"Oda do młodości" jest uznawana za wiersz programowy polskiego romantyzmu. Adam Mickiewicz napisał ją w grudniu 1820 roku, po czym przesłał filomatom do Kowna. W rękopisie utworu znajduje się motto z wiersza Fryderyka Schillera, które zostało umieszczone przez poetę nad tekstem "Ody". W polskim przekładzie brzmi ono następująco: "Stare kształty rozpadają się". Adam Mickiewicz niejako zapowiedział nadejście nowych czasów, w których moc młodości zwycięży przeciwności losu. W swoim wierszu za pomocą kontrastu ukazał dwa światy: młodość i starość. Zaapelował do młodych o zmianę świata za pomocą rewolucji. Uważał, że starsze pokolenie to egoiści niepotrafiący zmienić świata na lepsze: "[...] Wzbił się jakiś płaz w skorupie. / Sam sobie sterem, żeglarzem, okrętem [...]". Egoizmowi "starych" przeciwstawił poeta altruizm "młodych". Według Mickiewicza "starzy" kompletnie stracili zapał do walki: "Bez serc, bez ducha, to szkieletów ludy [...]". Jedynie młodość może cos zmienić, ponieważ jest pełna siły i zapału. Tylko młodzi ludzie mają szerokie horyzonty i pragną zmienić świat na lepsze. "Starzy" zaś są zbyt słabi, by przedsięwziąć odpowiednie kroki: "Patrz na dół - kędy wieczna mgła zaciemia / Obszar gnuśności zalany odmętem; / To ziemia!". Adam Mickiewicz jest przekonany, że "młodzi" potrafią się zjednoczyć, dzięki czemu jest im łatwiej osiągnąć upragniony cel. Charakteryzują ich cechy takie jak: werwa, rozum, entuzjazm. Zachęca ich do działania słowami: "Razem, młodzi przyjaciele!...". Poeta jest pewien, że "młodzi" zwyciężą dzięki poświęceniu: "I ten szczęśliwy, kto padł wśród zawodu, / Jeżeli poległym ciałem / Dał innym szczebel do sławy grodu". W oczach poety liczy się tylko spontaniczna młodość. Poeta namawia do tego, by "tam sięgać, gdzie wzrok nie sięga", "łamać, czego rozum nie złamie". Tylko "młodzi" są w stanie zmienić zastaną rzeczywistość. Według Mickiewicza świat "starych" to "jeszcze noc głucha". Jednak jeśli tylko "młodzi" połączą siły, "Wyjdzie z zamętu świat ducha: / Młodość go pocznie na swoim łonie, / A przyjaźń w wieczne skojarzy spojnie".
Mickiewiczowska "Oda do młodości" wzywała do walki nie tylko współczesnych poecie młodych romantyków, lecz także wszystkich ludzi zaangażowanych w walkę narodowowyzwoleńczą.
