Podstawowy okres dla umuzykalniania dzieci stanowi okres przedszkolny, przy czym umuzykalnienie to zakłada zarówno rozwijanie słuchu muzycznego jak i inne zdolności oraz umiejętności wspomagające harmonijny rozwój dziecka.

Umuzykalnieniem określa się zasadniczo pewną wrażliwość na dźwięk i tekst, poczucie rytmu oraz rozpoznawanie różnych nastrojów panujących w muzyce. Takie zajęcia stanowią również pretekst dla spotkań towarzyskich czy miłego, twórczego sposobu spędzania wolnego czasu. W przypadku małych dzieci obserwuje się, iż bardzo chętnie wypełniają one wszelkie polecenia jednocześnie bardzo szybko się ucząc, należy zatem wykorzystać ten czas dla otworzenia przed dzieckiem drzwi do świata muzyki, również tej trudniejszej i wartościowej.

Na zajęciach z umuzykalnienia, dzieci wykonują różne zadania z zakresu ćwiczenia oddechu, pracy przepony oraz ruchu, które to powodują wykształcenie się u nich całego szeregu nowych umiejętności, takich jak:

  • czyste śpiewanie prostych utworów
  • poczucie pewności siebie
  • poprawa dykcji
  • poprawa pamięci
  • rozwój słuchu
  • rozwój wrażliwości na dźwięki
  • wiara we własne siły

Wbrew pozorom, muzyka nie wymaga poświęcania jej całego czasu; zarówno w tym jak i późniejszym okresie powinna ona stanowić pewną odskocznię dla codziennych obowiązków, relaks i wypoczynek. Aby jednak osiągnąć taki stan rzeczy, należy do niego dojrzeć poprzez odpowiednie ćwiczenia.

Zabawy i gry dydaktyczne o charakterze muzycznym stanowią bardzo atrakcyjną formę dla aktywności dzieci w przedszkolu. Różnego rodzaju zabawy mają istotne znaczenie w całym psychicznym życiu dziecka, zatem błędem jest postrzeganie ich jako marnowanie czasu. Dla dziecka, celem zabawy jest po prostu zabawa, a więc uczy się ono w trakcie zabawy nie mając tego świadomości.

W świetle współczesnej wiedzy muzycznej, historycznej, etnograficznej oraz teorii kultury muzykę można traktować w bardzo różny sposób, lecz przede wszystkim jest ona jedną z form ekspresji psychicznego stanu człowieka. Taka rolę muzyka odgrywa w twórczości ludowej, prymitywnej czy dziecięcej, gdzie jest ona osobistą wypowiedzią. Muzyka stanowi pewien potoczny język, który jest zrozumiały dla każdego członka wspólnoty, jak również pewnego rodzaju zabawę.

Gry i zabawy dostarczają dzieciom wiele przyjemności, ponadto posiadają one element rywalizacji oraz emocjonalnego podniecenia, a tego rodzaju ćwiczenia sprawiają, iż dzieci swobodniej przebywają w sferze muzyki. Należy zaznaczyć, iż każdy problem można rozwiązać w drodze zabawy, która jednocześnie stanowi naukę dla dziecka, przy czym nie chodzi tutaj jedynie o zagadnienia muzyczne lecz również inne kwestie ujmowane w kontekście muzyki. Wszechstronny rozwój osobowości dziecka już od wieku przedszkolnego, wymaga jego maksymalnej aktywizacji poprzez najodpowiedniejsze treści poznawcze, gdzie różnorodne gry oraz zabawy muzyczne pobudzają zainteresowanie, intelektualną aktywność oraz twórczą wyobraźnię. Należy jednak pamiętać, iż tego rodzaju ćwiczenia nie powinny być oderwane od całości procesu kształcenia dziecka, lecz należy je wplatać i łączyć z resztą treści poznawczych.

Do podstawowych środków dydaktycznych, które mogą być wykorzystywane w procesie muzycznego kształcenia dzieci zaliczyć można:

  • ćwiczenia rytmiczne
  • improwizacje muzyczno - ruchowe
  • zabawy muzyczno - ruchowe
  • śpiewanie piosenek
  • gra na instrumentach
  • słuchanie muzyki
  • stosowanie niekonwencjonalnych źródeł muzyki

Ćwiczenia rytmiczne

Ten rodzaj ćwiczeń traktowany jest jako podstawa działania na polu umuzykalnienia dzieci; stanowią one uwrażliwianie na rytm w toku realizacji pewnego typu ćwiczeń, które polegają na dokładnym odwzorowaniu usłyszanego rytmu dzięki prostym gestom oraz taktowaniu. Zatem rytmika posiada bardzo duży wpływ na rozwój poczucia rytmu jak i całej muzykalności dziecka, jak również na rozumienie oraz umiejętność przeżywania pozostałych dziedzin sztuki, takich jak teatr i sztuki plastyczne.

Wartość rytmiki stanowi również jej wpływ na kształtowanie cech osobowości oraz sfery fizycznej człowieka; odnosząc muzykę do jej odbiorcy, umożliwia ona pełne poznanie oraz odkrycie czyniąc ją źródłem bogatych i różnorodnych przeżyć. Rytmika również wpływa na integrację dzieci z rówieśnikami, tworząc nowe więzi społeczne w grupie, ponadto koryguje trudności w postaci nadmiernej ruchliwości oraz braku koncentracji uwagi. Zainteresowanie dzieci wspólną zabawą eliminuje u nich egocentryzm, uwrażliwiając je na potrzeby innych osób, co jednocześnie wzbogaca ich sferę emocjonalną.

