów. Pierwsze pisemne wzmianki o budowli pochodzą z rachunków wystawionych w 1429 roku przez architekta zamku, Niklasa.
Trudno ustalić, kiedy dokładnie powstały pierwsze zabudowania na terenie późniejszej twierdzy – badania drewnianych pali użytych do wzmocnienia fundamentów datują je na 1399 lub 1400 rok, jednak prace archeologiczne z lat 2007-2008, które odsłoniły warstwy skryte pod dziedzińcem zamkowym ujawniły ślady drewnianych i kamiennych konstrukcji starszych o nawet 100 lat niż sam zamek (analiza wskazuje na końcówkę XIII wieku).
Zamek wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 48 × 57 metrów. Historycy klasyfikują go jako zamek gotycki, choć rozmieszczenie poszczególnych elementów wykazuje duże podobieństwo do średniowiecznych warowni bizantyjskich.
Początkowo funkcje zamku były typowo obronne – jego mury miały zapewnić schronienie mieszkańcom Ciechanowa w czasie najazdów Litwinów, Jaćwingów, Pomorzan, Prusów, a później także Krzyżaków. Do czasu ukończenia budowy zamku pobliskie osady były pustoszone i palone przynajmniej dwa razy.
Zobacz: Najstarszy zamek w Polsce. Co ma wspólnego z wulkanami?
Nie do zdobycia. Lata świetności zamku w Ciechanowie
Największe znacznie twierdzy to czasy panowania Janusza I, który uczynił z niej swoją rezydencję przy okazji znacznie poprawiając jego zdolności obronne: podniósł mury i wieże, wybrukował dziedziniec i nakazał wykopanie szerokiej na 18 metrów fosy. Miało to miejsce niedługo po bitwie pod Grunwaldem, jednak nawet przed modernizacją zamek świetnie spełniał swoje funkcje niejednokrotnie opierając się Krzyżakom. Nic dziwnego, że zakon brał na cel właśnie tę konstrukcję – ówczesną granicę między oboma państwami wyznaczał bieg rzeki Łydyni przepływającej niecałe 40 metrów od zamkowych murów.
Mimo wielu prób, które potwierdzają ujawnione przez archeologów miecze i inne elementy uzbrojenia zakonników, zamek nigdy nie został zdobyty.
W kolejnych dekadach twierdza przeszła kolejne remonty, które miały dostosować ją do walki z użyciem broni palnej. Mury podniesiono z 7 do 10 metrów, wieże do 21 metrów, wybito strzelnice, doposażono załogę i przeniesiono główne wejście na ścianę zachodnią dodając jeszcze most zwodzony.
Kres lat świetności ciechanowskiego zamku zbiega się z datą śmierci Janusza II w 1495 roku. W 1526 roku Mazowsze oficjalnie wróciło do Korony, a zamek ostatecznie stracił na dotychczasowym znaczeniu.
Bona, potop i rozbiory. Powolny upadek Zamku Książąt Mazowieckich
Ostatnie próby renowacji zamku przypadły na ostatnie lata pobytu w Polsce królowej Bony, która po śmierci Zygmunta Starego (1548) otrzymała zamek jako zabezpieczenie po zmarłym mężu (tzw. oprawa wdowia). Bona wyjechała z Polski w 1556 roku, wtedy też ostatecznie zaniechano jakichkolwiek prac nad rozbudową czy nawet konserwacją twierdzy.
Niedostosowany do nowych sposobów prowadzenia wojny zamek wpadł w ręce wroga podczas potopu szwedzkiego. Najeźdźca podpalił zarówno twierdzę, jak i zabudowania miejskie Ciechanowa. O ile miasto udało się odbudować, o tyle zamek już na zawsze miał pozostać ruiną.
W trakcie rozbiorów Ciechanów przypadł Prusom, którzy rozebrali większość wewnętrznych zabudowań, z których postawili potem browar w Opinogórze.
