Pod pojęciem instytucji społecznej rozumiemy grupę osób, wyłaniających się ze społeczności i charakteryzujących się stosownymi cechami, które umożliwiają zaspokojenie potrzeb danej grupy. Instytucje społeczne umożliwiają wprowadzenie w życie podstawowych wartości, czyli prawa do wolności i zachowania podmiotowości człowieka. Zadania te realizowane są poprzez organizowanie życia społecznego w taki sposób, żeby zagwarantować jednostkom możliwość aktywnego uczestnictwa w tych instytucjach, które już istnieją i tworzenia nowych, mających pomóc skuteczniej zaspokajać potrzeby.
Instytucje społeczne dzielimy na:
a) instytucje formalne, czyli takie które tworzy się na podstawie prawa i których działalność regulują przepisy prawne. Instytucją formalną można nazwać, np. szkołę i sąd.
b) instytucje nieformalne, czyli takie, które tworzone są spontanicznie, pod wpływem okoliczności. Takimi nieformalnymi instytucjami były, na przykład Uniwersytety Latające, działające w PRL.
Podział instytucji ze względu na ich funkcje merytoryczne:
a) instytucje polityczne, których zadaniem jest zdobycie, sprawowanie i utrzymanie władzy
b) instytucje religijne, które zajmują się sprawami duchowymi człowieka
c) instytucje ekonomiczne, zajmują się dbaniem o produkcję, podział dóbr, usługi i obieg pieniądza
d) instytucje wychowawcze i kulturalne, czyli te odpowiedzialne za dbałość o dziedzictwo kulturowe
e) instytucje socjalne, których zadaniem jest opieka nad potrzebującymi
Instytucje społeczne muszą spełniać pewne określone warunki, żeby móc sprawnie funkcjonować w społeczeństwie.
a) muszą mieć konkretne, sprecyzowane cele i zakres działania,
b) muszą być dobrze zorganizowane wewnętrznie,
c) zakres ich czynności musi być obiektywny i zdepersonalizowany
d) muszą cieszyć się zaufaniem społecznym,
e) ich działalność nie może się kłócić z działalnością innych instytucji społecznych
Zyski społeczeństwa, związane z działalnością instytucji społecznych:
a. instytucja zaspokaja potrzeby społeczeństwa,
b. pomaga uregulować jego funkcjonowanie oraz
c. zintegrować ludzi, podtrzymując łączącą ich więź społeczną
Centrum Kształcenia Ustawicznego
Jest to instytucja, która zajmuje się edukacją, dokształcaniem i doskonaleniem zawodowym ludzi dorosłych. Ważne jest to, że za naukę w CKU się nie płaci. Te cechy kwalifikują Centrum w kategorii instytucji społecznych formalnych, wychowawczych, kulturalnych i jednocześnie socjalnych. CKU mieści się w tych wszystkich kategoriach, dlatego że umożliwia ludziom, korzystającym z jego usług, przygotowanie się do rozpoczęcia nowego życia zawodowego, poprzez podniesienie lub zdobycie odpowiednich kwalifikacji. Centrum Kształcenia Ustawicznego jest instytucją, powołaną z myślą o ludziach, którzy chcą rozwijać swoją osobowość i wiążą tę chęć z rozwojem zawodowym. Ludzie, biorący udział w zajęciach, zdobywają kwalifikacje zawodowe, doskonalą swoje umiejętności zawodowe, mają możliwość przekwalifikowania się. Oferta CKU jest na bieżąco uaktualniana, zgodnie z aktualnym zapotrzebowaniem rynku pracy. Biorąc udział w szkoleniach CKU można, oprócz wiedzy i umiejętności, zdobyć świadectwo ukończenia szkoły i dyplomy, które potwierdzają zdobyte wykształcenie. Centra Kształcenia Ustawicznego dają uczniom możliwość rozwijania ich zainteresowań, brania udziału w różnych konkursach przedmiotowych.