Rytmika ma również znaczący wpływ na kształtowanie rozwoju fizycznego dzieci, ich poszczególnych cech motorycznych, może stanowić również pewną formę ruchowego usprawniania o charakterze leczniczym. Ekspresja rytmu stanowi wskaźnik aktywności rytmicznej zachodzącej w korze mózgu. Najważniejszym w rytmice motorem działania jest muzyka, w której współwystępują: melodia, harmonia, dynamika oraz agogika.

Improwizacja muzyczno - ruchowa

Stanowi ona specyficzny rodzaj wypowiadania dzięki gestom oraz ruchowi całego ciała. Tego rodzaju ćwiczenia powinny być prowadzone w atmosferze zabawy i ogólnego relaksu, wtedy pomagają w tworzeniu się pewnych form działań, dając ćwiczącemu pewne poczucie swobody oraz poczucie własnych możliwości. Określone utwory muzyczne rozluźniają, aktywizują oraz narzucają swój rytm oraz jednocześnie pewną dyscyplinę ruchu.

Jedno z podstawowych ćwiczeń stanowi tutaj interpretacja ruchowa utworów muzycznych, która wymaga wiadomości na temat struktury utworu, jego dynamice i rytmice, tempie, metrum, melodyce itd. Improwizacja taka stanowi główną drogę do muzycznego rozwoju dziecka; powstaje przy udziale mowy oraz ruchów ciała, gdzie rozwijają się następnie formy artystyczne (instrumentalne i wokalne) nawiązujące do muzyki klasycznej. Metoda ta, poprzez wyzwalanie maksymalnej aktywności dziecka wywołuje w nim muzykę jednocześnie dając mu radość; wpływa ona intensywnie na rozwój pamięci i wyobraźni - zarówno tej ogólnej jak i muzycznej.

Zabawa muzyczno - ruchowa

Stanowi ona bardzo istotny element w kształtowaniu się poziomu kultury muzycznej, który ma wpływ na cały rozwój fizyczny dziecka. W tego rodzaju zabawach, każdy ruch posiada swój cel - ma wyznaczoną długość trwania oraz charakter. Tematyka zabaw muzyczno - ruchowych może przedstawiać różne dziedziny życia, takie jak na przykład zwyczaje ludowe, zjawiska przyrody czy sceny życia zwierząt. Zabawy powinny pobudzać wyobraźnię oraz pozostawiać dzieciom pewną inicjatywę w obrębie wyboru roli, poszukiwaniu nazw zwierząt czy roślin itp. Zabawy muzyczno - ruchowe wspomagają rozwój sprawności ruchowej oraz wpływają na kształtowanie się u dziecka cech motorycznych.

Śpiewanie piosenek

Śpiew stanowi najstarszą formę ekspresji muzycznej, która ma miejsce we wszystkich systemach, dlatego też piosenki odgrywają chyba największą rolę w umuzykalnieniu dziecka, gdyż przemawiają one do jego wyobraźni pobudzając zainteresowanie oraz uwagę. Należy tutaj mieć świadomość, iż dzieci najpierw reagują na tekst piosenki, a dopiero dużo później na melodię. Piosenki dla dzieci muszą być proste oraz rytmiczne i melodyczne, nie powinny również przekraczać w linii melodycznej sześciu dźwięków (seksty).

Gra na instrumentach

Gra na instrumentach stanowi pomocniczy środek przy utrwalaniu treści nauczania. Instrumenty mogą towarzyszyć zabawom rytmicznym lub stanowić akompaniament dla tańców czy inscenizacji.

Słuchanie muzyki

Słuchanie muzyki stanowi bardzo istotny element procesu kształcenia muzycznego dzieci, gdzie podstawowy materiał muzyczny to improwizowana przez nauczyciela muzyka fortepianowa. Dzieci, w takt muzyki starają się odtworzyć przebieg metrorytmiczny, używając do tego różnych gestów i ruchów, przy uwzględnieniu tempa, dynamiki oraz frazowania (należy wykorzystywać do tego muzykę klasyczną, która stwarza możliwość głębokiego wniknięcia w strukturę). Według Orffa, dziecko powinno uczestniczyć we wspólnej improwizacji lub odtwarzaniu muzyki, jak również towarzyszyć przy podziale ról z wykorzystaniem różnych instrumentów (mali wykonawcy muszą się skoncentrować na wnikliwym przysłuchiwaniu się poszczególnym dźwiękom oraz ich barwom i współbrzmieniom).

Niekonwencjonalne źródła dźwięku

Niekonwencjonalne źródła dźwięków spełniają istotna rolę w trakcie zajęć z umuzykalnienia; mogą je stanowić:

  • inne dźwiękonaśladowcze efekty
  • nogi i ręce (tupanie, klepanie rękami o kolana)
  • różne przedmioty codziennego użytku (np. klucze, papier, foliowy worek, grzebień, pompka)
  • użyty w nietypowy sposób głos (np. mlaskanie, mruczenie, cmokanie)