Hitleryzm, czyli narodowy socjalizm, był oficjalną ideologią NSDAP( Narodowo-Socjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników - Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei), jedną z odmian faszyzmu.

Nazizm został upowszechniony przez Adolfa Hitlera, ale głównym twórcą doktryny był A.Rosenberg, teorii ustrojowej zaś K.Schmidt. Ideologia ta opierała się na przeświadczeniu wyższości aryjskiej rasy panów, którą utożsamiono z narodem niemieckim nad rasą podludzi, do której w szczególności zaliczono Żydów. Oskarżono ich o działalność antyniemiecką, przejawiającą się m.in. ich udziałem w konferencji wersalskiej po I wojnie światowej, która to konferencja podyktowała Niemcom niekorzystne dla nich warunki pokojowe. Żydzi stali się zatem odpowiedzialni za obecną trudną sytuację społeczeństwa niemieckiego, bezrobocie, kryzys gospodarczy, brak stabilności. Demokracja stanęła przed znakiem zapytania, nie przyniosła ona spodziewanej poprawy życia ludzi, Żydzi w dużej mierze przyczynili się do tego.

Warunkami istnienia i prawidłowego rozwoju rasy nordyckiej, uznanej za rasę Panów, było zapewnienie jej czystości oraz tzw. przestrzeni życiowej (Lebensraum), której Żydzi nie tylko przeszkadzali, ale wręcz zagrażali. Z tego powodu pojawił się plan masowej eksterminacji narodu izraelskiego. Ponadto idea Lebensraumu uzasadniała agresywną politykę podboju Hitlera zwłaszcza sąsiadujących ziem słowiańskich oraz eliminację miejscowej ludności ,w sposób bezpośredni i pośredni przez wyniszczenie jej kulturowego, intelektualnego zaplecza. Stąd okupanci w pierwszej kolejności pozbywali się ze społeczeństwa państwa podbitego najbardziej wpływowych, wykształconych, świadomych jednostek - reprezentantów pewnych wartości intelektualnych i duchowych. Od 1933 do 1945 nazizm był oficjalną doktryną polityczną III Rzeszy.

NSDAP stała się podstawą działania aparatu państwowego. Na jego czele stanął wódz (Fuhrer)- przywódca państwa i zwierzchnik sił zbrojnych. Partyjna reguła wodzostwa (Fuhrerprinzip) obowiązywała powszechnie zarówno w samej partii, jak i administracji państwowej. Wraz z nazizmem przyszło zniewolenie narodu niemieckiego i narodów podbitych, okrucieństwo i masowe rzezie stały na porządku dziennym. Był to najokrutniejszy z systemów politycznych w historii ludzkości, uderzał on w podstawowe wartości humanistycznej Europy, nie tylko prawo do wolności, ale przede wszystkim niekwestionowane wcześniej prawo do życia. Wystarczającym powodem do odebrania go komuś był fakt, ze dana osoba urodziła się jako Żyd czy Słowianin. Nie karano już tylko za ideologiczne przekonania, lecz za naturę.

Rozgoryczenie w Niemczech po przegraniu I wojny i przyjęciu upokarzających warunków traktatu wersalskiego było ogromne. Niemcy nie tylko utraciły wiele ze swoich dawnych terytoriów, ale również musieli płacić duże odszkodowanie wojenne. Choć alianci utrzymywali, że zwalczają oni w ten sposób imperializm Wilhelma II, to mimo abdykacji cesarza i przekształcenia państwa w demokratyczną republikę, warunki pokojowe nie zmieniły się. Naród odebrał to jako cios wymierzony w niego, ponieważ nowa republika miała w ten sposób ogromne problemy z utrzymaniem stabilności i demokracji. Doszło do wyodrębnienia się dwóch zwalczających się obozów komunistycznego i skrajnie prawicowego - jawnie występujących przeciwko ideom demokratyzmu. Najsilniej proces ten był widoczny w południowej części kraju, w Bawarii, gdzie po krótkich rządach komunistów, władzę objęli konserwatywni nacjonaliści, niechętnie odnoszący się do republiki i namawiający do przejęcia władzy centralnej. Jednym z tych ugrupowań prawicowych było NSDAP pod przywództwem Adolfa Hitlera.

