Spis treści:

  1. POLITYKA REGIONALNA UNII EUROPEJSKIEJ
  2. DROGA POLSKI DO INTEGRACJI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ
  1. POLITYKA REGIONALNA UNII EUROPEJSKIEJ

Polityka regionalna zajmuje bardzo ważne miejsce w działalności Unii Europejskiej, gdyż jest ściśle związana z naczelnym celem Wspólnoty, jakim jest dobrobyt państw członkowskich. Ogólnie rzecz ujmując, głównym zadaniem polityki regionalnej jest dbanie o to, by całościowy rozwój gospodarczy Unii Europejskiej szedł w parze z rozwojem na poziomie lokalnym. Za tym postulatem kryje się więc nie tylko czuwanie nad wdrażaniem ustawodawstwa unijnego w dziedzinie gospodarki na poziomie lokalnym, ale przede wszystkim pomoc w likwidacji różnic wynikających między innymi z poziomu bogactwa poszczególnych regionów. Reasumując, głównym celem europejskiej polityki regionalnej jest harmonijny rozwój gospodarczy wszystkich rejonów Unii Europejskiej. Dzieli się on na cele szczegółowe, do których zaliczyć można: pomoc finansową w obszarach zacofanych, wspieranie terenów będących w trakcie restrukturyzacji oraz działania na rzecz zmniejszenia bezrobocia i podniesienia lub zmiany kwalifikacji zawodowych pracowników. Początkowo środki płynące na wyżej wymienione cele miały charakter dotacji, których poziom był ustalany na początku każdego roku. Jak się jednak szybko okazało, tak zorganizowana pomoc przynosiła mierne rezultaty, gdyż najczęściej była źle spożytkowana. Niezbędna stała się szybka modernizacja obowiązujących wówczas zasad. Odpowiednia reforma polityki regionalnej przeprowadzona w latach 1989-1993, zmieniła znacznie dotychczasowe ramy pomocowe, co wydatnie wpłynęło na ich efektywność. Od tej pory polityka regionalna Unii Europejskiej opiera się na sześciu zasadach, które muszą być bezwzględnie przestrzegane, jeśli dany region chce otrzymać pomoc z Funduszy Strukturalnych. Te wytyczne można podzielić na trzy grupy:

  1. Zasady generalne-w tej grupie znajduje się zasada subsydiarności i partnerstwa. Pierwsza oznacza przeniesienie dużej części obowiązków dotyczących polityki regionalnej z aparatu centralnego na lokalny. Zasada partnerstwa wynika natomiast z pierwszej, gdyż oznacza współdziałanie zarówno władz lokalnych jak i państwowych w ramach rozwoju regionalnego.
  2. Zasady organizacji polityki regionalnej-tu zawierają się: zasada programowania oraz zasada kompatybilności. Pierwsza nakłada na państwo starające się o środki z Funduszy Strukturalnych obowiązek przedstawienia Komisji Europejskiej planu zagospodarowania ewentualnych dotacji. Jeśli zostanie on pozytywnie rozpatrzony, Komisja Europejska podpisuje z danym państwem dokument o nazwie Wspólnotowe Ramy Wsparcia, w którym zawiera się analiza pomocy Wspólnoty (ocena wstępna inwestycji, główne cele i możliwości ich osiągnięcia, analiza infrastruktury inwestycyjnej). W efekcie tej umowy na terenie państwa przeprowadzane są Programy Operacyjne. Zasada kompatybilności mówi natomiast, że wszelkie działania podjęte w ramach pomocy ze środków Funduszy Strukturalnych muszą być zgodne z unijnym prawem i ogólną strategią gospodarczą Wspólnoty.
  3. Zasady finansowania-w tej grupie znajdują się zasady koncentracji i uzupełniania. Pierwsza oznacza, że otrzymane środki mają być spożytkowane na z góry określoną, niewielką liczbę działań o charakterze priorytetowym. Zasada uzupełnienia stwarza natomiast obowiązek współfinansowania projektu przez rząd państwa, do którego skierowana została pomoc. Innymi słowy, pieniądze unijne mają być jedynie dodatkiem do funduszy, jakie na dany cel wyłożył wspierany kraj.

W toku realizacji programów wynikających z udzielenia pomocy finansowej z Funduszy Strukturalnych, instytucje europejskie, a zwłaszcza Komisja Europejska, sprawują stały nadzór nad podjętymi przedsięwzięciami. Również państwo przyjmujące pomoc zobowiązane jest do utworzenia specjalnej jednostki monitorującej wykorzystanie unijnych środków. Wszelkie zaobserwowane zmiany należy przedstawić Komisji Europejskiej, która na ich podstawie może dokonać zmian we Wspólnotowych ramach Wsparcia. Równolegle do monitoringu odbywa się kontrola finansowa, leżąca-w zasadzie-w gestii państw członkowskich, a nie Komisji Europejskiej, choć ona również posiada takie uprawnienia. Całość realizacji projektu podlega ocenie, sporządzanej przez Komisję Europejską. Pierwsza ocena zawarta jest już we Wspólnotowych Ramach Wsparcia i to do niej de facto odnoszą się kolejne oceny, wystawiane w trakcie trwania Programów Operacyjnych i po ich zakończeniu.

