gatunek piśmiennictwa użytkowego i wzorowany na nim gatunek literacki; pisana w pierwszej osobie relacja z pewnego dystansu czasowego o faktach z życia publicznego lub prywatnego, których autor był uczestnikiem lub naocznym świadkiem.
W odróżnieniu od dziennika pamiętnik jest pisany zawsze z perspektywy późniejszej od przedstawionych wydarzeń i w sposób bardziej sumaryczny. Pamiętniki rzeczywiste mogą być źródłem wiedzy historycznej, a także zbiorem informacji o interesujących osobach, wreszcie są dokumentem epoki, sposobu widzenia świata i z tego powodu są przedmiotem badań historyków i badaczy literatury.
Wiele pamiętników, ze względu na ich walory artystyczne, zalicza się do literatury pięknej, jak choćby Pamiętniki J. Ch. Paska. W czasach nowszych powstało wiele powieści pisanych w formie pamiętnika, co pozwalało autorowi usunąć pośrednictwo narratora, a czytelnikowi przybliżyć perspektywę postaci. Pojawiły się zwłaszcza w prozie o zainteresowaniach psychologicznych (w okresie Młodej Polski). W literaturze współczesnej wyróżnia się Pamiętnik z powstania warszawskiego M. Białoszewskiego.
