1. "Do prostego człowieka" - Julian Tuwim

- Tuwim - współzałożyciel Skamandra;

- wyraz wybitnie pacyfistycznych i antymilitarnych przekonań poety;

- sprzeciw wobec wykorzystywaniu zwykłych ludzi przez elitę; są zmuszani do zabijania w imię obcych interesów;

- demaskacja mechanizmu wojny - każda wojna jest zła, służy tylko bogatym i niesie śmierć niewinnych ludzi;

- Bóg, honor, ojczyzna to tylko hasła przyciągające naiwnych do walki;

- nawoływanie do zaprzestania wojen.

2. "Z Tatr" - Julian Przyboś

- Awangarda Krakowska;

- opis tragicznej śmierci ukochanej poety - Marzeny Skotnicówny, która wspinając się w Tatrach, spadła z Zamarłej Turni w przepaść;

- krajobraz tatrzański widziany oczami poety i spadającej taterniczki;

- porównanie Tatr do trumny;

- poeta wraz z ukochaną przeżywa lęk i strach, identyfikuje się z jej odczuciami.

3. "Urszulka Kochanowska" - Bolesław Leśmian

- nawiązanie do renesansu;

- bohaterką jest Urszulka Kochanowska - córka Jana Kochanowskiego;

- po śmierci przybywa ona do nieba i spotyka się z Bogiem. Prosi go o stworzenie domu takiego jak w Czarnolasie - tęsknota za domem rodzinnym. Bóg spełnia prośbę Gdy ponownie ją odwiedza, Urszulka jest rozczarowana i nieszczęśliwa, bo brakuje jej rodziców;

- Bóg - postać daleka od wyobrażeń chrześcijańskich;

- w niebie wcale nie jest lepiej niż na ziemi, nie wszyscy są szczęśliwi;

- utwór o rozczarowaniu i przywiązaniu człowieka do ziemskich realiów.

4. "Ars poetica" - Leopold Staff

- wiersz programowy;

- poezja powinna mieć klasyczny kształt, być uchwyceniem chwili i oddaniem ulotnych nastrojów;

- ma nazywać to, co nieuchwytne;

- natchnienie powinno wypływać z samego dna serca twórcy;

- poezja powinna być jasna jak "spojrzenie w oczy" i prosta jak "podanie ręki".

5. "Przedwiośnie" - Stefan Żeromski

- główny bohater - Cezary Baryka;

- obraz polskiej rzeczywistości;

- poszukiwanie właściwej drogi odbudowy państwa polskiego;

- katastroficzna wizja rewolucji w Baku, która przeradza się w wojnę domową;

- mit szklanych domów;

- charakterystyka ziemiaństwa mieszkającego w Nawłoci, chłopów żyjących w Chłodku i robotników warszawskich;

- niejasne zakończenie.

6. "Granica" - Zofia Nałkowska

- metaforyczne znaczenie tytułu - przekraczanie różnych granic;

- granica społeczna - podział na klasy i warstwy społeczne właściwie nie do pokonania. Najlepiej charakteryzuje to kamienica Kolichowskiej: ludzie mieszkają na sobie warstwami. To, co dla jednych jest sufitem, dla drugich jest podłogą;

- granica moralna - życie i kariera Zenona Ziembiewicza. Romansuje z Justyną i jednocześnie poślubia Elżbietę. Przyczynia się do tragedii kochanki - każe jej usunąć nienarodzone dziecko. Jest marionetką w rękach wpływowych ludzi, wyrzeka się własnych ideałów i szybko robi karierę. Stopniowo traci umiejętność rozróżniania dobra i zła;

- granica możliwości ludzkiego poznania - pytania o rolę człowieka we wszechświecie. Według Nałkowskiej człowiek ma ograniczone możliwości poznania siebie i świata. Rozmowa Karola z księdzem Czerlonem;

- psychologiczna - odpowiedź na pytanie: kim jest człowiek? "Jest się takim, jak myślą ludzie, nie jak myślimy o sobie my, jest się takim, jak miejsce, w którym się jest."

7. "Ferdydurke" - Witold Gombrowicz

- próba walki z formą;

- forma jest pewnym schematem, stereotypem. Człowiek wobec innych ludzi przybiera maski. Nikt nie jest szczery. Każde zachowanie (gesty, sposób postępowania, decyzje) jest grą, udawaniem. Formę narzuca nam otoczenie, obowiązujące nakazy i zakazy. Ogranicza ona człowieka. Nie można od niej uciec, bo od razu wpada się w inna formę. Sytuacja ta powoduje liczne frustracje i cierpienia;

- forma szkoły - schematyczność i rutynowość nauczania ("Słowacki wielkim poetą był"), nie wolno się sprzeciwiać i mieć własne zdanie; utrzymuje w niedojrzałości, nie przygotowuje do dorosłego życia

- forma rodziny - Młodziakowi niby są tolerancyjni i nowocześni, ale też tylko do pewnego stopnia; przykład ludzi o ograniczonych horyzontach;

- miłość - bohater musi przyjąć formę zakochanego.

8. "Szewcy" - Stanisław Ignacy Witkiewicz

- trzy przewroty: faszystowski, komunistyczny i totalitarny - wszystkie złe;

- katastroficzny obraz rewolucji. Ogólna prawda: każda rewolucja pożera własne dzieci.

9. "Proces" - Franz Kafka

- Józef K. - główny bohater, "everyman" - każdy i nikt jednocześnie;

- prowadzi nudne, monotonne życie, typowy urzędnik, samotny, wyalienowany ze społeczeństwa. W dniu 30-tych urodzin dowiaduje się, że jest oskarżony, ale nie wie, o co i przez kogo. Od tej chwili jego całe życie podporządkowane jest dziwnemu procesowi. Próbuje buntować się przeciwko biurokracji, ale ponosi klęskę. Poddaje się i przyjmuje wydany wyrok. Zostaje wyprowadzony za miasto i zabity;

- świat przedstawiony ma cechy państwa totalitarnego (kontrola wszystkich sfer ludzkiego życia);

- powieść-parabola: powieść o biurokracji, totalitaryzmie i o ludzkim losie (proces to życie, sąd - Bóg, wyrok - śmierć).

10. "Mistrz i Małgorzata" - Michaił Bułhakow

- satyryczno-groteskowy obraz państwa totalitarnego - Moskwa, lata trzydzieste XX wieku. Zastraszanie ludzi, biurokratyzacja ich życia, bezlitosna cenzura, znikanie mieszkańców, umieszczanie ich w zakładach psychiatrycznych, zsyłki na Sybir, łapówkarstwo, donosicielstwo;

- wątek biblijny - powieść pisana przez Mistrza, historia procesu i skazania Jeszui Ha-Nocri przez prokuratora Judei Poncjusza Piłata. Piłat to człowiek słaby, tchórzliwy, wydaje wyrok niezgodny z własnym sumieniem. Cierpi nawet po samobójczej śmierci. Ratuje go dopiero Mistrz z inicjatywy Wolanda;

- wątek szatański - Woland i jego świta, organizują w Moskwie doroczny bal u szatana. Zamiast czynić zło, szkodzą złym i zepsutym ludziom i karzą ich. Pomagają Małgorzacie uratować Mistrza, ponieważ zgodziła się ona być gospodynią na ich balu. Diabły nie są jednak w stanie zburzyć systemu komunistycznego, mogą jedynie nim zachwiać;

- problem winy i kary oraz odpowiedzialności za swoje działania;

- walka dobra ze złem;

- wątek miłosny - Mistrz i Małgorzata.