KOSMOLOGIA jest dziedziną badającą strukturę i rozwój wszechświata. Pośród religii i pewnych prądów filozoficznych stanowi kompleks twierdzeń i przekonań o proweniencji, konfiguracji komponentów, meritum i mecie wszechświata. Nauka o sferze materialnej i nieożywionej( wówczas-filozofia przyrody martwej); termin ukuty został przez Ch. Wolffa.
ANTROPOLOGIA. Gałąź filozofii skupiająca się na eksploracji natury człowieka, jego istoty, celowości i sensu bytowania. Mimo bogatej tradycji (Protagoras, Sokrates), teoretyczną i metodologiczną niezależność osiągnęła u wrót XX wieku (M. Scheler).
TEODYCEA. Obrona prawości i miłości Stwórcy przed zarzutami wyrażającymi wątpliwość w istnienie Jego Opatrzności racji namacalności zła i tragedii w świecie. Autorem pojęcia jest G. W. Leibniz, który umieścił je w tytule jednego ze swych filozoficznych pism. Od XIX stulecia stanowi obszar metafizyki, występujący także po hasłem teologia racjonalna lub teologia naturalna; rozważający głównie kwestię istnienia Boga oraz Jego esencję.
ETYKA. Zespół sądów i norm moralnych danej epoki i społeczeństwa lub konkretniej -ich celowy układ-czyli moralność. Etyka jest dziedziną filozoficzną zajmującą się głównie dobrem, moralną powinnością, systemami aksjonormatywnymi, sumieniem. Wyróżniamy etykę: ogólną, szczegółową, normatywną, opisową oraz etykę etyki, czyli matematykę.
ESTETYKA. Dziedzina filozoficzna rozumiana ambiwalentnie-albo jako nauka o pięknie-jego wyznacznikach oraz doznaniach z nim związanych, albo też jako teoria sztuki.
AKSJOLOGIA. Filozofia wartości, inaczej nauka o wartościach. Eksploruje istotę wartości, generuje normy i kryteria wartościowania, jak również układ wartości. Termin wprowadził P. Lapie oraz E. Hartmann; najwybitniejsi aksjologowie to: M. Scheler, N. Hartmann oraz R. Ingarden.
LOGIKA FORMALNA, Nauka o relacjach logicznych pomiędzy zdaniami, a zwłaszcza o stosunkach wynikania, zdeterminowanych strukturą zdaniową, a także bazujących na owych związkach-formach i zasadach właściwego wnioskowania.
SEMIOTYKA. Ogólna teoria znaku, nauka o rodzajach, przymiotach oraz celach znaków. Składają się na nią trzy poddyscypliny: semantyka, syntaktyka
oraz pragmatyka.
METODOLOGIA. Nauka o sposobach działalności nauk i procedurach eksploracyjnych w naukach wykorzystywanych; w wymiarze teoretycznym zaś oznacza naukę o składowych i budowie systemów naukowych.
TEORIA NAUKI, Układ praw naukowych, pojęć, twierdzeń i sformułowanych hipotetycznych tyczących się konkretnej dziedziny zjawisk, kreujący powiązaną przedmiotowo oraz harmonijną logicznie, spójną jednię.
