Rozpoczynając rozważania na temat czy dana kultura jest parametrem człowieka trzeba się wpierw zastanowić na tym, czym ona tak właściwie jest oraz co dokładnie znaczy ten termin. Określenie to pochodzi z języka łacińskiego - "cultura mentis"- , a oznacza dosłownie uprawę ziemi. Pierwszy raz słowa kultura na określenie (pierwszej w historii literatury) koncepcji filozoficznej użył w swym dziele Cyceron . W "Disputationes Tusculanae" pisał " Czymże bez ciebie bylibyśmy nie tylko my, ale czym byłoby w ogóle ludzkie życie? Tyś pozakładała miasta, ty rozproszonych ludzi powołałaś do życia społecznego, ty zespoliłaś ich między sobą najpierw przez wspólne osiedla, później przez małżeństwa, a wreszcie przez wspólnotę mowy i pisma. Tyś wynalazczynią praw, nauczycielką dobrych obyczajów i ładu"
Od tej chwili termin "kultura" używany był w odniesieniu do powiązań z czynnościami ludzkimi jak kształcenie oraz doskonalenie lub pielęgnowanie.
Nowe, obecne znaczenie kultury zastosowano nowatorsko w roku 1688 poprzez Samuela Pufendorfa w swojej pracy "De iure naturae et gentium", w której to słowa cultura bądź cultura animi oznaczały wszystkie wynalazki wprowadzone poprzez człowieka , jak instytucje społeczne, ubrania, języki, moralność kierowaną poprzez rozum oraz obyczaje. Na przełomie wielu wieków słowa tego używano często przez filozofów, z czasem też przez uczonych zajmujących się aspektami nauk społecznych. Wynikiem procesu tego stała się wieloznaczność, z tego też powodu obecnie używane przez wielu naukowców z wielu dziedzin słowo to może oznaczać coś innego. Przykładowo dla archeologa kultura to zbiór rzeczy materialnych odnalezionych na miejscu wykopaliska, które są wykonane z kamienia lub metalu, kości albo drewna; przykładowo dla psychologa będzie ona zbiorem składającym się ze wszystkich zachowań jednostki takich jak jej myśli i uczucia oraz reakcje. Przejawem kultury jest zbiór reguł oraz motywów postępowania, a także form ekspresji i nakazów oraz zakazów, a także ocen oraz sądów. Zaś dla socjologa będzie ona wydzielonym obszarem życia oraz działalności grup ludzi.
Wyróżnik człowieka - poszukiwanie
Od danych czasów, kiedy zaczęła się szybko rozwijać nauka oraz od momentu, kiedy ludzie utwierdzili się w swej wyższości ponad innymi zwierzętami, poszukiwana jest odpowiedź na pytanie o istnienie takich rzeczy, cech właściwych wyłącznie dla naszego gatunku ludzkiego ? Czy istnieje coś, co nie istnieje u zwierząt? Wszystkich zainteresowanych tym tematem łączyło przekonanie, iż muszą istnienie takie cechy. Jednakże podzieliły ich określenia wyróżnionego wyróżnika. Jedni twierdzili, iż umiejętność mowy oraz porozumiewania się przy użyciu symboli jest takąż cechą. Inni natomiast uważali, iż jedynie człowiek potrafi używać różnych narzędzi. Jeszcze inni podkreślali fakt, że jesteśmy zwierzętami, które żyją w społeczeństwie.
Jednakże wielu filozofów twierdziło, że wymienione określenia wskazują jedynie na jedną z wielkiej ilości cech człowieka wyróżniającą go wśród pozostałych zwierząt. Określenia te nie wykluczają się nawzajem ale wprost przeciwnie, uzupełniają się. Dlatego też ostatecznie doszli do wniosku, iż człowiek jest twórcą oraz uczestnikiem kultury . W tymże znaczeniu mówimy zatem , że kulturą jest wszystko to , co stworzył człowiek i czego się nauczył oraz co potrafi - poprzez pozagenetyczne dziedziczenie - przekazać innym osobom.
