Spis treści:
110. rocznica wybuchu I wojny światowej
Wielka Wojna, bo tak nazwano zbrojny konflikt światowy lat 1914–1918, wybuchła 110. lat temu. 28 lipca Austro-Węgry wypowiedziały wojnę Serbii i już w tym dniu na Belgrad spadły pierwsze bomby.
Miesiąc wcześniej w Sarajewie zginęli arcyksiążę Franciszek Ferdynand i jego żona księżna Zofia. Zabił ich serbski rewolucjonista Gavrilo Princip. Zdaniem prof. Andrzeja Chwalby:
– Z pewnością, tak jak i pozostali spiskowcy, był głęboko przekonany o słuszności swojej sprawy.
Gavrilo Princip nie został skazany na śmierć za zamordowanie austro-węgierskiego następcy tronu, a na 20 lat katorgi, bo gdy dokonywał zamachu, nie był pełnoletni (zgodnie z ówczesnym prawem). Jednak nie dożył zakończenia I wojny światowej. 28 kwietnia 1918 roku zmarł na gruźlicę.
Niedługo po wybuchu wojny Albert Einstein pisał w liście do przyjaciela:
– Europa w swym szaleństwie przeżywa coś niewiarygodnego. W takich czasach zdajemy sobie sprawę, do jak godnego politowania gatunku zwierzęcego należymy.
Przeczytaj również: Jedna publicznie krytykowała Piłsudskiego, druga konstruowała bomby. Oto kobiety Niepodległej
Polacy na początku I wojny światowej
Inaczej niż laureat Nagrody Nobla, patrzył na wybuch wojny ziemianin, który urodził się na Litwie, kształcił się w Rosji, a później walczył na froncie. W „Pamiętnikach” Karola Wędziagolskiego można przeczytać:
– Gdyby w owym czasie zwykły szary człowiek ulicy zapytał, czemu wybuchła wojna, gdy wokół wszyscy wzywali do pokoju, i otrzymał odpowiedź, że wojny pragnął cesarz Niemiec albo kanclerz Austro-Węgier, albo stryj rosyjskiego cara, albo – jak niektórzy twierdzili – piękne czarnogórskie królewny, podniecające mężów do obrony pokrzywdzonej Serbii, nie uznałby takiego wyjaśnienia za przekonywające. Ponad wszystkim bowiem panował nastrój mistycznego urzeczenia, że wojna musi być, gdyż staje się z wyroku losu. W metafizyczne pochodzenie wojny wierzono niemal powszechnie. Dla Polaka była ona wysłuchaniem modlitwy Mickiewicza „o wojnę o wolność ludów”.
Jeden z najkrwawszych konfliktów światowych był postrzegany, jako szansa na odzyskanie niepodległości przez Polskę. Józef Piłsudski działał szybko. Pierwsza Kompania Kadrowa została utworzona już 3 sierpnia 1914 roku. Zaledwie trzy dni później wyruszyła z krakowskich Oleandrów w kierunku Królestwa Polskiego, aby wzniecić powstanie antyrosyjskie. Nie udało się jej dotrzeć do Warszawy. Jednak 16 sierpnia 1914 roku powołano Naczelny Komitet Narodowy, który przysłużył się powstaniu Legionów Polskich. Nazwa oddziałów walczących u boku armii austriackiej nawiązywała do tradycji Legionów Polskich we Włoszech.
Przeczytaj również: Jak wabił się pies marszałka? Rozwiąż QUIZ historyczny
Bratobójcze walki
Wybuch I wojny światowej oznaczał również, że Polacy zostaną wcieleni do armii zaborczych. Bratobójcze walki były nieuniknione. Oddaje to wiersz Edwarda Słońskiego „Ta, co nie zginęła”, który ukazał się na łamach warszawskiego „Tygodnika Ilustrowanego”. Już 3 października 1914 roku można było przeczytać słowa, które dziś kojarzymy z podręczników szkolnych:
„Rozdzielił nas, mój bracie,
zły los i trzyma straż –
w dwóch wrogich sobie szańcach
patrzymy śmierci w twarz.
W okopach pełnych jęku
wsłuchani w armat huk,
stoimy na wprost siebie –
ja – wróg twój, ty – mój wróg!
Las płacze, ziemia płacze,
świat cały w ogniu drży…
W dwóch wrogich sobie szańcach
stoimy ja i ty”.
Historycy nie są zgodni, ilu Polaków zaginęło i poniosło śmierć w armiach zaborczych w trakcie I wojny światowej. Aby zobaczyć, jak rozbieżne są szacunki, wystarczy przytoczyć dwa przykłady. Prof. Tomasz Nałęcz ocenił, że mogło ich być 385 tys., a prof. Wojciech Wrzosek wskazał 530 tys. walczących.
Źródła: dzieje.pl, poezja.org, histmag.org, historia.org.pl, obw.muzhp.pl, przystanekhistoria.pl
Rozwiąż quizy historyczne:
Sprawdź, czy zdałbyś maturę z historii. 15 pytań z dziejów Polski
QUIZ: Gdzie rządził Świniopas, kogo nazywano Semiramidą Północy? Sprawdź się w QUIZIE historycznym
QUIZ historyczny. Pamiętasz ważne daty z II wojny światowej?
