Spis treści:
- Zamek w Kwidzynie. Średniowieczna twierdza Krzyżaków
- Najdłuższy ganek na świecie
- Wojna polsko-krzyżacka i dalsze losy zamku w Kwidzynie
- Zamek dzisiaj. Pomnik historii i siedziba muzeum
- Dwie ciekawostki prosto z kwidzyńskiego zamku
Zamek w Kwidzynie. Średniowieczna twierdza Krzyżaków
Zamek, który można dziś podziwiać w Kwidzynie wybudowano w połowie XIV wieku, mniej więcej 100 lat po powstaniu tu krzyżackiej osady. W rzeczywistości nie był to jednak ani pierwszy zamek, ani nawet pierwsze grodzisko w tym miejscu.
Według archeologów pierwsza była osada Pomorzan, która wznosiła się tu jeszcze w XI wieku. Pierwotny gród został jednak doszczętnie zniszczony w toku prowadzonych w okolicy wojen. W roku 1233 na miejscu pojawili się Krzyżacy, którzy od razu wznieśli drewniano-ziemną strażnicę zniszczoną po jakimś czasie przez powódź. W tym samym roku (według innych źródeł 2 lata później) gród otrzymał prawa miejskie.
W połowie XIII wieku nauczeni doświadczeniem Krzyżacy wybudowali pierwszy zamek murowany, który prawdopodobnie składał się z dwóch skrzydeł wzmocnionych trzema wieżami. Do czasu wzniesienia osobnej rezydencji w pobliżu kościoła parafialnego po drugiej stronie miasta (ok. 50 lat) był on siedzibą pomezańskich biskupów. Pierwszy Zamek nazywany też Starym Zameczkiem istniał do ok. 1520 roku, kiedy został zniszczony podczas wojny polsko-krzyżackiej. Konstrukcję sukcesywnie rozbierano w kolejnych dekadach. W 1586 roku z ruin Starego Zameczku pobrano wapień do budowy południowej kruchty kwidzyńskiej katedry.
Pierwsze zapisku o zamku, który do dziś stoi w Kwidzynie pochodzą z 1334 roku, co oznacza, że przez kilkaset lat nad miastem górowały dwie kamienne twierdze. Budowla miała cztery skrzydła, plan zbliżony do kwadratu i wieże w każdym narożniku. W latach 80. XIV wieku do użytku oddano gdanisko – wysuniętą wieżę połączoną z częścią główną krytym korytarzem, która służyła za punkt obserwacyjny i w razie potrzeby stanowisko strzelnicze. Obiekt pełnił jeszcze jedną, mniej prestiżową, choć niezmiernie ważną funkcję zamkowej latryny.
Przeczytaj: Zamek we Wleniu najstarszy w Polsce. Co ma wspólnego z wulkanami?
Najdłuższy ganek na świecie
Wieżę sanitarno-obronną od zachodnich murów zamku dzieli dystans 55 metrów, co wynika z ukształtowania okolicznego terenu. W ten sposób warunki topograficzne "zmusiły" budowniczych do wzniesienia rekordowej konstrukcji – korytarz łączący gdanisko z bryłą zamku to najdłuższy ganek na świecie.
Przejście oparto na pięciu kilkunastometrowych arkadach. Podobne konstrukcje są też na zamku w Malborku czy Toruniu, jednak żadne nie dorównuje długością temu z Kwidzyna.
Wojna polsko-krzyżacka i dalsze losy zamku w Kwidzynie
Zawierucha z lat 1519-1521, która pochłonęła pierwszy zamek, swoje piętno odcisnęła także na drugim i miejskiej katedrze. Wstępne prace remontowe sfinansował pierwszy protestancki biskup pomezański – Paulus Speratus (biskupi z Pomorza przeszli na protestantyzm w 1526 roku).
W połowie XVI wieku zamek przeszedł w ręce mistrza zakonu krzyżackiego, Albrechta Hohenzollerna – tego samego, który w 1525 roku składał hołd pruski przed Zygmuntem Starym. W kolejnych dekadach zamek w Kwidzynie, tak jak inne podobne budowle tracił na znaczeniu militarnym. W 1728 roku jedno ze skrzydeł przekształcono w magazyn żywności dla miejskiego garnizonu. W 1773 roku na zamek przeniesiono sąd i więzienie, które działały aż do 1935 roku. W międzyczasie na terenie twierdzy działała także szkoła rzemieślnicza i ośrodek dla niewidomych.
W latach 1935-1945 Niemcy urządzili na zamku ośrodek szkoleniowy Hitlerjugend. Tereny te przeszły w ręce polskie dopiero po II wojnie światowej jako element tzw. Ziem Odzyskanych.
Sprawdź: Gdzie znajduje się zamek z „Zemsty”? Ciekawa historia Zamku Kamieniec
Zamek dzisiaj. Pomnik historii i siedziba muzeum
Zamek przy ulicy Katedralnej 1 w 2018 roku został wpisany na listę pomników historii (w ramach zespołu zamkowo-katedralnego).
W zamkowych komnatach mieści się obecnie Muzeum w Kwidzynie, w którym zgromadzono ok. 5 tys. regionalnych eksponatów z zakresu historii, sztuki, archeologii, etnografii i przyrody.
Dwie ciekawostki prosto z kwidzyńskiego zamku
Na osobny fragment zasługują dwie ciekawostki związane z opisanym w artykule zamkiem.
W trakcie powojennych prac remontowych pod podłogą odnaleziono niepozorną karteczkę, a dokładniej Kartę Płac datowaną na 1936 roku. Znacznie ciekawsza była jednak treść notatki, którą na odwrocie nanieśli zatrudnieni przy remoncie obywatele Kwidzyna.
"Dzisiaj, 20 kwietnia 1936 roku, w dniu urodzin Adolfa Hitlera pracujemy tu, na starym zamku i bardzo ubolewamy, że z tego święta nic nie mamy. Pieniędzy jest u nas zawsze mało". Murarze i cieśle z firmy Karl Westphal (łącznie 5 nazwisk).
Druga historia pochodzi ze znacznie dawniejszych czasów i dotyczy lokalizacji gdaniska, a więc i rekordowego ganku. Charles Ogier – poseł francuski, który przebywał z wizytą na zamku w XVI wieku w swoim dzienniku przytacza dość nietypową legendę o umiejscowieniu wieży pełniącej funkcję latryny.
Według ludowych podań miejscowy kanonik z czasów budowy zamku miał kochankę. Gdy dowiedział się o tym jego przełożony urządził mu ostrą połajankę, a skruszony duchowny miał obiecać, że od tej pory będzie... "wypróżniał się na miłość" (w oryginale użyto krótszego i bardziej dosadnego określenia). Kanonik dotrzymał słowa i zarządził budowę gdaniska z latryną nad rzeką Liebe (niem. miłość). Opowieść całkiem zabawna, choć z pewnością nieprawdziwa, a autor notatki, poseł Ogier zauważa, że "taka historia mogła się narodzić jedynie w umysłach luteran (Niemców)".
Obecnie rzeka nazywa się Liwa, a jej koryto biegnie ok. 200 metrów na zachód od gdaniska.
Źródła: kwidzynopedia.pl; zamkigotyckie.org.pl
Czytaj także:
Zamek Bolczów. Tajemnicze ruiny na Dolnym Śląsku
Zamek Leśna Skała. Jeden z najmłodszych w Polsce
Fani Harrego Pottera powinni odwiedzić to miejsce. Tajemniczy zamek w Mosznej