Niewątpliwie jest to cecha, która odróżnia nas od zwierząt. Tworzenie ten cechy warunkuje nasz bardzo dobrze rozwinięty mózg typowy jedynie dla naszego gatunku ludzkiego. Świat zwierząt również posiada typowe dla kultury, pewne, cechy. Występują one jednakże w formie zalążkowej, nie są one więc tak typowe dla tychże gatunków. Na przykład u pszczół zauważamy formę społeczną życia codziennego i możliwość porozumiewania się przy pomocy symboli (np. taniec). Jednakże nie są one w stanie mówić ani też posługiwać się jakimikolwiek narzędziami. Wiele z gatunków zwierząt może i dostosowywać się do zupełnie nowych warunków środowiska, jednakże ich ograniczone możliwości w dziedzinie porozumiewania się nie umożliwiają im a pozagenetycznego dziedziczenia tychże informacji. Jeśli chodzi o człowieka sprawa ta jest prosta. Każdy uczy się nowych dla niego rzeczy, posiada bagaż doświadczeń przenoszony przy pomocy języka, pisma i umiejętności czytania oraz zachowywany dla swych potomków - ci natomiast potrafią te informacje w odpowiedni sposób odczytywać oraz wykorzystać w swym życiu.
Kultura - cecha typowa dla ludzi.
Barbara Szacka prezentuje cztery cechy kultury będące atrybutem człowieka, do których zaliczymy fakt, że obejmuje ona całe życie ludzkie, że nie ma tzw. charakteru wartościującego, iż jest tworem zbiorowym oraz cały czas narasta oraz ulega przekształceniom w czasie.
Uważa się, iż kultura obejmuje całe ludzkie życie. Niektórzy dziwną się tej tezie . Jednakże w rzeczywistości często nie zauważamy , iż nawet tak codzienne ( zwyczajne ) sprawy, jak przykładowo oddychanie czy odżywianie lub wydalanie oraz rozmnażanie - zaliczane do podstawowych czynności życiowych każdego żywego organizmu - są pod jej wielkim wpływem. B.Szacka jako przykład daje odżywianie.
Człowiekowi do życia potrzebny jest pokarm, ponieważ warunkuje on prawidłowe funkcjonowanie całego organizmu ludzkiego . To co spożywany jest uzależnione ( od zawsze ) od zasobów środowiska naturalnego. Ludzie, którzy żyją blisko morza mogą jeść dużo ryb oraz skorupiaków, kiedy to mieszkańcy ciepłych klimatów mają pod dostatkiem różnych egzotycznych owoców. Pozostaje jednakże ważne pytanie dlaczego ludzie na całym świecie nie jedzą wszystkiego tego, co "nadaje się" do spożycia?
Poszczególne ludy ze wszystkich stron świata mają różne zdania na temat rzeczy , które można jadać. Bardzo smaczne dla mieszkańca Chin psie mięso jest obrzydliwe dla Anglika lub Francuza. Natomiast kiedy jednakże ten sam Francuz zjada z wielkim smakiem żabie udka to budzi to odrazę u Polaków.
Wpływy kultury da się zauważyć jednakże nie tylko jeśli chodzi o produkty nadające się do spożywania. Warunkuje ona również sposoby przyrządzania oraz podawania i zjadania posiłków. Potrawy przygotowywane są na wiele różnych sposobów z różnorakimi dodatkami. Można wyróżnić rozmaite sposoby spożywania różnych posiłków. Przykładowo Polacy przy jedzeniu posługują się nożem oraz widelcem, kiedy to w Chinach używa się wyłącznie pałeczek, a w Etiopii rękami odrywa się oraz zjada małe kawałki placków. Podobna sytuacja jest z piciem herbaty w różnych krajach. Dla Polaka napój ten to normalny napój pity codziennie do śniadania bądź kolacji. Dla Chińczyka sposób jej parzenia oraz picia stanowi swoisty rytuał, zaś Anglicy na wypicie filiżanki herbaty robią sobie specjalną przerwę w pracy w ciągu dnia.
Wpływy kultury można również zauważyć podczas m.in. siadania do stołu i kolejności spożywania danych posiłków. Polacy zasiadają do stołu podczas jedzenia na krzesłach, mieszkańcy Chin oraz Japonii natomiast na specjalnych poduszkach i spożywają posiłki w pozycji klęczącej (uważanej przez nich za wygodną).
Kultura, sama w sobie, nie posiada charakteru wartościującego. Niektórzy nie zdają sobie sprawy z faktu, że nie wyłącznie to, co jest uznawane za dobre oraz szlachetne i piękne może być jej elementem. Komponentami kultury są również rzeczy budzące często nasz sprzeciw oraz oburzenie, uważane na co dzień za złe lub niemoralne. B.Szacka pisze, iż w efekcie o żadnym z ludzi nie można powiedzieć, iż nie ma kultury, lecz ewentualnie, iż jego kultura nie podoba się jakiejś osobie.