Hitler z pochodzenia Austriak, choć uzdolniony, nie zrealizował się ani na polu naukowym , ani artystycznym. W 1913 pojawił się w bawarskiej stolicy -Monachium. Walczył w czasie I wojny światowej i został za to odznaczony. Po kapitulacji poczuł się niemal natychmiast zdradzony przez niemal wszystkich : Żydów, socjalistów, komunistów. Po powrocie do Monachium wstąpił do niewielkiego ugrupowania prawicowego - Niemieckiej Partii Robotników. Dzięki zdolnościom oratorskim i przywódczym stał się wkrótce niekwestionowanym liderem partii, którą przekształcił on w faszystowską, idąc za wzorem ugrupowania włoskiego duce - Benito Mussoliniego. Zmieniono wówczas nazwę na NSDAP, sygnującej się znakiem swastyki. Rozpoczął się okres organizowania spektakularnych manifestacji politycznych z transparentami i pochodniami. Partia miała również swoją frakcję militarną SA- swoistą prywatną armię, noszącą specjalne brunatne mundury. Oddziały te prowadziły skutecznie politykę terroru i zastraszania. NSDAP wkrótce zaczęła odgrywać główna rolę w Bawarii, na przejęcie władzy było jednak zbyt wcześnie. W tym czasie bowiem nastąpił kryzys krajowy, Belgia i Francja zajęły okręg przemysłowy - Zagłębie Ruhry, z powodu niespłacenia długu wojennego przez Niemcy, nastąpiła inflacja, marka straciła swa wartość na rynkach światowych, przedsiębiorcy masowo bankrutowali. W tym czasie Hitler podjął próbę dokonania puczu w Monachium , jednak władze miasta stłumiły go. Darząc jednak partię ukrytą sympatią, skazały jej przywódcę na krótki pobyt w więzieniu. Cały proces to okres gorliwej popularyzacji ideologii nazistowskiej przez oskarżonego. Gdy jednak w 1924 roku Hitler wyszedł z więzienia, sytuacja w republice uległa poprawie za sprawą pożyczek amerykańskich, również konflikt niemiecko-francuski powoli tracił na sile. Kryzys został przezwyciężony, demokracja została przez społeczeństwo zaakceptowana, nikt nie przypuszczał, że radykalne ugrupowanie Hitlera może liczyć na jakieś większe poparcie. Tymczasem Hitler wydał swoją główne dzieło "Mein kampf" dedykowane sekretarzowi Rudolfowi Hessowi. Zawarł w nim program rozbicia rządów komunistyczno- socjalistycznych, anulowania postanowień traktatu wersalskiego, odbudowy potęgi Niemiec. Proces historyczny przedstawił autor jako wynik toczącej się od wieków walki ras o przetrwanie, usprawiedliwiającej użycie wszelkich, nawet najbardziej krwawych środków. Niemców zaliczył on do nadrzędnej rasy aryjskiej, nieustannie podminowanej przez knowania Żydów oraz ograniczanej życiowo przez rasę słowiańską. Zawarł wtedy Hitler pierwszy raz postulat eliminacji tych dwóch przeszkód, choć nie wiadomo, co miał on dokładnie oznaczać. Filozofia ta oparta na brutalności i wymysłach, nie zaś faktach historycznych, była zaprzeczeniem racjonalizmu, obrażała się przeciwko całej niemal cywilizacji europejskiej. To jednak uśpiło czujność jego wrogów politycznych, którzy nie chcieli wierzyć w powodzenie absurdalnych planów Hitlera. Ci, którzy oddali głos na niego, ulegli ideologii, poszukując kozła ofiarnego, odpowiedzialnego za ich prywatne niepowodzenia albo dali się porwać wizji dynamicznych zmian, którym za jego rządów społeczeństwo miało zostać poddane. Ponowny kryzys dotknął wówczas Niemcy, ponieważ Ameryka upomniała się o spłatę zaciągniętych wcześniej kredytów. Bezrobocie, które nagle dotknęło około 6 mln ludzi, pchnęło wyborców w stronę radykalnej NSDAP. W 1932 roku partia miała największa liczbę reprezentantów w parlamencie niemieckim (Reichstagu), nie na tyle jednak dużą, by samodzielnie uformować