Renowacja zamku ruszyła dopiero w latach 60. XX wieku, kiedy przyznano mu status obiektu muzealnego o charakterze "trwałej ruiny". W 2005 roku zarządca, czyli Muzeum Szlachty Mazowieckiej w Ciechanowie ogłosiło konkurs na rewitalizację zamku, jednak jak dotąd nie przyniosło to namacalnych rezultatów, nie licząc niewielkiego przeszklonego pawilonu opartego o jedną z wewnętrznych ścian.
Jedna z koncepcji zakładała odbudowę zamku w jego pierwotnym kształcie, co wcale nie byłoby łatwe, gdyż brakuje odpowiednich źródeł – pierwsze ryciny pochodzą z przełomu XVIII i XIX wieku, gdy zamek był już ruiną. Druga wersja mówi o wpisaniu w stare mury nowoczesnej, przeszklonej konstrukcji z żelbetu (częściowo zrealizowane, jak widać na powyższym zdjęciu).
Sprawdź: Zamek w Kwidzynie. Ma okazałe gdanisko i najdłuższy ganek na świecie
Rycerz z czasów II wojny światowej. Historia Romana Konwerskiego
Na osobny fragment zasługuje postać Romana Konwerskiego, polskiego bohatera i patrioty, który za swoją rycerską postawę zapłacił najwyższą cenę.
W trakcie II wojny światowej zamek zajęty przez Niemców był miejscem zbiórki dla schwytanych okolicznych Żydów. Na dziedzińcu odbywały się też pokazowe egzekucje. 17 grudnia 1942 hitlerowcy postanowili powiesić czwórkę żołnierzy Armii Krajowej. To jednak było dla okupantów za mało, więc postanowili dodatkowo pognębić okoliczną ludność – urządzili łapankę i spośród blisko dwóch tysięcy osób wytypowali jedną, która miała wystąpić w roli kata i wyciągać stołki spod nóg skazańców.
Traf padł na Romana Konwerskiego, mieszkańca wsi Kąty obok Ciechanowa. 32-letni Konwerski wyszedł na przód, po czym krótko oznajmił żołnierzom:
"Braci swych wieszać nie będę".
Nie powiesił, ale swoje bohaterstwo przypłacił życiem – najpierw został dotkliwie pobity, a potem zesłany do obozu Mauthausen, gdzie 29 lipca 1943 roku został zamordowany.
Zwiedzanie Zamku Książąt Mazowieckich w Ciechanowie
Ciechanowski zamek jest dostępny dla zwiedzających codziennie, oprócz poniedziałków i dni poświątecznych. Od września do maja godziny otwarcia to 8:00-16:00 (czerwiec-sierpień: 10:00-18:00).
Bilet normalny kosztuje 15 zł, a ulgowy 10 zł. Koszt biletu rodzinnego (2+3) to 50 zł. Dostępna jest sprzedaż on-line.
Oprócz samej konstrukcji zamku zwiedzający mogą zapoznać się z wystawą multimedialną pomagającą zrozumieć historię zamku oraz dwiema wystawami stałymi:
- Fakty i mity ciechanowskiego zamku;
- Księstwo Mazowieckie 1200-1526 – intrygi, trucizny i smok, czyli 300 lat niezależnego Mazowsza.
Przed osobistą wizytą w Ciechanowie można zwiedzić zamek w formie wirtualnego spaceru (link)
Ekspozycje są dostępne w niektóre dni świąteczne, z wyjątkiem 1 listopada, 25 grudnia, 1 stycznia, 8 stycznia i Wielkanocy (niedziela i poniedziałek).
Źródła: zamekwciechanowie.pl;
Czytaj także:
Zamek w Muszynie. Turystyczny strzał w dziesiątkę
Dokąd pojechać jesienią na weekend? TOP 3 ciekawych miejsc
Zamek Świny. Rezydencja Świnków to jeden z najstarszych zamków w Polsce