Polityka regionalna Unii Europejskiej finansowana jest z Funduszy Strukturalnych oraz z Funduszu Spójności (jest on często mylnie uznawany za Fundusz Strukturalny). Obecnie są uruchomione cztery Fundusze Strukturalne:

  1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR). Finansuje on wszelkie działania zmierzające do wyrównania różnic pomiędzy poszczególnymi regionami Unii Europejskiej, w szczególności w zakresie tworzenia nowych miejsc pracy, modernizacji infrastruktury, poprawy edukacji, służby zdrowia i ochrony środowiska, rozwoju prac naukowo-badawczych, nowych technologii i przedsiębiorczości.
  2. Europejski Fundusz Społeczny (EFS), którego głównym celem jest walka z bezrobociem w krajach Unii Europejskiej. Swym zakresem obejmuje on szkolenia, pośrednictwo pracy i doradztwo zawodowe, działania na rzecz równouprawnienia kobiet i mężczyzn na rynku pracy, a także rozwoju nowych technik i technologii..
  3. Europejski Fundusz Orientacji i Gwarancji Rolnej (EFOiGR)-de facto składa się z dwóch części-Sekcji Gwarancji i Sekcji Orientacji, przy czym ta druga ma właściwie formę Funduszu Strukturalnego. Sekcja Gwarancji finansuje bowiem Wspólną Politykę Rolną, natomiast Sekcja Orientacji wspiera sektor rolnictwa w poszczególnych krajach Unii. W szczególności odpowiada za rozwój i modernizację terenów wiejskich, wdrażanie strategii na rzecz doskonalenia lub zmiany kwalifikacji zawodowych rolników; wspiera wzrost konkurencyjności produktów rolnych oraz wszelkie działania zmierzające do rozwoju agroturystyki i ochrony środowiska na wsi.
  4. Finansowy Instrument Wspierania Rybołówstwa (FIWR), powołany w celu pomocy w restrukturyzacji rybołówstwa w krajach Unii Europejskiej. Z niego czerpane są środki na rozwój portów i floty rybackiej, hodowli ryb, nowych rozwiązań technologicznych na rynku rybnym i w procesie wytwórczym oraz konkurencyjności produktów rybnych.

Osobnym funduszem jest Fundusz Spójności, którego środki przeznaczone są na rozwój danego kraju a nie regionu w danych dziedzinach. Chodzi tu głównie o transport i środowisko naturalne. Zasady przyznawania pomocy finansowej z tego Funduszu są nieco inne niż w przypadkach omówionych powyżej Aby otrzymać pomoc w jego ramach, należy spełniać ściśle określone warunki. Państwo ubiegające się o środki, musi opracować i wdrażać program dotrzymania kryteriów konwergencji (dotyczą poziomu inflacji i stóp procentowych, wysokości długu publicznego i deficytu budżetowego, miary niezależności banku centralnego i stabilności kursu walutowego) oraz wykazać, że jego PNB jest niższy niż 90 procent średniej unijnej. Jeżeli, którekolwiek z powyższych kryteriów nie zostanie dotrzymane, to środki z Funduszu Spójności mogą, ale nie muszą zostać cofnięte. Poza tym finansowanie w jego ramach przebiega na zasadzie uzupełnienia, co oznacza, że maksymalna wartość pomocy może wynosić 85 procent wartości inwestycji. Tak więc przynajmniej 15 procent musi płynąć od beneficjenta. Wyjątkiem, od tej reguły jest doradztwo, które może zostać sfinansowane przez Fundusz Spójności w 100 procentach. Jedna inwestycja wspomagana przez środki z tego Funduszu nie może być równocześnie dotowana z Funduszy Strukturalnych. Warto jeszcze kilka słów poświęcić Funduszom Przedakcesyjnym uruchomionym przez Unię Europejską specjalnie dla krajów przygotowujących się do wejścia w jej struktury. Do funduszy tych zalicza się:

  1. PHARE- początkowo uruchomiony z myślą o Polsce i Węgrzech, następnie swoją pomocą ogarnął wszystkie 10 krajów starających się o wejście do Unii Europejskiej (bez Cypru i Malty, ale z Rumunią i Bułgarią) oraz 3 kraje będące poza strukturami europejskimi (Macedonia, Bośnia i Hercegowina, Albania). Jego główny cel to dostosowanie gospodarek państw kandydujących do realiów wspólnotowych. Największym beneficjentem PHARE jest do tej pory Polska;
  2. SAPARD- powstał w celu dostosowania rolnictwa państw kandydujących do warunków unijnych;
  3. ISPA- w założeniu miał być podobny do Funduszu Spójności, środki z niego czerpane miały udoskonalić głównie transport w krajach przygotowujących się do akcesji.

Pomoc w ramach tych trzech Funduszy ma charakter bezzwrotny.

