Po podniesieniu przez Edwarda Gierka cen w lipcu 1980 roku rozpoczęła się fala strajków w Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Protestujący w całym kraju zrzeszali się w komitety i organizacje. Wobec stale powiększającego się zasięgu strajków oraz zawarcia sojuszu inteligencji z robotnikami władze postanowiły załagodzić sytuację. Ostatecznie 31 sierpnia 1980 roku podpisano tak zwane porozumienia sierpniowe. We wrześniu odbył się w Gdańsku zjazd przedstawicieli komitetów strajkowych i założycielskich z całej Polski, na którym powstał ogólnopolski Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”. Jego przewodniczącym został Lech Wałęsa. Dwa tygodnie później złożono w sądzie dokumenty w celu zarejestrowania związku, co udało się osiągnąć już 10 listopada. Jednakże związek ten działał legalnie przez krótki okres czasu. W nocy 13 grudnia 1981 roku generał Wojciech Jaruzelski ogłosił wprowadzenie stanu wojennego. Władze od razu zawiesiły funkcjonowanie Solidarności, którą rok później formalnie rozwiązano. Rozpoczęły się też aresztowania działaczy związkowych, członków opozycji oraz zwolenników reform wśród komunistów. Cała operacja przeprowadzona została błyskawicznie i całkowicie zaskoczyła opozycję. Doszło jedynie do kilku wystąpień i strajków, które szybko stłumiono. O planach wprowadzenia stanu wojennego wiedziały Stany Zjednoczone, poinformowane przez polskiego oficera pułkownika Ryszarda Kuklińskiego (współpracującego z CIA), a mimo to nie przekazały tej informacji kierownictwu Solidarności. Stan wojenny formalnie zniesiono 22 lipca 1983 roku. Solidarności udało się przetrwać w podziemiu, lecz nadal prowadzono przeciwko niej działania. Pozycja Lecha Wałęsy została wzmocniona po tym jak otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla w 1983 roku. Wstrząs w społeczeństwie wywołało brutalne zamordowanie w 1984 roku kapelana Solidarności, księdza Jerzego Popiełuszki. Brak poprawy sytuacji w państwie doprowadziło do kolejnych strajków, a strajkujący domagali się między innymi przywrócenia legalnej działalności NSZZ „Solidarność”. Działania rządu nie przynosiły skutków. Po zmianach przeprowadzonych w rządzie możliwe stało się rozpoczęcie rozmów z opozycją.

Formalnie obrady Okrągłego Stołu rozpoczęły się 6 lutego 1989 toku w Pałacu Namiestnikowskim, obecnie jest to Pałac Prezydencki, w Warszawie. Uczestniczyli w nich przedstawiciele władzy, tworząc tak zwaną stronę koalicyjno-rządową, pod kierownictwem generała Czesława Kiszczaka oraz przedstawiciele Solidarności, tak zwana strona solidarnościowo- opozycyjna z Lechem Wałęsą na czele. Odrębną pozycję starało się zająć Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych (powstałe w 1984 roku, jako przeciwwaga dla opozycji), w roli ekspertów zasiedli przedstawiciele Kościoła rzymskokatolickiego i ewangelickiego. W wyniku dwumiesięcznych negocjacji 5 kwietnia 1989 roku zawarto porozumienie. Zgodzono się przywrócić urząd prezydenta państwa i przeprowadzić częściowo wolne wybory do sejmu oraz całkowicie wolne wybory do senatu. 17 kwietnia ponownie zarejestrowanie Solidarność, a 8 maja ukazała się pierwsza niezależna gazeta w obiegu oficjalnym – „Gazeta Wyborcza”, której nazwa nawiązywała do mających się odbyć 4 czerwca wyborów. Władze zagwarantowały 65% miejsc w sejmie dla kandydatów PZPR i ich sojuszników. Liczyły one, że opozycja nie zdoła przygotować się do wyborów w tak krótkim czasie. Nie wzięły jednak pod uwagę determinacji społeczeństwa, zdecydowanego na całkowite odrzucenie systemu komunistycznego. Pokazały to wyniki wyborów – Solidarność zdobyła wszystkie miejsca w podlegającej wyborowi 35% części sejmu, w senacie zaś obsadziła 99 na 100 możliwych miejsc. Opozycyjni parlamentarzyści utworzyli Obywatelski Klub Parlamentarny. Lech Wałęsa, który nie startował w wyborach, zachował pozycję obserwatora i niejednokrotnie zabierał głos na temat bieżących wydarzeń politycznych. Kolejne problemy pojawiły się w trakcie przygotowań do wyborów na prezydenta. 19 lipca generał Jaruzelski został wybrany przez Zgromadzenie Narodowe na urząd prezydenta państwa przewagą zaledwie jednego głosu. Nowy prezydent wyznaczył na urząd premiera generała Czesława Kiszczaka, co spotkało się z dezaprobatą, ponieważ utrwaliłoby to dotychczasowy układ sił politycznych. W tym samym czasie Lech Wałęsa przekonał dotychczasowych sojuszników komunistów – partie Zjednoczone Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne – do odłączenia się od PZPR i stworzenia z Solidarnością koalicji sejmowej. W tej sytuacji klub parlamentarny PZPR znalazł się w mniejszości i generał Kiszczak nie zdołał utworzyć nowego rządu. Prezydent Jaruzelski nie miał więc wyboru, musiał przyjąć jego dymisję i 24 sierpnia powierzył misję tworzenia rządu pierwszemu po wojnie niekomunistycznemu premierowi. 