Centra Kształcenia Ustawicznego stawiają też sobie za cel pomaganie, biorącym udział w ich kursach ludziom, w podjęciu właściwej decyzji co do możliwości dalszej nauki i wyboru zawodu. CKU mogą pomagać:
- zapraszając pracowników naukowych wyższych uczelni na spotkania z kursantami
- organizując spotkania z doradcami, pracującymi w biurach pracy, psychologami, pedagogami
- prowadząc wewnątrzszkolny system doradztwa
Zadaniem placówki szkolnej jest zapewnienie uczniom i słuchaczom, stosownej do ich potrzeb i możliwości szkoły, opieki. Opieka taka to udzielanie słabszym, potrzebującym uczniom pomocy w nauce, w razie potrzeby pomocy psychologicznej, zapewnienie mieszkania w internacie, możliwość korzystania ze stołówki. Szkoła powinna też dysponować funduszami, przeznaczonymi na pomoc materialną. Również uczniowie niepełnosprawni powinni mieć możliwość korzystania z usług placówek dydaktycznych i szkoły powinny zrobić wszystko by im w tym pomóc i stworzyć optymalne warunki do nauki. Ażeby wszystkie te cele zostały spełnione szkoła musi, w ramach warunków, jakimi dysponuje, stworzyć jak najlepsze środowisko dydaktyczno - wychowawcze.
Obowiązkiem i głównym zadaniem CKU jest:
- sprawić, by jego struktura organizacyjna w całości podporządkowana była celom dydaktyki i wychowania, a przy tym działała dla dobra uczniów i słuchaczy.
- zadbać o zatrudnienie najlepszych nauczycieli o jak najwyższych kwalifikacjach pedagogicznych, nauczycieli, przestrzegających i kierujący się w życiu moralnością i etyką,
- postarać się, żeby zatrudnieni w placówce pracownicy administracji byli przyjaźni uczniom i słuchaczom; ważne jest, żeby szkoła funkcjonowała jak najlepiej.
CKU powinno wypracować systemy służące:
a) monitorowaniu i diagnozowaniu zachowań uczniów
b) informowaniu i konsultowaniu z rodzicami i opiekunami prawnymi uczniów wszelkich spraw, które dotyczą wychowania i edukacji.
Będąc instytucją o charakterze społecznym, CKU jako priorytetowe musi uznawać następujące cele:
- rozwijanie metod kształcenia ustawicznego ludzi dorosłych, biorąc pod uwagę głównie nowoczesne techniki dydaktyczne, z kształceniem na odległość włącznie,
- przedkładać nad inne edukację proinnowacyjną, skupiającą się na zagadnieniach ekonomicznych, negocjacyjnych a także na technikach racjonalizacyjnych,
- dbanie o stały rozwój i unowocześnianie niezbędnej bazy dydaktycznej, w szczególności dbałość o sprzęt komputerowy i zapewnienie dostępu do Internetu,
- prowadzenie szkoleń i konferencji, dotyczących osiągnięć nauki światowej, jak również nowych technologii,
- organizacja prezentacji dokonań nowoczesnej myśli technicznej, np. na stosownych targach i wystawach,
- umożliwienie dorosłym uczniom skorzystania z systemów kredytowych w celu opłacenia nauki,
- dbałość o ciągły rozwój Centrów Kształcenia Ustawicznego.
Centrum Kształcenia Ustawicznego jako instytucja społeczna jako swoje podstawowe cele definiuje:
- dostosowywanie sposobów edukacji do aktualnych potrzeb rynku pracy,
- dbanie o poszerzanie oferty dydaktycznej,
- dbanie o ośrodki szkoleniowe w terenie,
-doprowadzenie do tego, że ludzie w styczności z rynkiem pracy będą bardziej mobilni i elastyczni zawodowo,
- budowanie i umacnianie trwałych związków pomiędzy placówkami dydaktycznymi a rynkiem pracy.
Centra Kształcenia Ustawicznego są instytucjami społecznymi o charakterze subsydiarnym. Ich celem jest bowiem zapewnienie jednostce pomocy, w sytuacji, gdy nie jest ona zdolna do samodzielnego zaspokojenia własnych potrzeb, związanych z rynkiem pracy. A ponieważ CKU wypełniają założone sobie cele, zaliczmy je do grupy instytucji społecznych o charakterze pomocowym.