  1. DROGA POLSKI DO INTEGRACJI Z UNIĄ EUROPEJSKĄ

Po czterdziestu pięciu latach politycznej i gospodarczej zależności od Związku Radzieckiego Polska mogła starać się o uczestnictwo w strukturach europejskich. Już w 1988 roku nasz kraj nawiązał stosunki dyplomatyczne z EWG. W następstwie tego faktu, w czerwcu 1989 roku zapada decyzja o udzieleniu Polsce i Węgrom pomocy gospodarczej w ramach Funduszu PHARE. W październiku tego samego roku rozpoczynają się nieoficjalne rozmowy między rządem Polski a EWG w sprawie stowarzyszenia ze Wspólnotami; w efekcie pół rok później gotowy jest już oficjalny wniosek, na mocy którego 16.XII.1991 roku zostaje podpisany układ stowarzyszeniowy (Układ Europejski) pomiędzy Polską a Wspólnotami Europejskimi, który wchodzi w życie 1.II.1994 roku. Wcześniej już jednak ustalono, że ostateczną formą stowarzyszenia będzie w przyszłości pełne członkostwo. Dwa miesiące po wejściu w życie umowy stowarzyszeniowej (8.IV.1994), Minister Spraw Zagranicznych Andrzej Olechowski złożył w Atenach oficjalny wniosek Polski o członkostwo w Unii Europejskiej. Tego samego roku w trakcie obrad Rady Europejskiej w Essen uchwalono plan przygotowujący państwa Europy Środkowej i Wschodniej do akcesji. Na kolejnym spotkaniu Rady Europejskiej przyjęto natomiast tzw. "Białą Księgę" czyli dokument mówiący o aktualnym etapie przygotowań w krajach kandydujących. 8.VIII. 1996 roku utworzono w Polsce Komitet Integracji Europejskiej, a pół roku później rząd przyjął Narodową Strategię Integracji. 16.VII.1997 roku Komisja Europejska pozytywnie zaopiniowała polskie przygotowania do akcesji i zgłosiła wniosek o rozpoczęcie negocjacji, które faktycznie zaczęły się z dniem 30.III.1998 roku. Trwały one sześć lat. W dniach 7 i 8 VI 2003 roku odbyło się w Polsce referendum akcesyjne, w którym społeczeństwo wypowiedziało się za integracją z Unią Europejską. Podobny przebieg miały głosowania w innych kandydujących krajach. 23.VII.2003 roku prezydent Aleksander Kwaśniewski dokonał uroczystej ratyfikacji Traktatu o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej. Od tego momentu droga do członkostwa była już tylko formalnością. 1.V.2004 roku Rzeczpospolita Polska, wraz z innymi dziewięcioma państwami stała się pełnoprawnym (nie licząc ograniczeń przejściowych oraz związanych z wejściem do Strefy Euro) członkiem Unii Europejskiej. Do dziś toczy się dyskusja nad słusznością przystąpienia Polski do Wspólnoty. Na pewno są tego zarówno dobre, jak i złe strony. Po akcesji nasz kraj musiał zrezygnować z części swojej suwerenności na rzecz Unii. Chodzi tu głównie o podejmowanie decyzji w sprawach gospodarki. Problemem jest także możliwość utraty części suwerenności politycznej, wyrażającej się między innymi poprzez coraz bardziej zawężaną rolą parlamentów krajowych. Z drugiej jednak strony, akcesja jest szansą rozwoju gospodarczego dla naszego kraju. Pieniądze, jakie wpływają do nas z budżetu unijnego są w stanie polepszyć panującą u nas od lat negatywną sytuację gospodarczą. Unia sama jednak tego nie dokona, potrzebne jest bardziej efektywne działanie polskich władz. Do zalet integracji zaliczyć także można wejście Polski w obszar obowiązywania czterech swobód: przepływu osób, kapitału, usług i towarów. Swobodny przepływ osób daje Polakom nie tylko możliwość podróżowania bez paszportów, ale również prawo do legalnego zatrudnienia w krajach Unii Europejskiej. Z drugiej jednak strony należy pamiętać o okresach przejściowych, jakie obowiązują nas w niektórych państwach Wspólnoty. Swoboda przepływu kapitału, towarów i usług może ogólnie poprawić, wraz ze wspomnianą powyżej, pomocą z Funduszy Strukturalnych, naszą pozycję na rynkach światowych. Mogą sprawić, że polskie towary, usługi i kapitał staną się bardziej konkurencyjne niż dotąd, co spowoduje napływ do naszego kraju dużej liczby inwestorów zagranicznych. Trzeba zauważyć, że w ostatnim okresie, zainteresowanie Polską u obcych kontrahentów wyraźnie wzrosło. Z drugiej jednak strony, należy zadać sobie pytanie czy rodzimy sektor kapitałowy, usługowy i towarowy jest w stanie już dziś stanąć do walki o klienta z gospodarkami krajów Europy Zachodniej? Prawdopodobnie długo jeszcze pozostanie ono bez odpowiedzi; czas pokarze, czy obywatele i polskie władze potrafią umiejętnie korzystać z szans, jakie daje członkostwo w Unii Europejskiej i czy będą w stanie zapobiec również negatywnym procesom związanym z akcesją.