Kolejna cecha kultury to fakt, że jest ona tzw. tworem zbiorowym. Znaczy to, iż by coś wymyślonego przez człowieka stawało się częścią kultury musi zostać zaakceptowane poprzez większą część ze społeczeństwa. Kultura bowiem powstała oraz rozwija się przez kontakty międzyludzkie. Wszyscy ludzie uczą się obopólnie w jaki sposób reagować oraz zachowywać się w zupełnie nowych okolicznościach. Dany człowiek, który zachowuje się w tylko jemu znany sposób może z pewnością być uznawany za dziwaka. Także osoba, która pisz pamiętnik nie wnosi określonego wkładu w rozwój danej kultury. Jednakże, kiedy zachowanie danego osobnika będzie naśladowane poprzez innych, a przykładowy pamiętnik wprowadzony do obiegu społecznego, wtedy będzie przyczyniał się do rozwoju danej kultury oraz stanie się jej określoną częścią.
Kultura przybiera na sile oraz przekształca się z biegiem czasu. B.Szacka pisząc o niej uważa ją za skumulowane doświadczenie, przekazywane z jednego pokolenia na drugie w procesie pozagenetycznego dziedziczenia. Cofając się kilka wieków, zauważamy różnice między naszym, a ówczesnym sposobem bycia, życia . Nie dziwi dlatego nikogo fakt, że nasi dziadkowie bardzo często nie nadążają za swoimi wnukami. To co my traktujemy jako przeżytek, dla naszych dziadków było elementem kultury młodzieżowej w okresie ich młodości; i vice versa, rzeczy dla nas normalne są dla nich oszałamiające. Wszelkie elementy przechodzą zawsze na kolejne pokolenia, które wzbogacą je oraz urozmaicą, poprzez co z pewnością powstaną zupełnie nowe zasoby kulturalne przyczyniające się do szybkiego rozwoju kultury.
Możemy powiedzieć, iż tradycja to bardzo ważny składnik, nawet niezniszczalny. Świadomość posiadania wspólnych tradycji jest bardzo silna, porównuje się to do siły przyrody. Toteż kultura jest jakby niezłomnym atrybutem życia codziennego każdej osoby . Od momentu uświadomienia sobie przez człowieka istnienia kultury, aż do dzisiaj, każdy z ludzi od najmłodszych lat życia spotyka się z jej elementami . Bowiem poprzez nie następuje uczłowieczenie każdej osoby. Początkowo odbywa się to przy pomocy ludzi dorosłych uczących tego, przedstawiających dobre, ale także złe strony życia oraz pokazujących sposób radzenia sobie w różnych sytuacjach. Aby jednakże dziecko zdołało pojąć, jak to powinno być realizowane, wpierw wpajane są mu te wszystkie wartości i tradycje. Po pewnym okresie człowiek zaczyna samodzielnie to rozumieć, a także doceniać, iż kultura jest ważna oraz nieodzowna do funkcjonowania w danym społeczeństwie. Poprzez to następuje znaczny wzrost aktywności ludzkiej, człowiek nabiera swoistej odwagi do stanięcia twarzą w twarz z tym światem oraz jest gotowy do przekazywania składników , a także samej kultury kolejnemu pokoleniu.
Kultura - jej treść.
W miarę rozwoju nauki oraz przyswajania swojej wiedzy o świecie ludzie nauczyli się kwestionować przynależność do kultury określonych przedmiotów materialnych. Zdobywamy wiedzę o określonych rzeczach, a o innych wiemy tylko jak je produkować oraz jak się nimi odpowiednio posługiwać. Treść kultury to zatem wzory sposobów odczuwania i reagowania oraz myślenia, to wartości , a także wyrastające z nich pewne normy oraz sankcje, które skłaniają do ich ścisłego przestrzegania .
Dane wzory sposobów myślenia i reagowania oraz odczuwania pokazują w jaki sposób postępować albo co odczuwać bądź jakim odczuciom dawać, w pewnych okolicznościach, upust . Mogą one być idealne bądź realne. Pierwsze z nich pełnią swoistą bazę wzorców dla ludzi. Drugie ujawniają w jaki sposób ludzie się zachowują tak naprawdę. Tzw. wzory realne zaś być jawne oraz ukryte. Z występowania tych pierwszych zawsze zdajemy sobie sprawę (przykładowo oblewanie się wodą w Śmigus Dyngus), co się zaś tyczy wzorów ukrytych to korzystamy z nich nie uświadamiając sobie ich istnienia.