Instytucje działające w systemie politycznym
Partie polityczne
Są organizacjami o charakterze dobrowolnym, które zrzeszają wokół siebie jednostki, mające podobne cele polityczne i zmierzające do realizacji tych celów. Członkowie partii stawiają sobie za cel zdobycie lub utrzymanie władzy w kraju. Tworzą one ego system partyjny. .
To, co ma wpływ na powstawanie partii politycznych to wszelkiego rodzaju przejawy rozwoju narodu i społeczeństwa, industrializacja i niesnaski na linii państwo - Kościół.
Ogólnie partie polityczne dzielimy następująco:
- liberalne i konserwatywne, które powstały, kiedy zarysował się konflikt pomiędzy systemami feudalnym i kapitalistycznym.
- robotnicze, których powstawanie było odpowiedzią na rozkwit systemu burżuazyjnego,
- agrarne, czyi te powstałe w reakcji na industrializację,
- regionalne, tworzące się wraz z centralizacją władzy państwowej,
- chrześcijańskie, które swoją ideologię przeciwstawiają ideologiom socjalistycznym i liberalnym,
- faszystowskie, opozycyjne systemowi demokratycznemu,
- komunistyczne, mające swoje korzenie w podziale ruchu robotniczego, opozycyjne do partii socjaldemokratycznych
- protestu, powstające w odpowiedzi na rozwój procesów biurokratycznych i elementów państwa dobrobytu.
Zadaniem partii jest zrealizowanie trzech celów:
a) nagłaśniania i rozpowszechnianie swojego programu wyborczego, a przez to pozyskiwanie e dla niego zwolenników. W ten sposób partia kształtuje opinię publiczną.
b) stworzenie takiego programu partyjnego, który przyciągnie jak największą liczbę wyborców, wyselekcjonowanie odpowiednich kandydatów i uczestnictwo w wyborach. Jest to tzw. funkcja wyborcza.
c) sprawowanie władzy, jeśli wygrała wybory. Partia może rządzić samodzielnie lub wejść w koalicję z inną partią, jeśli nie dysponuje większością w sejmie.
Grupy interesu
- są to organizacje, których zadaniem jest reprezentowanie interesów konkretnych grup społecznych.
- grupy interesu pośredniczą w przekazywaniu żądań i postulatów ludzi w nich zrzeszonych do ośrodków decyzyjnych.
- wywierają naciski na organy decyzyjne państwa w celu wpłynięcia na decyzje polityczne.
Grupami interesu są związki zawodowe, ale również zrzeszenia pracodawców. Ogromny wpływ na proces ich tworzenia się miał postępujący proces industrializacji we współczesnych społeczeństwach.
Zakres działalności grup interesu ogranicza się do:
- gromadzenia informacji
- doradzania
- pośredniczenia
- aktywności dydaktycznej
Organy państwowe
To jedno z istotniejszych ogniw, tworzących konstrukcję organizacyjną systemu politycznego.
Wyróżniamy następujące:
Głowa państwa
Jest organem ukształtowanym za czasów państwa feudalnego. Tę funkcję sprawuje jedna osoba, monarcha - w przypadku monarchii, prezydent w republice. Monarcha jest organem posiadającym autonomię, swoją władzę dziedziczy, z założenia nie można go usunąć. Natomiast prezydenta wybiera się na jedną kadencję. Metody wyboru prezydenta reguluje konstytucja.
Prezydent może być wybrany:
- przez społeczeństwo w wyborach bezpośrednich,
- za pośrednictwem,, wyznaczonych przez społeczeństwo elektorów, czyli pośrednio
- w wyborach pośrednich przez parlament
Organy przedstawicielskie
Parlament
To najważniejszy z organów przedstawicielskich. Przy czym jego rola jest ograniczona, nie zajmuje on pozycji uprzywilejowanej. Jego kompetencje i zakres działania reguluje ustawa zasadnicza (konstytucja) i specjalne prawodawstwo. Parlament jest bardzo ważnym mechanizmem, służącym sprawowaniu władzy. W większości państw mamy do czynienia z parlamentem dwuizbowym (sejm i senat), ale są kraje, gdzie jest tylko jedna izba parlamentu, np. Dania i Grecja. Parlamentarzyści zrzeszają się w klubach parlamentarnych. Istotą parlamentu jest bycie organem przedstawicielskim narodu. Powołuje się go w taki sposób, że jego skład oddaje preferencje polityczne obywateli.
