monarchia

forma rządów, w której władzę w zasadzie dożywotnio sprawuje jednostka (król, cesarz, sułtan) pochodząca z wyboru lub dziedzicząca rządy po przodkach.

· monarchia absolutna

Była kolejnym etapem rozwoju formy państwa charakterystycznym dla schyłkowej fazy feudalizmu (od końca XVI do początku XIX w.). Przykładem takiej monarchii może być Anglia XVI- pocz. XVII w., Francja XVII-XVIII w., Prusy i inne państwa niemieckie XVII-XIX w., Rosja kon. XVII w. - 1906 r.

Monarcha absolutny skupiał w swoim ręku pełnię władzy: ustanawiał prawa, wymierzał sprawiedliwość, mianował urzędników, utrzymywał stałą armię (utożsamiał się z państwem - "państwo to ja", jak mawiał Ludwik XIV). Jego władza miała pochodzić bezpośrednio od Boga.

Charakterystycznymi cechami monarchii absolutnej były: olbrzymi aparat biurokratyczno-wojskowy potrzebny do zapewnienia królowi pełni władzy nad poddanymi (zbieranie podatków, utrzymywanie bezwzględnego posłuszeństwa), powierzanie urzędów państwowych oraz wyższych stopni wojskowych arystokracji (musieli najpierw złożyć przysięgę na wierność królowi), bezwzględne rozprawianie się z wszelką opozycją oraz eliminowanie udziału w rządach przedstawicielstw stanowych.

· monarchia konstytucyjna

Taka forma monarchii powstała w Anglii pod koniec XVII w. (inne przykłady: II Rzesza Niemiecka 1871-1918, II Cesarstwo Francuskie 1852-1870). Charakteryzuje się tym, że zakres władzy monarchy oraz organów przedstawicielskich narodu (parlament) określony jest przez konstytucję.

· monarchia parlamentarna

Jest to dosyć ograniczona forma monarchii, gdyż rola króla jest w niej ograniczona tylko do funkcji reprezentacyjnych, natomiast stanowienie prawa oraz prowadzenie polityki i wybór rządu należą do parlamentu (np. wzorem takiej monarchii może być monarchia angielska w XIX i XX w.).

· monarchia patrymonialna

Była to forma rządów charakterystyczna dla wczesnośredniowiecznych monarchii europejskich. Władca traktował wtedy państwo jako własność rodu, z którego pochodził (ojcowiznę, z łac. patrimonium). Dlatego swobodnie nim rozporządzał, np. dzieląc państwo pomiędzy swoich synów (doprowadziło to w niektórych państwach europejskich do tzw. rozbicia dzielnicowego, rozczłonkowania państwa na mniejsze).

· monarchia stanowa

Forma państwa, która ukształtowała się w XIII-wiecznej Europie i dominowała do końca średniowiecza. W tego typu monarchii władca dzielił się częściowo władzą (np. ustalanie podatków) z przedstawicielami stanów społecznych (duchowieństwo, szlachta, mieszczaństwo, chłopi).

· monarchia uniwersalna (Otto III).