Państwa można pogrupować na podstawie następujących kryteriów

  1. kryterium odnoszące się do niepodległości - stopnia zewnętrznej suwerenności:
    1. całkowicie suwerenne
    2. formalnie niepodległe, w praktyce częściowo zależne
    3. zależne
  3. poziom rozwoju cywilizacyjnego
    1. agrarne
    2. agrarno - industrialne
    3. słabo zindustrializowane
    4. wysoko zindustrializowane
    5. industrialne
  5. kryterium jednorodności etnicznej,

a)państwa wieloetniczne; w których nie występuje silna wieź narodowa

b) państwa wieloetniczne, w których poszczególne grupy etniczne cechuje silna i odrębna tożsamość

c) państwa, gdzie jest wiele mniejszości, ale wyraźnie dominuje jeden naród

d) państwa jednorodne etnicznie

  1. kryterium zasobów strategicznych, którymi dysponuje państwo
    1. supermocarstwa na skalę światową
    2. mocarstwa na skale regionalna
    3. kraje średnie
    4. kraje małe

5) Ustrój społeczno - gospodarczy

  1. niewolniczy
  2. feudalizm
  3. kapitalizm
  4. socjalizm

6) ustrój polityczny

  1. monarchiczny
  2. republikański
  3. demokratyczny
  4. dyktatura - róże odmiany

Pojecie formy państwa - forma państwa stanowi specyficzne rozwinięcie ustroju państwa. Składają się na nią zarówno styl sprawowania rządów i ich forma struktura terytorialna. Inaczej mówiąc forma państwa to styl sprawowania władzy, określony przez konstytucje wzór życia politycznego i społecznego.

Kryteria służące porównaniu form państwa to

  1. forma rządu - forma organizacji organów władzy państwowej i ich wzajemnych powiązań
  2. styl rządzenia odwołujący się do sposobu sprawowania władzy
  3. ustrój terytorialno - prawny: organizacja terytorium państwa i dystrybucja władzy w państwie

Forma rządu:

  1. Monarchia - odnosi się do ustroju politycznego, w którym głową państwa jest monarcha (gr. monarchos - jednowładztwo). Cecha charakterystyczna tego ustroju jest fakt, że władza jest sprawowana bezpośrednio przez monarchę lub w jego imieniu. Monarcha może rządzić
      • dożywotnio
      • nominalnie lub faktycznie
      • samodzielnie lub z innymi organami władzy

głową państwa w monarchii może być: król, car, wielki książę, cesarz, sułtan, faraon, szach, emir, szejk, maharadża.

Typy monarchii

  1. Monarchie despotyczne - (despotes gr.; pan, władca) władza głowy państwa nie jest w żaden sposób ograniczona, władca jest traktowany jak bóstwo
  2. Monarchie patrymonialne - państwo jest prywatna własnością monarchy
  3. Monarchie stanowe - ludność kraju jest podzielona na stany (zamknięte grupy zróżnicowane pod względem przywilejów), uprawnienia stanów ograniczają częściowo władzę monarchy
  4. Monarchie absolutne - monarcha skupia całą władzę, ma bardzo wysoka pozycję. Zakres jego uprawnień jest nieograniczony, na prawo składają się tzw. Prawa naturalne
  5. Monarchie konstytucyjne - zakres uprawnień monarchy wyznacza konstytucja, na podstawie konstytucji władza jest podzielona pomiędzy głowę państwa a parlament
  6. Monarchie parlamentarne - monarcha sprawuje władzę tylko nominalnie, faktycznie jego rola jest ograniczona do pełnienia funkcji reprezentacyjnych, a najwięcej uprawnień ma parlament
  1. Republiki (łac. res publica - rzecz publiczna) - rządy sprawują wybieralne organy, czas ich kadencji jest określony przez prawo. Kryteria podziału republik

1. Wg rodzaju suwerena, tj. przekonania o tym, od kogo powinna należeć władza w państwie i w czyim interesie należy sprawować rządy

  1. republiki arystokratyczne- rządzący są przedstawicielami arystokracji reprezentują interesy ograniczonego kręgu osób wyodrębnionego poprzez cenzus pochodzenia, majątkowy itd.
  2. Demokratyczne - władza jest sprawowana w imieniu ogółu obywateli

2. wg reżimu politycznego

  1. autokratyczny
  2. demokratyczny

3. wg uprawnień organów władzy:

  1. system prezydencki - szeroki zakres uprawnień prezydenta
  2. parlamentarne - szeroki zakres uprawnień parlamentu
  3. półprezydencki - forma pośrednia między prezydenckim i parlamentarnym

Styl rządzenia - metody, techniki i reguły odnoszące się do sposobu sprawowania rządów

  1. styl demokratyczny
      • władza w państwie należy do narodu, naród pełni funkcje suwerena
      • obywatele mają możliwość kontrolowania działań aparatu państwowego
      • udział w życiu politycznym ma charakter dobrowolny
      • organy władzy są wybieralne
      • wszyscy obywatele są równi wobec prawa
  1. styl liberalny
      • najważniejszą wartością jest wolność jednostki
      • idea "państwa nocnego stróża" - ograniczona ingerencja państwa w działania obywateli
      • mniejszości są pod szczególna opieką
  1. styl populistyczny
      • zasada rządów większości jest nadużywana
      • aby rozwiązać problemy stosuje się radykalne metody
      • propagowanie haseł antyelitarnych
  1. styl autorytarny
      • organy władzy nie są wybierane w wyborach powszechnych
      • Władza jest skupiona w rękach jednostki lub wąskiej grupy osób
      • Zakres swobód obywatelskich jest niewielki aczkolwiek występuje ograniczony pluralizm
      • Władza ma charakter monocentryczny, tj. dominuje jeden ośrodek władzy
  1. styl totalitarny
      • kompetencje ośrodków władzy są nieograniczone
      • państwo dąży do podporządkowania wszystkich dziedzin życia obywateli
      • silna indoktrynacja, wpajanie jednej obowiązującej ideologii
      • władza kontroluje gospodarkę i kulturę
      • system monoparytjny, opozycja jest nielegalna

Ustrój terytorialno - prawny

1. struktura centralistyczna - największy zakres kompetencji maja organy państwowe na szczeblu centralnym

2. państwo zdecentralizowane - poszczególne regiony maja dość duża autonomię

3. Państwo unitarne -podzielone na jednostki terytorialne, ale nie ma regionów o charakterze autonomicznym

4. Państwo złożone - poszczególne regiony (części składowe) lub region cechuje daleko posunięta niezależność. Wyróżnia się następujące typy państw złożonych:

      • unie personalne - luźne związki państw, (2 lub więcej) które maja wspólnego władcę
      • unie realne - związki 2 lub więcej państw posiadających wspólne organy władzy
      • konfederacja - związek państw, w którym każde zachowuje odrębność zawiązywany w celu osiągnięcia konkretnego celu
      • federacje - poszczególne części składowe zachowują daleko posuniętą autonomię (własny podział administracyjny, odrębny język urzędowy)