Podstawowe funkcje parlamentu:
1. Funkcja ustawodawcza, polegająca na ustanawianiu aktów prawnych o szczególnej mocy prawnej. Na sprawowanie tej funkcji parlament ma wyłączność. Proces ustawodawczy to, kolejno: inicjatywa ustawodawcza, debaty nad projektami ustaw, rozważanie projektów, przyjęcie projektu, przesłanie gotowego projektu do drugiej izby, uprawomocnienie projektu przez głowę państwa, a na koniec umieszczenie ustawy w odpowiednim periodyku. I wszystko to musi się wydarzyć w określonym ustawowo terminie.
2. Funkcja kontrolna jest drugim klasycznym zadaniem parlamentu. Polega ona na dokonywaniu ocen i formułowaniu sugestii. Określa to jako prawo żądania wysłuchania. Funkcję tę parlament sprawuje, mając do dyspozycji różne środki działania. Zaliczamy do nich debatę, system sprawozdań z realizowanych zadań i działalność komisji parlamentarnych.
3. Funkcja kreacyjna oznacza prawo parlamentu do powoływania i odwoływania organów konstytucyjnych, jak również osób, które wchodzą w skład tych organów.
Organy administracyjne
Są to organy wykonawcze. Ich system obejmuje trzy piony::
- administrację ogólną, naczelne której stoi rząd
- administrację gospodarczą i socjalno - kulturalną
- organy przymusu bezpośredniego
Organy te działają poprzez wykonywanie zadań, które nakłada na nie państwo, a które zatwierdza władza prawodawcza. Najważniejszy spośród nich jest rząd.
.
Rząd
Obok prezydenta to drugi segment władzy wykonawczej. Rada Ministrów jest naczelnym organem konstytucyjnym państwa. W jego skład wchodzą przede wszystkim osoby, które zarządzają resortami. Ale są też ministrowie, którzy nie kierują żadnym z ministerstw ( nazywa się ich ministrami bez teki). Na czele Rady Ministrów stoi premier.
W rękach szefa rządu koncentrują się następujące kompetencje:
- tworzenie rządu i dokonywanie w nim zmian. Tylko na wniosek PRM można powołać kogoś do Rady Ministrów
- określanie zakresu działań ministrów
- organizacja prac rządu
- zarządzanie pracami terenowej administracji rządowej
- zwierzchnictwo nad pracownikami administracji rządowej i służbą cywilną
- sprawowanie nadzoru nad funkcjonowaniem samorządów lokalnych.
W kompetencjach Rady Ministrów leży:
- nadzór i zarządzanie aparatem administracyjnym
- wypełnianie aktów legislacyjnych parlamentu
- prawo do inicjatywy ustawodawczej
- tworzenie norm i procesów prawnych
- praca nad budżetem i jego realizacja
- kierowanie polityką zagraniczną państwa
Sądownictwo
Funkcjonowanie władzy sądowniczej opiera się na zadzie niezawisłości sędziowskiej, która tyczy się tak samo sądów jak i trybunałów. Praca władzy sądowniczej opiera się wyłącznie na prawie. Wymiar sprawiedliwości ma rozstrzygać prawne sprawy i spory, które wynikły w procesie stosowania prawa lub podczas jego stanowienia. W zakres działalności sądów wchodzi orzecznictwo w sprawach cywilnych, karnych i administracyjnych. Sądy strzegą porządku publicznego, zajmują się walką z przestępczością i kontrolowaniem zgodności postanowień administracyjnych z prawem. Wyróżniamy sądy powszechne i szczególne. Pierwsze zajmują się sprawami cywilnymi, karnymi i administracyjnymi. Natomiast sądy szczególne to, np. sądy pracy, czy sądy wojskowe.
Środki masowego przekazu
Nazywa się je również czwartą władzą. Rola, jaką odgrywają dla społeczeństwa i całego kraju jest nie do przewartościowania. Do środków masowego przekazu należą prasa, radio, telewizja, kino, ale również Internet.