Został nim dotychczasowy redaktor „Tygodnika Solidarności” Tadeusz Mazowiecki, którego kandydaturę wysunął Lech Wałęsa. 12 września sejm zatwierdził skład nowego gabinetu, a w kraju rozpoczął się trudny okres budowania demokracji i gospodarki rynkowej.

12 września 1989 roku Tadeusz Mazowiecki wygłosił swoje pierwsze przemówienie w roli premiera. Podczas exposé zasłabł, a po powrocie na mównicę zażartował, że jego zdrowie znalazło się w takim stanie jak polska gospodarka. Porównanie to okazało się bardzo trafne. Polska była bowiem w tym czasie niezdolna do spłacenia zadłużenia zagranicznego, a jej obywatele szturmowali placówki dyplomatyczne obcych państw, aby udać się na emigrację – w 1989 roku tylko do RFN wyjechało 100 tysięcy osób. Poprzednie rządy przestały kontrolować ceny, co doprowadziło do wybuchu hiperinflacji, a jesień 1989 roku upłynęła pod znakiem ciągłego wzrostu cen. Nowy rząd Tadeusza Mazowieckiego miał charakter koalicyjny, a resorty siłowe nada były podporządkowane przedstawicielom dawnej władzy – generał Czesław Kiszczak kierował Ministerstwem Spraw Wewnętrznych, natomiast Ministerstwo Obrony Narodowej podlegało generałowi Florianowi Siwickiemu. Doprowadziło to do zatajenia wielu zbrodni systemu komunistycznego poprzez celowe zniszczenie akt tych spraw. Strona solidarnościowa objęła w rządzie odpowiedzialność za znaczną część gospodarki oraz dyplomację. Ministrem finansów został ekonomista i pracownik naukowy Leszek Balcerowicz, a na czele Ministerstw Spraw Zagranicznych stanął profesor Krzysztof Skubiszewski. Jednym z celów rządu Mazowieckiego stało się przywrócenie systemu demokratycznego. 29 grudnia 1989 roku zmieniono nazwę państwa z Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej na historyczną nazwę państwa – Rzeczpospolita Polska, a biały orzeł w państwowym herbie odzyskał koronę. Zlikwidowano nadzorujący działalność Kościołów Urząd do spraw Wyznań, a także cenzurę. Służbę Bezpieczeństwa przekształcono w Urząd Ochrony Państwa oraz poddano ocenie i sprawdzono działania ich funkcjonariuszy. Podobne zmiany zaszły w Milicji Obywatelskiej – powróciła ona do dawnej nazwy „policja”. Rozwiązano natomiast ORMO (Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej ) i ZOMO (Zmotoryzowane Odwody Milicji Obywatelskiej). Symbolem reform stało się ponadto przywrócenie historycznych świąt 3 Maja i 15 sierpnia oraz zniesienie komunistycznych. W maju 1990 roku przeprowadzono pierwsze wolne wybory do władz lokalnych. Umożliwiły one odtworzenie samorządu terytorialnego. Leszek Balcerowicz objął funkcję ministra finansów z gotowym programem radykalnych reform, które do dziś wzbudzają