rząd. Przypuszczenia, ze popularność NSDAP rośnie wraz z niezadowoleniem społecznym i odwrotnie potwierdziły wybory listopadowe w 1932. Partia zaczęła tracić głosy, bo sytuacja kraju uległa poprawie. Okazja do przejęcia władzy w sposób legalny (tj. nie poprzez pucz)nadarzyła się, gdy doszło do rozłamu między rządzącymi konserwatystami. Wówczas to kanclerz Franz von Papen zaprosił nazistów do koalicji rządowej, sądząc, ze dadzą się oni w ten sposób kontrolować. Od stycznia 1933 został więc Hitler kanclerzem Niemiec i szybko zdołał on pozbyć się swoich rywali. Pożar Reichstagi posłużył za pretekst do delegalizacji Komunistycznej Partii Niemiec. Następnie naziści przegłosowali ustawę powierzającą Hitlerowi dyktatorską władzę na 4 lata. Legalnie zdobyta władza umożliwiła nowemu kanclerzowi przekształcenie Niemiec w III Rzeszę. Pozostałe partie w parlamencie zostały rozwiązane, zamknięto antynazistowskie gazety, zlikwidowane jakiekolwiek ośrodki opozycji. Hitler ogłosił siebie wodzem Fuhrerem , nazizm stał się zaś oficjalną ideologią III Rzeszy. Niebawem rozprawiono się również z przeciwnikami Hitlera wewnątrz ruchu nazistowskiego - w czasie "nocy długich noży" pozbyto się nieposłusznych w oddziałach S.A. Jej miejsce stopniowo zajęła osobista policja polityczna i straż wodza SS . Żydzi zostali pozbawieni praw obywatelskich, przeciwników politycznych osadzano w utworzonych obozach koncentracyjnych. Mimo represji Hitler cieszył się dużym poparciem społecznym głównie za sprawą zmniejszenia przez niego bezrobocia w wyniku uruchomienia przez niego krajowego programu militaryzacji i budowy dróg. Prawa obywatelskie zostały zastąpione pracą, ale społeczeństwo to w większości satysfakcjonowało. Propaganda odgrywała w tym procesie upowszechniania modelu obywatela niemieckiego ogromną rolę. Promowała sukcesy Hitlera na arenie międzynarodowej, mimo iż wprowadzając obowiązek powszechnej służby wojskowej i dokonując remilitaryzacji jawnie wystąpił on przeciwko traktatowi wersalskiemu. Wojska wprowadzone zostały pierwotnie do Nadrenii, jednak brak zdecydowanej reakcji Francji umożliwił postęp tego procesu. Utwierdziło to również Hitlera w przekonaniu o słabości politycznej mocarstw europejskich niechętnych wszelkiemu ryzyku. Alianci przyznawali, że warunki pokoju wersalskiego były ciężkie dla Niemiec, nie chcieli też rozpoczęcia kolejnego konfliktu zbrojnego w Europie. Nie zareagowali oni nawet gdy w 1938 roku Fuhrer dokonał Anschlusu (aneksji) Austrii i ogłosił swe pretensje do obszarów czeskich w Sudetach, zasiedlonych częściowo przez mniejszość niemiecką. Na konferencji monachijskiej w 1938 roku te strategiczne tereny zostały faktycznie przyłączone do Rzeszy, na arenie międzynarodowej traktowano to jednak w kategoriach odzyskania terenów rdzennie niemieckich, nie jako agresję. Jednak narzucenie Czechom protektoratu niemieckiego i uczynienie z tego kraju realnie zależnego od Rzeszy w marcu 1939 wywołało już niepokój państw Europy. W efekcie roszczeniowa polityka Hitlera wobec Polski przyniosła dwa pakty, zapewniające Polsce ochronę jej suwerenności przez Francję i Anglię, na wypadek ewentualnej agresji Niemiec. W odpowiedzi Hitler podpisał umowę o nieagresji z komunistyczna Rosją, znajdując sobie w Stalinie sojusznika, mimo niechęci do Słowian. Szeroka koalicja antyhitlerowska powstać już nie mogła. Kiedy 1 września 1939 roku Hitler rozpoczął II wojnę światową agresją na Polskę, Anglia i Francja oficjalnie wypowiedziały mu wojnę, nie zrobiły jednak nic, by militarnie wesprzeć walczące desperacko wojsko polskie.