Dla systemów totalitarnych charakterystyczne jest uzależnienie mediów od władzy. Demokracja natomiast gwarantuje mediom dobre warunki do funkcjonowania, zapewni im autonomię. Prawodawstwo powołuje nawet specjalne instytucje, stojące na straży tej autonomii. Za przykład niech posłuży Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Media muszą zabiegać o środki finansowe u sponsorów, a przy tym muszą się starać pozostać od niech niezależne.
Trudno wyobrazić sobie życie bez mass mediów. System demokratyczny nie mógłby się bez nich obejść. Media stanowią podstawowe źródło informacji, między innymi o tym, co aktualnie dzieje się w polityce. Media mają ogromną siłę opiniotwórczą, mogą dowolnie kreować rzeczywistość, politykę. Media sprawują kontrolę nad władzami, dlatego określa się je również jako czwartą władzę.
Wpływ instytucji społecznych na styl życia w społeczeństwie
Wyróżnić możemy cztery wymiary życia społecznego
a. jednostka
b. mała grupa społeczna, tj. rodzina, grupa przyjaciół
c. społeczność, np. lokalna, spółdzielcza, grupy nieformalne, organizacje pozarządowe, stowarzyszenia itp.
d. społeczeństwo, np. naród
Wewnątrz tych trzech pierwszych poziomów zachodzą najbardziej istotne dla społeczeństwa procesy integrujące, tożsamościowe, kulturowe, ekonomiczne, socjalne i obronne.
Czwarty wymiar życia społecznego, czyli społeczeństwo jako całość, musi funkcjonować, ponieważ konieczne są:
a. działania mające na celu ochronę społeczeństwo od zagrożeń z zewnątrz, np. militarnych, ekologicznych lub ekonomicznych
b. działania mające na celu realizowanie celów kulturowo-integracyjnych lub ekologicznych, istotnych dla ogółu społeczeństwa czy państwa. Oczywiście konieczne jest wyrażenie takiego życzenia ze strony społeczności.
Charakterystyczne dla czwartego poziomu życia społecznego jest jego podporządkowanie tym trzem pierwszym.
Życie społeczne nierozerwalnie związane jest z otoczeniem, toczy się harmonijnie i w zgodzie z przyrodą. Ani harmonii jednak, ani równouprawnienia nie można nikomu - ani społeczności, ani jednostce - w żaden sposób narzucić. Poczucie to może być tylko wynikiem prywatnych przekonań jednostki, a w przypadku społeczeństwa, ogólnie, świadomości ekologicznej.
Aby ograniczyć rolę narodowych więzi należy ograniczyć funkcjonujące w społeczeństwie powiązania, zwane pionowymi, które przejawiają się przede wszystkim podporządkowywaniem potrzeb jednostek i małych grup społecznych tzw. ogólnym interesom społecznym.
Zbiorowość, która chce realizować kategorie ekorozwoju, musi wykształcić więzi społeczne (powiązania poziome) jako te o fundamentalnym dla niej znaczeniu. Powinny one zajmować się łączeniem równorzędnych i samodzielnych jednostek i grup społecznych, dbając jednocześnie o zachowanie swojej odrębności i tożsamości narodowej, kulturowej, społecznej, ekonomicznej i politycznej. Dzięki poziomej strukturze więzi rozwijać się mogą podmioty społeczne, może zachodzić wymiana kulturowa i integrować się społeczeństwo..
Wydaje się oczywiste, że należałoby zapewnić całkowitą sprawność połączeń między tymi kilkoma fundamentalnymi poziomami integracyjnymi w społeczeństwie. Ważne jest, żeby te zachowania i wartości, które wiążą się z prywatnością jednostki, a są racjonalne i mają wartość, potrafiły odnaleźć takie naturalne mechanizmy, służące uspołecznieniu, które będą działały najpierw w małej zbiorowości, a później w ramach większej. Powinny też dać osobowości człowieka i jej społecznemu otoczeniu możliwość niezależnego i zrównoważonego rozwoju. Powinny przeć ku zrównoważonemu indywidualistyczno - kolektywnemu i egocentryczno - altruistycznemu stylowi życia.