skrajne emocje w społeczeństwie. Realizacja zmian byłą zaplanowana na dwa okresy – pierwszy zakładał osiągnięcie stabilizacji polskiej gospodarki, natomiast w drugim za główny cel obrano utworzenie wolnego rynku, przeprowadzenie prywatyzacji, a także przebudowę systemu podatkowego oraz ubezpieczeń społecznych. Założenia tego planu zyskały uznanie oraz wsparcie finansowe ze strony Międzynarodowego Funduszu Walutowego. Program Balcerowicza został przyjęty na początku 1990 roku. Przyniósł on wiele zmian w dotychczasowej gospodarce. Jednym z pierwszych działań było ustalenie realnego kursu złotówki na poziomie 9500 złotych za 1 dolara amerykańskiego. Aby przeciwdziałać podwyżkom pensji i skłonić przedsiębiorstwa do prywatyzacji, w państwowych zakładach wprowadzono podatek od ponadnormatywnych wynagrodzeń, nazywany potocznie popiwkiem. W celu zatrzymania lawinowo rosnących cen zarządzono również bardzo wysokie oprocentowania kredytów. Efekty podjętych działań. W 1990 roku inflacja spadła do poziomu 249%, a rok później osiągnęła 60%. Cały proces stabilizacji polskiej waluty trwał jeszcze wiele lat, lecz każdy z kolejnych rządów kierował się zasadami stworzonymi przez Balcerowicza. W rezultacie na początku 1992 roku polska gospodarka zaczęła stopniowo się stabilizować, a po gwałtownym spadku produkcji w 1989 roku zapanował okres wzrostu gospodarczego.

Wprowadzaniu reform gospodarczych towarzyszyły napięcia społeczne. Lech Wałęsa i kierowana przez niego Solidarność pełnili przez pewien czas rolę ochronną dla rządu przed niezadowoleniem Polaków. W połowie 1990 roku sytuacja polityczna była już zupełnie inna. Wałęsa podjął decyzję o budowie systemu partyjnego, w którym dotychczasowy obóz solidarnościowy nie miał już stanowić jednolitej siły politycznej. W wyniku tego pojawiły się dwa postsolidarnościowe ugrupowania polityczne: prawicowo-konserwatywne Porozumienie Centrum oraz centrowy Ruch Obywatelski Akcja Demokratyczna. Po powstaniu, NSZZ „Solidarność” szybko stał się ruchem masowym, zrzeszającym w kulminacyjnym momencie działalności około 10 milionów Polaków. Grupował on wszystkich przeciwników systemu komunistycznego, nawet członków PZPR. Grono przywódcze miało zróżnicowane poglądy ideologiczne, co w przyszłości doprowadziło do sporów i rozłamu w związku. Polacy w większości doceniają rolę, jaką NSZZ „Solidarność” odegrał w historii Polski. Bez działalności Lecha Wałęsy i wielu innych członków nie powstałoby demokratyczne państwo polskie, Polska nie byłaby w pełni niepodległa. Równocześnie uważa się, że powstanie tego związku miało wpływ na upadek komunizmu w ZSRR i innych krajach bloku wschodniego.