Wartością może być przedmiot materialny, a także niematerialny w odniesieniu do którego dane jednostki albo zbiorowość przyjmują zwykle postawę szacunku przypisując mu bardzo ważną rolę w swym życiu , a dążenie w celu osiągnięcia go odczuwają jako swoisty przymus. Jednakże w zależności od danego człowieka bądź grupy ludzi, pewne wartości mogą mieć inną wartość - toteż mówi się o różnych tzw. systemach wartości.
Wyróżnić możemy 3 rodzaje wartości - uznawane, realizowane oraz odczuwane. Pierwsze z wymienionych to uznawane za atrakcyjne oraz cenione przez poszczególne osoby. Akceptujemy je oraz dążymy do zrealizowania ich, bardzo często także przez przymus zewnętrzny. Zostały one wchłonięte tak bardzo głęboko, iż stały się one nierozerwalną częścią życia każdego człowieka. Można uznać je za naszą własną tzw. naglącą potrzebą ( przykładowo dla melomana taką wartością odczuwaną będzie potrzeba słuchania muzyki lub pójścia na koncert). Jednocześnie realizowanymi wartościami będą dwa przykłady, wymienione wcześniej .
Konieczność wybierania między tymi wartościami do zrealizowania na pierwszym miejscu, prowadzi do powstania konfliktu wartości. Najczęściej rozstrzygamy go bez większych trudności . Znane są przecież jednakże przypadki, kiedy to konflikt występuje między wartościami o jednakowej wadze - wtedy to wybór przestaje być taki oczywisty (przykładowo wybór między życiem osobistym a rozwijaniem kariery zawodowej.
Norma - reguła, przepis zgodnie z którym żyje dana osoba albo grupa osób; wywodzi się ona z pewnych wartości oraz wiąże się z pewnym poczuciem powinności. Określa ona moralność, obyczaje oraz zwyczaje.
Sankcje to kary oraz nagrody, przy pomocy których zachęca się osoby do zachowań pożądanych albo zniechęca do niepożądanych zachowań. Mogą one mieć charakter formalny - są wtedy regulowane przepisami, min. Kodeksem Karnym, oraz nieformalny - za nagrodę nieformalną możemy uznać szacunek w otoczeniu w jakim dana osoba funkcjonuje.
Kultura oraz jej składniki są tym co odróżnia nas od zwierząt. Dzięki niej poniekąd udało nam się uciec ze świata zwierząt.
Podsumowując tą pracę pokuszę się o stwierdzenia , iż nie tyle sama kultura jak zaś jej elementy odgrywają ważną rolę w życiu każdego człowieka . Jest ona jego fundamentem niezależnie czy żyjemy z taką świadomością czy też nie, czy pragniemy w tym wszystkim uczestniczyć czy też wprost jesteśmy przeciwni temu. Kultury można nie aprobować całościowo, jednakże nawet najmniejsza cząstka kultury jest niezmiennie i codziennie obecna w życiu każdego człowieka . Można się do tego wcale nie przyznawać, aczkolwiek nawet najmniejszy gest czy też najmniejsze zdanie, rzeczy, gesty zdarzające się poza naszą świadomością będą świadczyć o tym, iż człowiek jest chociażby w najmniejszym stopniu kulturalnym oraz poddawanym procesowi kultury. Wszelkie gesty i słowa przyczyniają się do jej rozwoju i postępu, jak również do tego, iż kultura ulega procesowi ciągłej przemiany w czasie oraz narastania.
Wszystkie z pokoleń coś wnoszą do kultury, coś bardziej bądź mniej wartościowego. Wiadome jest jednakże , iż inne osoby będą korzystały z tego. Kultura coraz częściej staje się dumą wyodrębnionych społeczeństw, grup, itd. Nie jest ona zwykłą rzeczą, która za pewien okres czasu przestanie w ogóle istnieć. Koniec kultury będzie zanotowany dopiero w momencie śmierci ostatnich istot żywych - dopiero w momencie końca świata.
Widać tutaj ewidentnie, iż kultura jest wyróżnikiem człowieka, ponieważ - jak twierdzi Antonina Kłoskowska - człowiek jest twórcą oraz uczestnikiem kultury. Jak widać bez człowieka kultura nie istnieje, a bez niej nie mogą istnieć ludzie.