Ażeby uspołecznić wartości i cele, jakimi kieruje się jednostka lub niewielka grupa społeczna (przy założeniu, że zintegrowanie wartości tych dwóch poziomów jest stosunkowo najłatwiejsze) w granicach średniego poziomu społeczności, należy ten poziom rozbudować jak najbardziej instytucjonalnie. Dla takiego działania pomocne mogą okazać się instytucje prawne, ekonomiczne, polityczne i kulturowe, dzięki którym zapewnione będą:
a. niezależność polityczna i ekonomiczna lokalnych wspólnot, co da największą z możliwych decentralizację władzy, popartą dodatkowo ekonomiczną siłą lokalnych władz samorządowych. Dzięki temu samorządy mogą dysponować częścią podatków
b. całkowita niezależność rozwijania wszelakich inicjatyw obywatelskich i społecznych, takich jak, np. samorządy czy NGO oraz ich prawo do podejmowania decyzji i realizowania celów, a nie tylko do artykulacji oglądów i konsultowania projektów i działań
c. swoboda przepływu informacji, wolny dostęp do środków komunikacji masowej (powstawanie niezależnych i lokalnych mediów), możliwość łączności między jednostkami i wewnątrz grup społecznych d. możliwość utrzymania wielokulturowości w społeczeństwie, czyli zagwarantowaną w przepisach prawa tolerancję, jak również prawo do bycia kreatywnym
Własność prywatna
Prawo obywatela do własności prywatnej jest usankcjonowane prawnie. Gwarancja ta daje obywatelowi tak ważne poczucie integralności i nienaruszalności jego prywatności. Jeśli natomiast zdarzy się sytuacja, że konieczne będzie ograniczenie własności, to decyzje takie muszą bezwzględnie być poparte przepisami prawa.
Instytucje rozjemcze i arbitrażowe
Ich funkcjonowanie jest nieodzownie potrzebne, żeby możliwe było wypracowanie swego rodzaju społecznego consensusu tam, gdzie stykają się ze sobą różne wartości kulturowe i różne interesy jednostek, grup, czy społeczeństw. W takim systemie działa profesjonalno - społeczna struktura.
Sens istnienia i funkcjonowania instytucji społecznych wewnątrz zbiorowości.
Instytucja społeczna jest następnym etapem w rozwoju więzi. Powstaje tam, gdzie więzi stały się już silne ze względu na rozwijające się dłużej stosunki społeczne. Stwarza człowiekowi warunki, w których może on zaspokoić swoje potrzeby, uregulować swoje wszelkie działania, mieć poczucie, że życie w zbiorowości to ciągłość. Wreszcie, instytucje społeczne sprawiają, że ludzie są bardziej ze sobą zintegrowani, że istniejące między nimi więzi społeczne są podtrzymywane.
W instytucjach społecznych wyróżnić możemy następujące elementy:
- personalne
Rozumiemy przez nie wszystkich, którzy zajmują się wszystkimi ważnymi dla zbiorowości sprawami
- czynnościowe
Czynności, jakie wykonują i sposoby, w jakie są zorganizowane jednostki, działające na rzecz Lu w imieniu zbiorowości.
- społeczne
Elementy społeczne instytucji społecznych to społeczne powinności istotne dla funkcjonowania grupy
-bazy materialne
To po prostu wszystko to, co posiada instytucja od nieruchomości prze urządzenia po budżet.
Warunki niezbędne dla skutecznego działania instytucji
- wskazanie konkretnego celu i zaznaczenie, w jakim zakresie czynności mają być
- podzielenie i zorganizowanie pracy instytucji wewnętrznych w jak najbardziej sensowny sposób
- doprowadzenie do tego, że wykonywane działania będą niezależne od interesów
- szacunek i zaufanie do pracowników
.
Żeby instytucje społeczne mogły bez problemów działać obok siebie konieczna jest wewnętrzna integracja w państwie.
