Dlaczego ciepłe zimy są niekorzystne dla środowiska

Białe święta Bożego Narodzenia coraz częściej oglądamy już tylko w filmach. Brak śniegu to efekt zmian klimatycznych. Zimowe rekordy ciepła w Polsce to niestety nic dobrego. Nie chodzi tu jednak o brak świątecznej atmosfery, ale o realne zagrożenie dla środowiska. Dlaczego ciepłe zimy są niekorzystne? Jak wpływają na rośliny i zwierzęta?

Spis treści:

Zimowe rekordy ciepła w Polsce
Śnieg i mróz – znaczenie w przyrodzie
Dlaczego ciepłe zimy są niekorzystne?
Czy kolejne zimy będą cieplejsze?

Zimowe rekordy ciepła w Polsce

W ostatnich latach pogoda, z jaką mieliśmy do czynienia zimą, przywodziła na myśl raczej deszczową jesień. Jeszcze 20-30 lat temu mróz i śnieg w grudniu, nikogo nie dziwił. Dziś opady śniegu tak bardzo cieszą, ponieważ są rzadkością, a dni, w których dzieci mają szanse pojeździć na sankach czy ulepić bałwana, można policzyć na palcach jednej ręki. Widać to doskonale, jeśli przeanalizuje się pomiary temperatury. Na przykład w pierwszy dzień 2023 roku, w miejscowości Jodłownik termometr wskazywał aż 19 stopni Celsjusza, a w Głuchołazach i w Warszawie Okęcie temperatura przekroczyła 18 stopni Celsjusza. Nie był to jednak zimowy rekord ciepła. Najwyższą temperaturę w grudniu zanotowano bowiem 19 grudnia 1989 roku, w Łazach (województwo śląskie). Było to 20,4 stopni Celsjusza. Uznano to wtedy za odstępstwo od normy. Dziś ciepłe zimy już nikogo nie dziwią, a z roku na rok robi się coraz cieplej.

Średnia temperatura w latach 1991-2000 w styczniu wynosiła -6-0 stopni Celsjusza. Dla porównania w styczniu 2015 roku średnia temperatura przekroczyła 10 stopni Celsjusza. Jeśli dodatkowo porównamy te temperatury z zimami, które pamiętają nasi rodzice i dziadkowie, uświadomimy sobie, że zmiany klimatyczne stały się faktem. O jakich temperaturach mowa? Na przykład w 1963 roku, w styczniu termometr wskazywał średnio -6,6 stopni Celsjusza.

Przeczytaj również: Zima astronomiczna a kalendarzowa. Czym się różnią?

Śnieg i mróz – znaczenie w przyrodzie

Zarówno rośliny, jak i zwierzęta rozwijają się zgodnie z cyklami natury. Śnieg i mróz pełnią określoną funkcje. Po pierwsze, pokrywa śnieżna stanowi ważny element cyklu wodnego, przechowując wodę w formie stałej podczas zimy, by następnie uwalniać ją stopniowo w postaci ciekłej wiosną. Ponadto warstwa śniegu działa jako izolator termiczny, chroniąc rośliny i zwierzęta przed mrozem i ekstremalnymi temperaturami. Wpływa także na glebę, izolując ją przed wiatrem i utrzymując stabilną temperaturę. Mróz z kolei odgrywa kluczową rolę w procesie glebotwórczym poprzez mechaniczne działanie na skały i gleby, przyczynia się do ich rozdrabniania. Co więcej, niektóre gatunki roślin iglastych mogą rosnąć i rozwijać się tylko w zimowym klimacie. Takim przykładem są chociażby świerki wysokogórskie. Ponadto niska temperatura i śnieg chronią drzewa przed masowym atakiem owadów. Śnieg to również błogosławieństwo dla zwierząt, które zmieniają na zimę kolor futra. Dzięki temu stapiają się z otoczeniem i stają się nieuchwytne dla drapieżników.

Warto pamiętać również o organizmach wodnych. Zimowe warunki mogą bowiem oddziaływać na strukturę ekosystemów morskich. Na przykład, występowanie lodu morskiego wpływa na dostępność światła dla organizmów morskich, a także na ruchy migracyjne niektórych zwierząt.

Dlaczego ciepłe zimy są niekorzystne?

Ciepłe zimy to anomalia, która wpływa negatywnie na cały cykl przyrody. Dobrym przykładem są tu rośliny, które przy nienaturalnie wysokich temperaturach budzą się do życia. To może wpływać negatywnie na ich kwitnienie i owocowanie. To samo dotyczy zwierząt. Brak typowych warunków zimowych może zakłócać ich naturalne zachowania, takie jak choćby migracja czy hibernacja. Nie możemy zapominać również o tych gatunkach, które zmieniają kolor futra na zimę. Takim przykładem są chociażby łasice białe. Śnieżna aura stanowiła dla nich kamuflaż. Dotychczas zwierzęta te stapiały się z otoczeniem i były niemal niezauważalne dla drapieżników. W sytuacji, gdy nie ma śniegu, ich białe futro powoduje, że rzucają się w oczy i stają się tym samym łatwym celem dla swoich naturalnych wrogów. To jednak nie koniec problemów.

Brak śniegu w dłuższej perspektywie może doprowadzić do wyginięcia wysokogórskich borów świerkowych. Drzewa te przestałyby zasilać glebę w wodę, co skutkowałoby erozją. Nie mówiąc już o owach oraz innych szkodnikach, dla których drzewa stałyby się łatwym łupem. Dlaczego jeszcze ciepłe zimy są niekorzystne? W wyniku ciepłych zim może wzrosnąć ryzyko występowania szkodliwych dla środowiska zjawisk, takich jak susze, pożary lasów czy ekstremalne zjawiska atmosferyczne, takie jak choćby tajfuny.

Czy kolejne zimy będą cieplejsze?

Niestety, wszystko wskazuje na to, że tak. Przemawia za tym fakt, że klimat Europy ociepla się szybciej niż średnia na całej Ziemi. Naukowcy prognozują, że średnia temperatura powietrza do 2030 roku może wzrosnąć o 1,4-6,2 stopni Celsjusza, szczególnie zimą Jednocześnie należy spodziewać się mniejszej liczby dni z pokrywą śnieżną. Wszystko zależy jednak od tego, jakie działania zostaną podjęte i czy uda nam się zmniejszyć emisję CO₂.

Przeczytaj również: Zima stulecia w Polsce. Paraliż komunikacyjny i tunele wykopane w śniegu