BIBLIOGRAFIA:

· B. Burda, B. Halczak, R.M. Józefiak, M. Szymczak, Historia 3 Historia najnowsza, Gdynia, Operon, 2003

· J. Kłaczkow, S. Roszak, Poznać przeszłość. Wiek XX., Warszawa, Nowa Era, 2012

· http://www.przegladpolityczny.pl/artykul/1/solidarnosc-1980-1989.-dluga-polska-rewolucja.html

· http://portalwiedzy.onet.pl/12313,,,,solidarnosc_nszz,haslo.html

· http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2010/K_092_10.PDF

· http://www.balcerowicz.pl/pl/g/2,Rozne

· http://en.wikipedia.org/wiki/Leszek_Balcerowicz

· http://en.wikipedia.org/wiki/Balcerowicz_Plan

· http://pl.wikipedia.org/wiki/Leszek_Balcerowicz

· http://fakty.interia.pl/raport/20-lat-okraglego-stolu/galerie/20-lat-od-okraglego-stolu/obrady-okraglego-stolu/zdjecie/duze,960678

· http://fakty.interia.pl/news/wybory-4-czerwca-1989-kalendarium-wydarzen,1313673

· http://pl.wikipedia.org/wiki/Wojna_na_g%C3%B3rze

· http://pl.wikipedia.org/wiki/Tadeusz_Mazowiecki

· http://www.polityka.pl/rynek/edukatorekonomiczny/1511394,2,15-lat-temu-jak-to-z-denominacja-bylo.read

· http://tygodnik.onet.pl/35,0,32834,4,artykul.html

· http://www.sciaga.pl/tekst/16593-17-polska_w_latach_1989_1999_r

· http://www.rok1989.pl/portal/r89/1170/8594/PRL__Polska_Rzeczpospolita_Ludowa.html

· http://www.rok1989.pl/

· http://pl.wikipedia.org/wiki/Gospodarka_Polski_Ludowej#1980.E2.80.931989

· http://pl.wikipedia.org/wiki/Polska_Rzeczpospolita_Ludowa#Gospodarka_PRL

· http://www.konflikty.pl/a,832,Czasy_najnowsze,Gospodarka_polska_w_latach_1945-1989.html

· http://www.wos.org.pl/wypracowania/rok-1989-data-przelomowa-w-historii-polski-i-europy.html

· http://www.sciaga.pl/tekst/10405-11-polska_ludowa_w_latach_1970_1989

· http://www.sciaga.pl/tekst/46843-47-przemiany_polityczne_gospodarcze_i_spoleczne_w_polsce_po_1989_roku

· http://www.sciaga.pl/tekst/89425-90-sytuacja_polityczno_gospodarcza_polski_w_latach_1947_1989

· http://pl.wikipedia.org/wiki/Stronnictwo_Demokratyczne

· http://pl.wikipedia.org/wiki/Zjednoczone_Stronnictwo_Ludowe

· http://pl.wikipedia.org/wiki/Og%C3%B3lnopolskie_Porozumienie_Zwi%C4%85zk%C3%B3w_Zawodowych

· http://www.poland.gov.pl/Solidarnosc,95.html

· http://www.poland.gov.pl/Polska,droga,do,demokracji,,okragly,stol,97.html

· http://en.wikipedia.org/wiki/Polish_Round_Table_Agreement

· http://pl.wikipedia.org/wiki/Okr%C4%85g%C5%82y_St%C3%B3%C5%82_(historia_Polski)

· http://en.wikipedia.org/wiki/History_of_Solidarity

· http://en.wikipedia.org/wiki/Polish_Round_Table_Agreement

· http://pl.wikipedia.org/wiki/1989

· http://en.wikipedia.org/wiki/Solidarity_(Polish_trade_union)

· http://pl.wikipedia.org/wiki/Niezale%C5%BCny_Samorz%C4%85dny_Zwi%C4%85zek_Zawodowy_%E2%80%9ESolidarno%C5%9B%C4%87%E2%80%9D

· http://pl.wikipedia.org/wiki/Niezale%C5%BCny_Samorz%C4%85dny_Zwi%C4%85zek_Zawodowy_%E2%80%9ESolidarno%C5%9B%C4%87%E2%80%9D_w_latach_1980-1989