Wśród czynników środowiskowych najistotniejszy wpływ na rozwój jednostki wywiera podstawowa grupa społeczna, jaką jest rodzina.
Jest to naturalne środowisko, w którym dziecko nabywa pierwszych doświadczeń, rozwija się, uczy, stawia pierwsze kroki w długim procesie socjalizacji. Rodzina jest najpowszechniejszą grupa społeczną i historycznie najstarszą formą życia społecznego, dlatego tez pełni wiele ważnych funkcji w procesie rozwoju dziecka. Są to między innymi: funkcja opiekuńcza, czy socjalizacyjna.
Rodzina powinna dać dziecku miłość, opiekę i zapewnić wszystkie jego potrzeby psychiczne, fizyczne i intelektualne. To w niej dziecko nawiązuje pierwsze więzi emocjonalne z rodzicami, rodzeństwem. Uczy się jak żyć w zgodzie z innymi, jak dostosowywać swoje zachowanie do oczekiwań grupy i jak czerpać z tego korzyści.
Ważnym aspektem jest tu wspomniany już proces socjalizacji, czyli uspołeczniania. Termin ten oznacz nabywanie przez dziecko wartości, obyczajów, norm akceptowanych w społeczeństwie i wymaganych do funkcjonowania w obrębie grupy. Rodzice powinni też pozostawić dziecku repertuar czynności pozwalających na uniezależnienie się od innych i naukę samoobsługi. Już około 2 roku życia dziecko zaczyna aktywnie uczyć się, np. posługiwania przedmiotami codziennego użytku i w tym celu naśladuje dorosłych. Także w toku rozwoju mowy dzieci wzbogacają swój słownik przez wyrazy zasłyszane u dorosłych - warto wiec używać ładnej, poprawnej polszczyzny i mówić do dziecka dużo, ale powoli i wyraźnie. Rodzina powinna więc zdawać sobie sprawę z ogromnej odpowiedzialności jaka na niej ciąży. Musi umieć dawać dziecku przykład, być dla niego godnym wzorem do naśladowania.
Oczywiście wpływ na to będzie także miała struktura rodziny i system wychowania potomstwa.
Nie każda rodzina ma to szczęście, że jest rodziną pełną. Obserwuje się coraz większą liczbę rodzin niepełnych - rozwiedzionych, zrekonstruowanych lub wręcz zastępczych. Rodziny takie mają duże utrudnienie w pełnieniu swojej roli. Muszą umieć stworzyć atmosferę rodzinnego ciepła, miłości i zaufania mimo np. nieobecności jednego z rodziców. Równie ważną kwestią jest rozmiar rodziny, jej wielopokoleniowość i wielodzietność. Duża rodzina gwarantuje liczne interakcje z przedstawicielami różnych pokoleń i gwarantuje łatwość w nawiązywaniu kontaktów w przyszłości.
W przypadku rodziny wielodzietnej, plusem będzie wzajemne oddziaływanie na siebie rodzeństwa - dziecko uczy się pewnych form zachowań, co ułatwi wejście w środowisko szkolne dziecka. Jeżeli zaś dziecko jest jedynakiem należy zapewnić mu stały kontakt z rówieśnikami, który nie może zostać zastąpiony nadopiekuńczością, lepszą sytuacją materialną rodziny czy jej nadmiernymi oczekiwaniami wobec jedynaka. Nierzadko w dzieciach-jedynakach kształtowane są przez to negatywne cechy osobowości, które wychodzą na jaw w późniejszym, dorosłym życiu.
Jednym z ważniejszych czynników jest też styl wychowania dziecka przez rodzinę. Chyba najlepszym, ale też najtrudniejszym do zrealizowania i wymagającym od rodziców cierpliwości, konsekwencji i samokontroli jest styl wychowania demokratycznego. Jest to styl powstały w wyniku zestawienia dwóch skrajnie różnych stylów: autorytarnego (opartego na karze i posłuszeństwie) i liberalnego ( pełnej swobodzie). Styl demokratyczny opiera się na przekonaniu ze dziecko posiada pewien zakres praw, zwiększanych wraz z wiekiem, dlatego przyznawany jest mu pewien zakres swobody i możliwość wpływu na sprawy codzienne życia rodzinnego. Środkami do celu wychowawczego nie są kara i nagroda, ale rozmowa i argumentacja. Dziecko wykonuje pewne czynności, ponieważ jest do tego przekonane, a nie przymuszane. Styl ten konsekwentnie realizowany zapewnia wykształcenie w dziecku wielu pozytywnych cech charakteru: jak sumienność i samodzielność.
Rodzina odgrywa zasadniczą role w rozwoju jednostki, a wpływ ten wyraża się przede wszystkim w zaspokajaniu potrzeb i stwarzania warunków do nauki.
Rodzina jest więc niezmiennie jednym z najważniejszych towarzyszących nam przez całe życie czynników, kształtujących nas i wywierających najsilniejszy wpływ nawet już w życiu dorosłym.