Instytucje społeczne dzielimy na:
- formalne, czyli takie, których istnienie i działalność są uregulowane prawnie, a nad zasadami czuwają odpowiednie przepisy
-nieformalne, czyli działające nie na podstawie prawa, lecz zwyczajowo przyjętych przez zbiorowość norm
Ze względu na funkcje i rodzaj zaspokajanych potrzeb instytucje można podzielić na
a) instytucje polityczne, których zadaniem jest zdobycie, sprawowanie i utrzymanie władzy
b) instytucje religijne, które zajmują się sprawami duchowymi człowieka
c) instytucje ekonomiczne, zajmują się dbaniem o produkcję, podział dóbr, usługi i obieg pieniądza
d) instytucje wychowawcze i kulturalne, czyli te odpowiedzialne za dbałość o dziedzictwo kulturowe
e) instytucje socjalne, których zadaniem jest opieka nad potrzebującymi
f) totalne, czyli takie, które ograniczają bardziej niż inne. Totalny oznacza tu stawiający takie przeszkody, które uniemożliwiają kontakt ze światem zewnętrznym
oraz
1) instytucje, które powołuje się, żeby opiekowały się ludźmi starszymi, chorymi, niedołężnymi, np. domy starców, czy domy opieki społecznej
2) instytucje leczniczo - rehabilitacyjne, sanatoria
3) instytucje, w których izoluje się od społeczeństwa jednostki niebezpieczne, czyli więzienia
4) instytucje tworzone w wyłącznie technicznych celach, np. koszary
5) instytucje, do których jednostka udaje się świadomie wycofując się z życia (klasztory)
Kontrola społeczna i jej mechanizmy
Kontrolą społeczna nazywać będziemy, stosowany przez wszelkie zbiorowości społeczne system miar, sugestii, sposobów, nakazów i zakazów, perswazji i form nacisku. W definicji zmieszczą się również uznanie, wyróżnienie, nagrody. Mają one na celu zmotywowanie jednostek do takiego działania, które zgodne będzie z kryteriami i wartościami, jakie zbiorowość przyjmuje jako własne.
Do instytucjonalnych form kontroli zaliczamy kontrolę, jaką sprawuje państwo, kontrolę społeczną i organizacyjną. Celem kontroli, sprawowanej przez państwo jest rozpatrywanie, czy działania administracji, osób fizycznych i prawnych są celowe i zgodne z prawem. Kontrola społeczna natomiast jest nadzorem, jaki sprawują reprezentanci społeczeństwa nad administracją. Sprawdzają, czy działa ona zgodnie z tym, czego potrzebuje społeczeństwo. Jeśli zaś chodzi o kontrolę organizacyjną to związana jest ona bezpośrednio z obowiązkami przełożonego (kierownika, majstra itp.) wewnątrz środowiska pracy
.
Czynnikami kontroli społecznej nazywamy mechanizmy psychospołeczne i materialno - społeczne. Mechanizmy psychospołeczne obejmują takie zjawiska jak nastawienia, nadzieje i potrzeby psychiczne człowieka. Natomiast materialno - społeczne związane są z wszelkimi formami przymusu zewnętrznego, jakie stosują instytucje. Gdzieś pomiędzy tymi dwoma typami mechanizmów znajdują się zwyczaje i obyczaje. Zwyczajem nazywamy powszechnie przyjęty sposób postępowania w pewnych okolicznościach. Zachowanie takie jest ogólnie akceptowane, nie wywołuje sprzeciwów ani negatywnych reakcji. Obyczaj jest właściwy pewnej grupie ludzi i charakterystyczny dla danego terenu. Z obyczajem związane są oceny moralne, a brak szacunku dla niego może wywołać negatywne reakcje.
Sankcjami nazywamy sposoby, w jakie reaguje grupa na postępowanie swoich działaczy w społecznie ważnych okolicznościach. Sankcje mogą zarówno negatywne, jak i pozytywne. W przypadku negatywnych mówimy o karach, pozytywnych - nagrodach.
Sankcje możemy podzielić ze względu na treść:
a) prawne, czyli uregulowane prawnie systemy kar i nagród.
b) etyczne, czyli takie wymierzane za postępowanie uznawane za moralne bądź niemoralne
c) satyryczne, czyli drwiny lub ośmieszanie
d) religijne, które przewiduje się za niestosowanie bądź stosowanie się do nakazów i zakazów religii
